რძალ-დედამთილიანი
შესავალი ამბავსა ქველსა მოგითხრობ, გულისა ამოდ მლხენელსა. გახარებთ, დია შეგაქცევთ ამა ამბისა მსმენელსა; სიცილ-კაშკაშით თვალით-რე ცრემლსა გაფრქვევდეთ მე ნელსა. ბოლოს დამიწყებთ მკობასა ამისსა წარმომჩენელსა. სოფელსა ვიყავ სამარღანს. ვნახე საქმე საკვირველი. ღამე მუნვე გავათენე; სახლსა ვიყავ წამომსვლელი. დილას ვნახე: ტირილითა ქალი მოქრის თავ-შიშველი; ზილფთა შუა გამოსჭვირდა დანაკაწრი ბროლი ყელი. მას მოსდევდა დედაბერი, გულ-გამწყრალი, კბილთა მღრჭენი; მოჰკიოდა: „ჰოჲ, როსკიპო! სით სად მიქრი ჩემი სენი? მომკალ, მომწყალ და გამკაწრე, სულ დალივე ჩემი დღენი!.. აწ მირბი და მიისწრაფი თავშიშველი, არ-შემრცხვენი?!“ როს დედაბერის კივილი მას ქალსა ყურსა მოესმა, დაბრუნდა ვითა გრიგალი, წამს შეუცადა, ყო ეს მა იგი ბებერი მივარდა, ვერ შეიმაგრა დოესმა მათი კივილი იკვირვა მან კიდობანმან ნოესმა. თითო მჯიღი ერთმანეთსა შემოჰკრეს და შეიტაკნეს; კვლავ დაზიდნეს თმანი მათნი, თავ-კისერნი გაიკავნეს; თავსა ჰკრიან, არ რიდიან; ქვე-მომქცევნი იატაკნეს; სრულად სწადდათ გაწეწანი მათ ის ბრძოლა არ იკმავნეს. ხანმა განვლო. არ იკმარეს: იბრძოდიან ვითა ლომი; არ იბრალდნენ ერთმანეთსა, შეიქნიან სიკვდილს მდომი; სწეწდნენ, გლეჯდნენ ერთმანეთსა, გადიადდა მათი ომი; სძალმან ჰსძლია დედამთილი, ქვე მოიგდო ვითა ცომი. რძალი ეტყვის: „ბედმან მომცა, რაცა მქონდა განაზრახი: მკვლელი ჩემი ხელთა გიგდე; სად წამიხვალ კახპა-ფრახი!? თავსა მქონდა შენგან რეტი: როს გინდოდა, წამს გამლახი. აწ მე ვჰპოვე შენზედ ფლობა; რაღად მინდა კანანახი!“ რძალსა ეტყვის დედამთილი: „ძველი დღენი მოიგონე, რომე მქონდა შენზედ მიწყივ სამსახურად ჩემი ღონე“. ქალმა უთხრა ეშმაკობით: „თავი ვერა მომაწონე; მაგა სიტყვამ ვერა გიხსნას, ვერცა სხვითა დამაღონე!“ კვლავცა ეტყვის დედამთილი: „რამან შეგქნა აგრე კუშტი? თავი სრულად დამირყივე, ტვინი მექმნა ძირსა დუშტი!“ არ უსმინა დედაბერსა, განს გაუდგა იგი ფუშტი, კბილთა ღრჭენით შეუძახა, კისერს წაჰკრა ექვსი მუშტი. როს გაშველდნენ, წაცაიქცნენ ერთი იქით, ერთი აქეთ; კვლავ დაიწყეს ენით ლანძღვა. ვისცა გსურისთ, მოდით აქეთ! აყვედრებდნენ ერთმანეთსა ; თამაშაი გავიბაქეთ; ურცხვად ლანძღეს ერთი-ერთმან. ჩვენ არც ერთი არა ვაქეთ. რძალსა უთხრა დედამთილმან თავ-თმა-კაწაწ-გაწეწილმან: „თუ არ მისწრო მე სიკვდილმან, ადრე გნახავ, დაგფქოს წილმან; მნახოს ესრეთ ჩემმან შვილმან, არ გაცოცხლოს ვით სიკვდილმან! რაზედ მომკალ არ-კეთილმან, ფოლორცმან და გარეცხილმან?!“ რძალმან უთხრა: „გამოგექეც: რად მომდევდი შესაპყრობლად? არ მიაჯე, არ გამიშვი; მივიდოდი ჩემად ოფლად. აწ იკმარე, ჩამომეხსენ, თვარე შეგიქ ვერას მხმობლად: შენ ფარეხის ქოფაკზედან ხელს ვიხმარებ დასამხობლად. დედამთილმა ვერა გასცა მას პასუხი ამის მეტი: „აფსკა ორად გაგწყვეტია და შექმნილ-ხარ ჭკუა-ცეტი! წყეულმან, გლეჯას ჩვეულმან, დამახვიე თავსა რეტი! იგი დღე ღმერთმან მაღირსოს, მეც ამეღოს შენზედ კეტი!“ სწყევლის, ემუქრვის ბებერი: „შინ ორად გარდაგკუჭაო !.. გაგიხმოს ღმერთმან მარჯვენე და ჩემი მკვლელი მუჭაო!“ ქალმან გამწყრალმან შეხედა, წარბები შეიხმუჭაო, წყევლის მუქაფად მიუგო: „იკმარე, ტარაკუჭაო!“ ეს უთხრა რძალმან პასუხად მას თვისსა დედამთილასა: „გამეცალეო, ნუ მომყეფ ვითა ქოფაკი დილასა! თვარემ სათუოდ არა მჩანს, არც დაგიზოგავ სილასა! ვიფიცავ ვალა-ბილასა, ქვას დაგიმარჯვებ კბილასა!“ არ დია სთმობდა ბებერი: ყივის მართ ვითა ყორანი. აივსო მოთამაშითა მის სოფლის ღობე-ყორანი. ბებერმან უთხრა: „მეღირსოს, იდო უსულოდ მძორანი, ვერ შესძლო ჩემის ცოდვიდა ვერც შეაწიო სწორანი!“ რძალმან მიუგო კბილთა ღრჭენითა, სიკაპასისა გამოჩენითა: „გახსოვ, ო გყვანდი მუდამ სენითა, არ დია ითქმის კაცთა ენითა? აწ მეც გიხილე ცრემლთა დენითა გული ამევსო შვება-ლხენითა!“ გამეცალეო თავ-შეწყენითა, თვარემ გაგიგდებ ქვის დაშენითა! ეტყვის რძალსა დედამთილი: „ვიცი, ამად მემტერები, მართლად გეტყვი, არა ჭორსა, არც დია დაგეფერები: მრავლად გივის კუროები, ჭაბუკები, თუ ბერები; იგი გსურს, ადრე მოგიკვდე, პირსა იგლისო ფერები!“ მას ქალსა ცეცხლი მოედვა, ენითა დანაკვესები: დედამთილისგან აროდეს არა სმენოდა ესები. ფეხის ტერფშია გაუხდა მას კვარიანტი ზესები; ბებერს მივარდა, თავს დაჰკრა. მუნ ვნახეთ დანაკვესები თავს დაჰკრა დედაბერასა, გაართხო მიწა-მტვერასა; აგლეჯდა თმათა წვერასა, სისხლს ადენს ჭიის ფერასა; ვითა წიწილი ძერასა, შეეპყრა ლაჯებს ქვერასა; მალ-მალ ჰსცის თხემთა ზერასა. ვეღარ გაუძლო მზერასა. ესდენი სცა, ვირემ სულის დალევაზედ დააყენა; სწიხლავს, მჯიღავს, მიმოათრევს, ბებერს დაუდუმა ენა. რძალსა უთხრა ამოკვნესით: „შეგრჩეს ჩემი სისხლთა დენა! შემოქმედი არა დაჰსთმობს, რომელი ჰფლობს ზესთა ზენა.“ არ შეიწყალა ბებერი, არცა რა გაუგონა მან, არცა ვედრება უსმინა მან ქალმან თავმომწონამან; ბებერს ილაჯი მიხადა მან ლაშთა სისხლთა წოვნამან, ეხვეწებოდა დაჰხსნასა, ვითა უფალსა მონამან. მათ შუღლთა ზედან მოვიდა მის ქალის ქმარი ფეთითა; იკითხა: „რა მომხდარაო?“ თვალის მიდამო შეთითა. ქალი იხილა, მივარდა თვალისა ანაზდეთითა, იტყოდა: „აღარ ვაცოცხლებ, ანდერძს აუგებ ზეთითა!“ დედას ჰკითხვიდა: „რა გიყო, ან რა გაწყინა, მითხარო? ჩემო ამაგო, რად სჭმუნავ, ან გაწეწილი რად ხარო?“ ამოწუწუნდა ბებერი: „სჯობს, რომ სამარე მითხარო! მოდი და გამთმესალმე6, პირ-მზეო შვილო! სით ხარო?“ ამა სიტყვამ გააშმაგა, ვითა ხელი, იგი კაცი: ჰკრევდის პირსა, ლოყა-ცხვირსა, მოისმოდა ლაწა-ტკაცი; მოსაკლავად არ იწყალდა, ვით ყასაბმან ბერი ვაცი. „მიშველეთო!“- გაჰკიოდა ქალი იგი ნაფაც-ფაცი. კვლავ დაზიდნა, მიწას დასცა, თავ-კისერსა გარდალაჯა, უწყლად გლეჯდა თმათ ნაწნავსა, ღაწვი-ბაგე დაებღარჯა; უსვენებლად სცა მრავალი, მას ხვეწნასა არ ეაჯა. სხვას პატარძალს ნურც უნახავს თვისი ქრმისგან ესე ჯაჯა. რა ცემითა დაასუსტა, შეკრა კანაფის თოკითა; წინ წაიგდო მხარ-შეკრული, უკან მისდევდა კეტითა. პატარძალსა დაეღალა ენა სისხლისა ხვრეტითა; ბებერს ჭირი გაულხინდა ამისა მოპოვებითა. მაშინ მოეცა ბებერს ლხენანი: რძალი იხილა ცრემლთა მდენანი ეტყოდა ბედსა: „მომხვდა ზენანი, როს დაუდუმდა შხამი ენანი! არ დია შეგრჩა მინდორს რბენანი, ფოლორცობაში გამოჩენანი! ვახ, რომ ვიხილე შენი წყენანი, ხმა-ჩადუმებით აღმოქშენანი!“ მის ბებრისა ყვედრებამან დააბნელა იგი ქალი: სულთა-მხდელი სიტყვა უთხრა, მოუთუთქა გული სალი; იგი ცემა დაავიწყდა, კვლავ მოუდო უფრო ალი. ქალი ფიქრობს: „ნეტარ რითა გარდმეხადოს ესე ვალი?“ სახლს შეიყვანეს შეკრული, ხმა განმრავლებით მზრუნავი; გლოვისა გაფრიადებით ქმარი მისდევდა მჭმუნავი. ბებერმან უთხრა: „ვახ-მეო, გიხილე მიწას მბღუნავი! კუროთა უნახაობით სახლს უნდა ეგდო მჭმუნავი!“ როს შეიყვანეს, მიაკრეს ბოძსა მაგარსა დედასა. ხან დედა სცემდის, ხან შვილი; ჰკიოდა ზედი-ზედასა. უწყლად თხემს დაჰკრის, დახძახის, სისხლი ჩასწვეთდა ქედასა; როს დედაბერი მივარდის, იგი მოგვრიდის ბნედასა. ჰკრევდის ბებერი მწარე-მწარესა, ხმა გადიოდა გარე კარესა; მოთამაშენი მოჰკრფენ გარებსა, ნახვად იღებდენ ქრთამად ფარებსა; სადაცა იყვნენ გზებს, თუ შარებსა, მინდორს, წასულნი სხვათა არებსა ან ვინცა ჰყიდდენ ფარჩა-ლარებსა, - საჭვრეტლად მოდგნენ ზედა კარებსა. ბებერმან უთხრა: „სათემოდ გარცხვინე, მოგაყივნეო; შენისა ფოლორცობითა ამ-გვარი საქმე ივნეო; მოდი და ფერხთა დამლოშნე, სიანჩხლე მოითმინეო! ნეტარ მე: გული ნატკენი აწღა ძლივ გავაცინეო!“ მის ქალის გული დააჭკნო მან ყვედრებამან სულადმან, ეტყვის საკვდავსა სიტყვასა, ცეცხლი მოუდვის გულად მან. უთხრა: „ვერავინ დაგიხსნას ჩემის ხელიდამ სულადმან! იხილე თემის შარამან, რა გიყავ მხნემან, გულადმან!“ ეტყვის ბებერი ძალუას: „დაგიჭკნობ გულსა სალუას, ცრემლით აღგივსებ თვალუას, მწარეს მოგიდებ ალუას, დაგაგლეჯ ზილფს და ჭავლუას, გარდვიხდი ჩემსა ვალუას; ფუ, მაგისთანა ქალუას! აღარ სად გიხმობ ძალუას!“ პირსა ხელი ჩააქანა სწყევა რძალი, არ აკურთხა; ხვაშიადი გაუმრავლა, არა ლოცა, არც აკურთხა. „გახსოვს, რომე სთამაშობდი?“ ხელი, მკლავი გარს გაურთხა; ამ ყაედრებით შეაშინა, კვლავ უთხრა რძალსა: „მომშორდა მე უწინდელი სენები! მიამა შენი დაჩაგვრა, აღარ ვარ შენი მქენები!“ გაცხარდა ბერი ბებერი, გაიალმასა ენები: „ვახ, რომ ვიხილე მე შენი თვალთ ცრემლი მონადენები!“ არ შეიწყალა ცემითა, არცა ყვედრება აკმარა; საათში ერთხელ მივარდის, სცემდის და არა უკმარა; სხვა და სხვა დართო სევდანი და ლანძღვა არა აკმარა. ვერ გასძლო ქალმან, ქმარს უთხრა: „მომკალ და ესე იკმარა!“ ეს უთხრა ქმარსა დაღრეჯით: „ვაი-მე, მშორავს, მეყოფა! ახლოს მეახლა სიკვდილი, სული და ხორცი მეყოფა! აწ მოიხსენე იგი დღე, რომ მჭირდა შენგან მე ყოფა! მიკვირს, რად აღარ გეწყალვი, ლახვარი გულსა მეყოფა! „არ იცი ესე, ვარ შენი ფერცხალი ამოღებული? ერთ-ხორცობისა კურთხევა გვაქვს მღვთისგან წარმოღებული! ვიშვებდით, მარად ვხარობდით, ლხინიცა გვქონდა ქებული. ეს მიკვირს, შენი სასური ღაწვი ჰქმენ სისხლით ღებული!“ მე მომკლავ, მარამ სათემოდ შერცხვები მოიყივნები; ყოველნი მარად დაგგმობენ, ჩემის სიკვდილით ივნები! ქალმან ესეთის საუბრით ქმარს გული უქმნა მტკივნები. როს შეებრალდა, ჩამოხსნა ქალი საბრალოდ მჩივნები. ქალი ჩამოხსნა; დაიწყო ხელთა და ფერხთა წყვეტანი. საცდენლად მომაკვდაობდა; ვეღარ აიღო ზე ტანი; თვალთა რულვიდა საკვდავად, მართ ვითა ჭკუა-ცეტანი. მას მართლისაგან უფრორე სიცრუე ექნა მეტანი. ქმარსა მისსა შაებრალდა თვისი ცოლი ეგრე მყოფი; მოაგონდა მასთან შვება, ჭმუნვა შეჰქნა მან სამყოფი; ქვეშ გახედვით მოიხილა ქმარი გულ-ლახვარ-ნაყოფი; ამოტირდა, ეგრე უთხრა: „დღე მოგვეახლა გამყოფი!“ ქალი ეტყვის: „რადგან ორნივ ჩვენ ერთ-ხორცნი შევიქმნენით, ამა საქმემ მისთვის სძლივა, რომე მიხსენ სისხლთა დენით; აწ ვიხილე მე სიკვდილი, არ დაფარვით, გამოჩენით; ღმერთს ავედრე სული ჩემი, ნუ თუ ისხნას6 ზესთა-ზენით!“ დავედრა ქმარსა სიტყვა ორები, კეთილ-ნაქმარი, მაგრამ ჭორები: „საფლავს მიიღე ჩემი მძოვრები, თან წარმატანე ქალნი სწორები! შემომაყარენ მიწა-ყორები! არ დამეხვივნენ ყორან-ბორები! რადგან მკლავთაგან განგეშორები, თვალით მაპკურე ცრემლთა ფორები! „ვიცი, შენ ჩემი სიკვდილი ქვეყნად დაგაკლებს არასა, მაგრამ გენუკვი, სიყვარულს ნუ გარდატარებ ჩქარასა! აწ გესალმები, მივყევარ ცრუსა სიკვდილსა, მპარავსა; და გეთხოვებით ყოველთა, სოფელსა, მთა და ბარასა! „სიკვდილი ჟამს ვერა ვნახე ვერცა ძმა, ვერცა მშობელი: ისწრაფის ჩემსა სიკვდილსა საწუთრო დამამხობელი!“ ქმარს უთხრა: „წადი საჩქაროთ შენ, ჩემი ტკბილად მხმობელი; ადრე მომგვარე ტერტერა სულისა შემამკობელი!“ ქმარს მომაკვდავი ეგონა, თვალთ ცრემლი გარდმოყარა მან; ატირდა თავსა ცემითა, ღაწვები დაიღარა მან. ქალმან ტერტერა დავედრა; კარს გარეთ გაიარა მან როს ქმარი კარსა გავიდა, წაკლიტა6 კარი ჩქარა მან. აცდინა კაცი, გაგზავნა ნამტირალევის გულითა. ქალი კისკისად წამოხტა გულითა მხიარულითა; ღმერთსა მადლობა შესწირა ხორცითა, მერმე სულითა: „უეცრად შემხვდა საწადი, არ მიყიდნია ფულითა!“ დაკეტა კარი საჩქაროთ; ბებერი დარჩა შინა მას; კეტსა ეძებდა მაგარსა, არ შეედრება ფინა მას. იპოვნა კეტი საცემრად; გულსა შეედვა ლხენა მას. მარტო დაიგდო ბებერი. ვინ დაუდგება წინა მას! საბლითა შეკრა ბებერი, თვის ვალის გარდამხადელი; ჭერსა შეჰკიდა შეკრული, ვითა საზეთე კანდელი. საცემრად მისდგა კეტითა, ან გიჟი იყო, ან დელი! ფორთხალობს იგი ბებერი, ვით ორაგული ქანდელი. ძალუა გაცხარებული გარსა ურბენდა ცემითა. უწყალოდ დაჰკრის კეტითა, ზათი გამოხდის თხემითა. ეტყვის: „გონებდი შვებასა შენ სიკვდილითა ჩემითა, მაგრამ მეღირსა წადილი!.. მით ვარ გულითა ლხენითა!“ ბებერი მაღლად გაჰკივის: ვეღარ გაუძლო ტკენა მან. რძალსა მიუგო: „მარჯვენე ხელი შეგახმოს ზენამან!“ არ შეიბრალა მყივარი მან ქალმან კბილ-ნაღრჭენამან ეტყვის: „არ დია ვიურვი, დედამთილისა ლხენამან!“ - „ღმერთო!“, - იტყვის დედამთილი: „რა შეგცოდე მე ასეთი? სასიკვდილოდ მიგიცივარ, მიბრაგუნებს ვითა ფეთი! განმარინე ამის ხელით, მომიტევე, რაცა ვსცეთი! ოღონც ამას მომარჩინე, თუნდა მომეც ჯოჯოხეთი!“ ქანც გაწყვეტილი ბებერი ეაჯდა მცირე ლხენასა; ეტყვის: „ძალუავ, დამთხოვე უშველებელსა სენასა! ვიცი, შენ ჩემი სიკვდილი, არას მოგაგებს წყენასა; მაგრამ ამაგი არ დასთმობს! აღმა ახედე ზენასა!“ წარბ-შესკვნილმან ბებერს უთხრა: „ნურასა ეჭვ კუდიანსა! არ ეგების შველა შენი, კარგათ გიცნობ ბრუდიანსა! რათ ჰგონებდი, მოვკვდებოდი, მიხილავდი სუდრიანსა? აწვე სულსა ამოგართმევ, თვალს დაგიშრეტ ბუდიანსა!“ ბებერმან უთხრა: „შენ ჩემგან არ გახსოვს ესე ჭირები, - ჭერსა დამკიდე საბლითა; შვება არა მაქვს მცირები! სიკვდილს მექადი უწყალოდ შენ, ჩემი არ დამტირები. ვგონებ, რომ არად მიგაჩნდეს არც სჯული, არცა ფირები!“ რძალმან უთხრა: „დედამთილო, ცრემლსა უქმად ნუ აფონებ! ბელზებულსა რაებს ჩმახავ, ანუ რითა დამაყოვნებ? კუდიანურს მოიგონებ, თაიგულებრ შემაკონებ; თავს უბრალოდ ნუ მაბრალებ, ვერა რითა მომაღორებ!“ თამამად დაჰკრის, არ თუ ზარობდა, პირ-ქუშსა ვეფხსა დაედაროდა; მისსა სიკვდილსა დია ჩქარობდა, არ თუ სირცხვილით პირს იფაროდა; ეგოდენს ცემას არ აკმაროდა; ბებერი მკვდართა დაედაროდა. როს ნახა, სული მიეფაროდა, ფეხის აკრეფით გაიპაროდა. მან ქალმან თქვა გულსა შინა: „ქმარი ჩემი აწვე მოვა, საწუთროსა გამიმწარებს, მე ცოცხალი აქ თუ მპოვა!“ ფიცხლად კარზედ გამოიჭრა, აღარ დადგა, არცა ჰყოვა; იგი კეტი მხარს გაიდო, ესე ჭკუა მოიპოვა. იგი ნაბნედი ბებერი ეგრე გაუშო კიდული; თვით სისწრაფითა წავიდა ; საქმე ქნა დია ბლიდული მიიმღერს ბებრის სიკვდილსა, ვით ბერი ხარი ხრიდული; მიდამო თვალთა აშეთებს კეტსა ხელ-მონაკიდული. რა გასცილდა მის სოფლისა არე-მარეს, მთას თუ ბარსა, შეხტის და შეიღიღინის: „ნეტარ, რაღა დამაზარსა!“ იტყვის: „ახ, ჰოი, საღ-გულო!“ კაეშანს ვერ დაჰფარავსა. თავს ეტყვის: „გმართებს, ემსგავსო ათ-ხუთმეტ დღის მთოვარესა!“ თქვა: „სამშობლო ახლოს მახლავს, მივისწრაფო უნანურად; რაც რომე ვჰქენ, ვერ ვინ მიგრძნას, დავიჩნიო საქმე ნურად! ჭირნი ლხინად გარდავსცვალო, შვება ვჰპოვო უცნაურად, არა მომკლას ჯავრმან მისმან, მისი შევქმენ პირი მურად“. ესე თქვა და დაინახა სამშობლოთა სახლი ახლო. თქვა: „ნაქმარი ნუ თუ მიგრძნან, მარჯვეთ სიტყვა მოვიახლო; მუნ მივიდე დაღალული, კეტსა ხელი აღარ ვახლო, უსალამო მშობელ-ძმათა, არ მორცხობით მოვიმძახლო!“ თვის მშობელთა მიესალმა ქალი თავ-მონაწონია მისვლისა ჰკითხეს მიზეზი. მას ადრე მოუგონია; მარჯვეთ აღმოთქვა ტყუილი, არ ვეჭობ ცოდვა ჰგონია: თავსა ლაშქარი დაგვესხა, წაგვართვეს, რაცა გვჰქონია!“ მათ დია გაიმართალეს ესე ამბავი თქმულია; უთხრეს, თუ: „მარტო რით მორჩი, ან შეგრჩა ბეჩავ სულია?“ მან ამოკვნესით უამბო: „მიკვირს, რად მიდგას სულია! მე თქვენმა მადლმა დამიცვა, ღვთისაგან დაფარულია!“ ატირდეს და შაებრალდეს თვისი შვილი, ტკბილად ჰკოცნეს; ხელ-განპყრობით ღმერთსა მადლი შესწირეს და გაიოცნეს; გულს-მოდგინედ უმასპინძლეს, მჭვრეტელთ ლხინი გაიოცნეს გორთა გორი განფრიადდა, ცხვარ-ძროხანი დაუხოცნეს. სამშობლოთა დასტურებით მათ ეგონათ მონარჩომი: „მადლი ღმერთსა, რათგან ასე გარდაგვირჩა ჩვენი ტომი!“ განსვენებად მიიწვიეს, დაუცალეს ერთი გომი. ნაომარმა მიიძინა, მკლავზედ მიწვა ვითა ლომი. ტერტერა მოჰყავს, მოვიდა; კაცი მოდის გულ-დაწყლული; თქვა: „ცოცხალს ვეღარ მიუსწრებ, გამიშვია მძიმედ წყლული; თუ მომკვდარა, მეცა მოვკვდე, ესე არსო პირი სრული; თუ მეღირსა ნახვა მისი, მომეცემის სი სიხარული!“ შევიდეს სახლში კაცი და ტერტერა გაჩქარებული. მიმოიხედეს, ვერ ჰპოვეს, ვერც მკვდარი, ვერცა რებული. მაგარის თოკით ბებერი იხილეს დაკიდებული. ტერტერა ფიქრსა მიეცა, შეიქნა განკვირვებული. მას კაცსა ჰკითხავს ტერტერა: „ეს რა ჰკიდია ჭერასა?“ მას კაცს ჯავრისგან კბილები შეეკრა, მიხვდა ვერასა; თავს შემოიკრა, შეჰკივლა: „ვაიმე, ჩემსა წერასა! მაცდინა თემის შარამან, ვერას მივხვდიო, ვერასა!“ კვლავ თავსა დაჰგმობს: „უჭკუოვ, რად იქმენ დია სულელი? რად არ იცნობდი ფოლორცსა? ჩემზედ შეჰყარა სულ ელი! შენ, ჩემო თაო ბედ-შაო, აწ სინანულსა სულ ელი! რად ენდობოდი, ვის ტანი ჰქონდა ლერწამი, სულ ლელი?!“ ჩამოხსნეს იგი ბებერი გამქრალი, სულ-დაღებული; ტანთა გახადეს, გასინჯეს: იყო სისხლითა ღებული. შვილი თავ-პირსა იცემდა: „სად ვეგდე წყალ-წაღებული? მე მოჰვკალ ჩემი მშობელი და ვიქმენ პირ-დაღებული“. იტყვის და იგლოვს: „დედაო, რა გიყავ? ვერა გხედაო! შემქნია გულსა ბნედაო, არავინ მიჩანს მწედაო! პირ-შავი დაგტირ ზედაო, მარამ ვერ გაგიბედაო! აღმზარდე კაის ზნედაო, აწ მე ამ ჭკუით მხედაო!“ ტერტერას ეტყვის: „მაცთუნა მე ქვეყნათ მისმა ქცევამან: ფოლორცთა შინა ძვრებოდა, ღონე მიმხადა დევამან; დასწყევლე სულით და ხორცით, ნუ თუ უწიოს წყევამან!“ ტერტერა ეტყვის: „იკმარე. ადამ აცდუნა ევამან!“ კვლავ ეტყვის კაცსა ტერტერა: „მოეგე გულის-ხმასაო! რაც გითხრა, უქმათ ნუ შესცვლი, ყური მოუპყარ თქმასაო! მე შენთვის გული შემტკივა, ვითა შვილსა და ძმასაო!“ კაცი დაჩუმდა. ტერტერამ ანდერძი შეუტმასნაო. შესუდრეს იგი ბებერი; ნათრევსა გვანდა მელასა. ტერტერა ხელთა იგდებდა ნაკრაულებსა ძველასა; გულშიგან გაიღიღინა: „მე შაბათსა ვჭამ წელასა!“ დამარხეს ბერი ბებერი, გამოასალმეს ყველასა. კაცმან გოდებით, გლოვა-ბოდებით დედას გასტირა: „მიხვალ გარებსა! შვილის მონებით, უცხოს გონებით, ვეღარ გიხილავ: განვლი კარებსა! მობინდარებით, სულის მთქნარებით, მე აქ მიტევებ შეუწყნარებსა?! ობოლ-მდარებით, გულ-დამდნარებით, სევდას მიახლებ სამსალ-მწარე[ბ]სა! „დედავ, რად დახე ეგ ტურფა სახე? მდუმარედ გნახე, „ვა“შემოვსძახე! ცნობა-მიხდილი და თავ-მოხდილი, გტირ, ხარ მიცვლილი; ეს რა მოვჩმახე! შენი სამარე მეცა დამარე, ვითამ არს არე, - ეს განვიზრახე. ძუძუვ და უბე, შვილს გული ულბე, ნუ დაიგუბე, თორემ გამლახე! „დედავ, მშვიდობით! და ღვთის მინდობით მე გესალმები, - ეს არის ჰსწორე! იყავ ცხონებით, ვარდის კონებით, შვება-ლხენითა, კეთილ-მამდორე! რძალმა გიმარცხა, გზა დაგიფარცხა, შენ გუნდთ შეგრაცხა; ტკბილად იცხოვრე! აწ მას ვიპოვნი, აღარ ვიყოვნი, ვადნო, ვით თოვლი, ეშმაკის მორე!“ საჩქაროდ წიგნი მისწერა კაცმან თავის ცოლეურსა: „წყრომითა გწერ, არ სიტკბოთი წიგნსა სისხლში მორეულსა, ასრე გხედავ დღეის წაღმა, ვით ჩინელს კაცს შორეულსა, დაგხოც ერთად დედ-მამ-შვილთა, ვით ნადირსა გარეულსა! „რაც მე მიყო თქვენმა ქალმა, არ უქნია არა რძალსა! ეშმაკობით მომაკვდაობს, გამოილევს ღონე-ძალსა; ქმარს ფლიდობით გამიტყუებს; ოდეს გავალ, წაჰკლეტს კარსა; საცემარად დედამთილზედ კეტს აიღებს, ვით მაჟარსა! „თუ სიკვდილი არ გინდოდესთ, გამოგზავნეთ! ჰყო რა მძახმა! რად მომიკლა სატრფო დედა? რად დაჰკიდა ჭერში ფრახმა? რად გაცოფდა ურცხვი, უცბი? რად დაათრო ლუდმა, რახმა? ჯერ დავიჭერ, ცხვირ-პირს ვათლი, მერმე შ...ეს ხუთმა ბახმა!“ როს გაშალეს წიგნი მძახალთ, მყის შეექმნათ ჭმუნვა-ურვა. ნახა მკვლელმა დედამთილის, იწყო თრთოლვა, ოფლში ცურვა. ხმა შესძახეს: „ეს რა გვესმა?“ ჰკიოდიან: „უი-რვა-რვა!“ ზაფრანის ფერად ქცეული ნახეთ ქალის პირის მურვა! უთხრეს დედ-მამამ, რძალმა ძმამ და დამ: „ჩვენ არ დავიდებთ შენის ქმრის სისხლსა! „ხელ-შეკრულს მიგცემთ, „დედას ვაფიცებთ! „მოგკლავს უცილოდ როსკიპს, გაქნილსა! „დედამთილის მკვლელს, „ცეცხლს მოგიგზნებს მწველს, „იქ ღმერთი წაგწყმედს, სატანად ქმნილსა! „კაპასო, მქი ავ, „ეშმაკის ქისავ, ჯოჯოხეთს ჩასძვერ ბნელს აღმოქმნილსა!“ თვალის შეთებით გაიჭრა კაცი, აღარ არს ჭკუაზედ: „იმ აფთრის დღენი დავლიო, მოვაბა ცხენის ძუაზედ!“ ითხოვს სიდედრი შენდობას, ვით კაცის-მკვლელი მოარზედ. სიძე არ უსმენს: „მოვჰკლაო, უწყალოდ განვჰკვეთ შუაზედ!“ სიდედრი ცრემლით, ვედრებით სიძეს ეხვევის ყელზედა: „თუ დღე მინდოდეს უშენოდ, მყის დამიბნელდეს მე მზე, და! ვამართლო ქალი, - არა ჰხამს: შეცოდება აქვს თქვენზედა; მაგრამ გეაჯი, არ მოჰკლა, არ გარდმიჩეხო კლდეზედა!“ მიუგო სიძემ სიდედრსა: „მკლავს, მომერია სევდაი! რა მიყო მტერმან ღვთისამან, რაზე მომიკლა დედაი? როს ვნახე ჭერში კიდული, მჰსწრაფლ დამემართა ბნედაი; ვერც გავჰსძლებ მეცა, თუ ნაცვლად თავს არ დავარტყი ხვედაი!“ ეს ჰსთქვა, საჩქაროდ ხმალ-მოწვდით მივარდა ცოლსა, ვით ლომი: „ნუ ჰგონებ, ცოცხალს აწ შენს თავს ამ ქვეყნად ჰქონდეს სადგომი! დედამთილის მკვლელს სიმაგრედ მომიგონია სად გომი? ერთს ასეთს დაგკრავ, სული გხდეს, მეორე აღარ განდომი!“ ამისი მსმენი პირს იხოკს სულთქმა-ვახ-ვახით რძალუა: „სიკვდილის სასმელს მასმევენ, აღარ მაქვს ღონე-ძალუა! კვლაცა ვეცადო, საფერო სიტყვა შევმზადო მალუა! „ტკბილად ვეუბნე ყელ-გდებით, დაულბო გულ-კლდე-სალუა! ქალი ჰსტირს ნაზად, ხმას აწყობს საზად: „ვაი თუ ხმალი მიჭიროს გაზად! „ლომო და მზეო, „გიწევ მკლავზეო; „აწ მკლავ წამზეო, მხდი ერთ ნაგაზად!? „მზე ხარ მარდია, „ჰქმენ ნავარდია, „ესა ვარდია იყნოსე მაზად. „შენთვი ურვილსა, „გნუკავ ურვილსა, „გულ-დაბურვილსა, გამხადო რაზად!“ მიუგო ქმარმან მედგრად, მგელურებ: „ჰქოვლობ და კუდს ჰსძრავ ტურა-მელურებ! მართლად თავსა ჰსდებ, ჰსტირი ბერულებ, მაგრამ შხამს მასხამ გულს, მჰკბენ გველურებ! სიკვდილს იგონებ, გამაველურებ, გესლის დამთხევი თვალს მიირულებ! დედამთილს მოჰკლავ, სისხლში იცურებ, ხან მუხლზედ იცემ, ხან გარდიბრუნებ!“ ქალი დუმილით, ეშყით, სურვილით ზის ხელ-მოჭდობით, ცრემლს აფრქვევს ხშირად: „დამატყდით, მთანო, ხენო და კლდენო, გულის ხელმწიფე მჰყავს განაპირად! ნეტავი იმ დღეს, რომ გამიღიმდეს, ბროლის მკლავზედან ვიხილო ძილად! მონას მოლარეს, მისთან მწოლარეს, ლალის ბაგითა მკოცნიდეს ტკბილად!“ ბერები დასად, ტერტერა ასად, შესარიგებლად მოვიდნენ მალვით. ეს უთხრეს სიძეს: „წინ ჰსჯული გვიძეს, უნდა გაუწყოთ, ბრძენთ ჰსთქვეს უმალვით. ჰსჯულით ვამტკიცებთ, შენ ღმერთს გაფიცებთ, შენს ცოლს შერიგდი, გმონებდეს კრძალვით! სიდედრ-სიმამრით, შვება-სიწყნარით, ლოცვა-კურთხევით წახვიდე დავლით!“ მიუგო კაცმან: „მოძღვარნო და ჩემი სულის მამანო! მორჩილ-ვარ თქვენის ჰბრძანების; დედის სიკვდილმან მე მავნო. იმისი ცოდვა იტვირთოს ამ ჩემმა ცოლმან, ამანო! რადგან შუა ხართ, არ მოვჰკლავ, ცოდვა ზღოს მისმან თავმანო!“ შერიგდენ მოძღვრით ცოლ-ქმარნი, დაწერეს ფიცის წიგნები. ეს უთხრეს ქალსა ქმრისა-თვის: „აღარ შემზადო ლიქნები! დედამთილისა საფლავზედ ზედ დააფარე ფიქლები, იმისი სული იურვე, სანამ ცოცხალი იქნები!“ მოლხენით არის ძალუა, არ შეიჩნია არაო. ქმარს უთხრა: „ადრე ვისწრაფოთ, სახლს ვეპატრონოთ ჩქარაო. არ იცი, ჩემო სიცოცხლევ, შინ არავინ გვყავს, არაო?! დედამთილის საქონელი ეგებ სხვამ მოიპარაო!“ წარვიდა კაცი თავის სახლს; ქალი უკან ჰსდევს ურცხვადრე; ქმარს ჰკითხა: „ვეჭობ, დედამთილს დარჩა კარგი რამ საჩადრე; მის მოსახსენად მე მქონდეს, რადგან არს ჩემი საკადრე. მადლობა გვიღირს, რომ მოკვდა, დავმარხეთ, მოვრჩით მას ადრე!“ დასასრული დასრულდა ესე ამბავი ტკბილად სასმენი რძლებისა. დედამთილს ჰყვანდეს მორჩილი რძალი ესეთი ნებისა: მას ჰსცემდეს, სახლსა აქცევდეს, იყოს გამყრელი ძმებისა; ქმარს თავსა ჰსჭრიდეს სიურცხვით, იყოს შემკვრელი გრძნებისა. ამა მოლექსეს მარადის აქვს სათხოვარი ორია, - გეტყვით: თუ სადმე იხილოთ შემცდარი, გაუსწორია, „ფუ“-სა ნუ მეტყვით, შემინდეთ! სწრაფათ ვსთქვი ესე, სწორია! დასრულდა ესე ამბავი, მართალი, არა ჭორია.
© POETRY.GE 2013 - 2024
@ კონტაქტი
0 კომენტარი