სათამაშო (მოთხრობა)

ისე, როგორც ადრე, შორეულ ბავშვობაში, საცალფეხო ბილიკს ნელი ნაბიჯით მიუყვება მოხუცი ჯერონიმო. კვლავინდებურად მიწას დასცქერის და თითქოს იმაზეც წუხს, რომ ასე უმოწყალოდ უწევს მისი გათელვა.

ახლაც, როგორც ბავშვობაში, უნდა ჰაერში ილივლივოს, თუმცა ეჭვი ეპარება რომ გამოუვა, მაინც სჯერა სასწაულის, იმის რომ ჯერ კიდევ შეუძლია ბავშვობის ოცნების ახდენა. მეტიც, ახლა, როცა ასე ახლოდან ესმის სიკვდილის საზარელი, ცივი სუნთქვა, როცა ასე მოკლეა გასავლელი გზები, განსაკუთრებით უნდა სასწაული  მოხდეს და თითქოს ელის კიდეც, რომ უეცრად ცისკენ აიწევა და გაფრინდება, მაგრამ არა, ის ისევ აქაა, ნაცნობ ბილიკს ტკივილით აბიჯებს და რცხვენია. ასე ჰგონია, არ აქვს უფლება ფეხი დადგას მშობლიურ მიწაზე, რომელიც დიდი ხნის წინ მიატოვა.

სამოცი წელი გავიდა. სამოცჯერ დაუტანია მას შემდეგ  თოვლს ეს ბილიკი. ათიათაასჯერ მაინც უყივლია მამალს მზის ამოსვლისას, მაგრამ ეს მიწა, ეს გზა, ჯერონიმოს სახლისკენ რომ მიდის ისევ ისეთია, როგორიც ადრე. არაფერი შეცვლილა თითქოს, მხოლოდ ბავშვი დაუჭკნია ხმაურიან ქალაქს, საოცრად დაუბერებია, სახეზე სიწითლე წაურთმევია, კანი მოუჩვარავს, ყურები უშნოდ დაუწელავს, თვალის უპეებიც ჩაულურჯებია და თმებიც გაუთეთრებია. მხოლოდ თვალები, თვალები დარჩენია ბავშვური, ისეთი წყლიანი, როგორც სამოცი წლის წინ. ამ ბავშვურ თვალებს ახსოვთ სახლისკენ მიმავალი ეს ბილიკი და ოცნება ფთებზე, კოჭებამდე რომ მისწვდება.

ბილიკის ბოლოს საკუთარ ბავშვობას ხედავს. წყაროსთან დამჯდარა შავგვრემანი ბიჭი და არავის არ უყურებს _ ამას ხედავს  მოხუცი, თვალს რომ აკლია და ნელი ნაბიჯით უახლოვდება ბილიკის ბოლოს, სადაც თავისი ბავშვობა ზის და თამაშობს. ფრენას ვერ ახერხებს და წყინს კიდევაც, მაგრამ მხოლოდ საკუთარ თავს ადანაშაულებს. ვინ იცის, აქ რომ დარჩენილიყო, იქნებ როგორმე ესწავლა ფრენა  და თუ ფრენას ვერ ისწავლიდა, წყაროსთან მაინც დაჯდებოდა იმ ბიჭივით და ითამაშებდა.

არა, არაფერი არ შეცვლილა ჯერონიმო! თითქოს სამშობლო გელოდა შენ, ნაცნობი ფერებით, როგორც უძღებ შვილს მამა, მაგრამ რატომ აქვს სხვა ფერი წყაროს წყალს?! ან რატომაა პატარა აუზი სავსე გველებითა და ბაყაყებით?! ახსოვს, ადრე აქ თევზები ცურავდნენ და სუფთა იყო ეს წყალიც. ახლა ბინძურია ის, ახლა ბაყაყებს დაუდიათ იქ  ბინა, პატარა ბიჭი კი _ მისი ბავშვობა ამ წყაროს პირას ზის და საკუთარ თავს ეთამაშება. მოხუცს ვერც აჩნევს, თავის სამყაროშია გამოკეტილი, სადაც მხოლოდ ის და მისი სათამაშოებია. წყლიანი თვალები აქვს, ფართო, ჭკვიანი, ისეთი უცოდველი, როგორც სასიკვდილოდ გამზადებული ბატკნის თვალებია, მაგრამ იქვეა წყალი _ ბინძური და საშიში, ნებისმიერ კაცს გულს რომ გაუხეთქავს. ეს ბიჭი კი, შავი თვალებით, ისე გაუცნობიერებლად და სახიფათოდ ეთამაშება საკუთარ თავს, რომ ჯერონიმოს ჰგონია, არასდროს უნახავს პატარას სუფთა წყალი.

_ რა გქვია პატარა? _ ეკითხება მოხუცი.

_ რა?! _ მიწაზე ეშვება ბიჭი (დიახ, ის დაფრინავდა).

_ სახელი მითხარი შენი!

_ ჯერონიმო.

_ აქ რას აკეთებ?

_ ვთამაშობ.

_ წყალი არ დალიო ჯერონიმო _ ეუბნევა მოხუცი და ნელა მიუყვება აღმართს. იხსენებს იმ ძველ, საამურ დროს, როცა ამ ბიჭის მსგავსად წყაროს პირას მჯდარი მოხუცის დარიგებას ყურს არ უგდებდა და ამღვრეულ წყალს სვამდა.

„ალბათ წყევლაა ასეთი _ გაიფიქრა მოხუცმა _ ახლა ეს ბიჭი იმ წყალს დალევს და თამაშს თავს დაანებებს, ხმაურიან ქალაქში გაიქცევა, იქ დაჭკნება და როცა დამახინჯებულ სხეულში სიკვდილის ჭია შეუძვრება და უცნაურად ააკანკალებს, უკან დაბრუნდება, რათა მოკვდეს. გზაში მასაც შეხვდება ბიჭი _ თავისი ბავშვობა და ისიც დაარიგებს, არ დალიოს წყალი… და ის ბიჭიც მხოლოდ იმიტომ დალევს წყალს, რომ მოხუცმა აუკრძალა.“ ეს ჯერონიმომ კარგად იცის, მაგრამ უკან არ იხედაბა, არ ცდილობს შეაჩეროს პატარა.

ნელი ნაბიჯით მიუყვება გზას. იხსენებს ბავშვობას და ერთადერთ ტირიფს მარტომ რომ დარგო საკუთარ ეზოში. ოცნებობდა მაშინ ჯერონიმო… ერთი სული ჰქონდა როდის გაიზრდებოდა ის ხე, როდის შეძლებდა მის ტოტებზე შემოსკუპებას ან იმას როდის მოესწრებოდა ხელს რომ შემოხვევდა წელზე ტირიფს და მისი საჩვნებელი თითები ვეღარ შეხვდებოდნენ ერთმანეთს. იმასაც ფიქრობდა, რომ როცა ეს ტირიფი გაიზრდებოდა გაფრენასაც შეძლებდა, მაგრამ აღარსად ენდომებოდა წასვლა. ის ბეღურად იქცეოდა და მხოლოდ საკუთარ ტირიფზე ჩამოჯდებოდა, ტოტიდან ტოტზე გადახტებოდა და იჭიკჭიკებდა კიდეც.

ეჰ, ნელა იზრდებოდა ტირიფი, ძალიან ნელა, ყმაწვილი ჯერონიმო კი სულსწრაფი იყო, მოთმენა არ შეეძლო, ამიტომაც მიატოვა ხე და ქალაქში ჩამოვიდა. განშორების პირველ წლებში ჯერონიმო ენატრებოდა ტირიფს, ჯერონიმოც ხშირად ფიქრობდა საკუთარ საოცნებო ხეზე. შორიდან უყვარდათ ერთმანეთი, შორს იწვოდნენ ერთმანეთისგან, მაგრამ ეს ცეცხლიც თანდათან ჩაქვრა, მხოლოდ ნაკვერჩხლები დარჩა ჯერონიმოს დაუძლურებულ სხეულში და მას შემდეგ, რაც მოხუცის სხეულში სიკვდილის ჭია შეძვრა და ყველაფერი თავდაყირა დააყენა, ნაცარი ჰაერში აიწია და მივიწყებულმა ნაკვერჩხალმა ისევ გაუჩინა მოხუცს ხანძარი. ამჯერად ვეღარ გაუძლო მონატრებას და დაბრუნდა უკან, ცხოვრების ერთადერთ სიყვარულთან.

დიახ, ძალზედ უცნაური სიყვარულით უყვარდათ ერთმანეთი ჯერონიმოსა და ტირიფს. იქ, იმ ცივ ქალაქშიც კი გრძნობდა მოხუცი, რომ მიწაში ტირიფის სახით ჩარგულ საკუთარ ბავშვურ ოცნებას ენატრებოდა და სჭირდებოდა. ჯერონიმოც აღმერთებდა საკუთარ ოცნებას, მაგრამ ის კაცი იყო, ასე თუ ისე ყველანაირ ცვლილებას შეეგუებოდა და ასეც მოხდა. მოხუცმა ჯერონიმომ დაივიწყა საკუთარი ტირიფი, მაგრამ თქვენ რომ იცოდეთ როგორი სიყვარული იცის ტირიფმა, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ის ბაშვურ ოცნებას ატარებს, ალბათ სინანულისგან გული დაგეწვებოდათ, მაგრამ არა, ადამიანები ვერასდროს გავიგებთ რას გრძნობენ მაღალი ტირიფები, მარტონი რომ დგანან მიტოვებულ ეზოში და ჩუმი სინანულით ინახავენ ბავშვურ ოცნებას.

და ეს ლოდინი… ეჰ, თქვენ ალბათ არც ის გსმენიათ, თუ როგორი ლოდინი იციან ტირიფებმა, ბავშურ ოცნებებს  რომ იკედლებენ და წვიმიან ამინდებში საკუთარ ტოტებქვეშ იფარებენ ბეღურებს. ჩვენ ადამიანები ვართ და შეგვიძლია ყველაფერს შევეგუოთ, ამიტომაც არასდროს გვიფიქრია რას გრძნობენ მიტოვებული, ბავშვური ოცნებები. ისინი ჩვენზე გაცილებით ფაქიზი, ნაზი არსებები არიან, დიახ, არ მოგესმათ, ისინი ცოცხლობენ და მეტიც ჩვენზე მეტი სიმძაფრითა და ემოციებით. არ შეუძლიათ შეეგუონ მიტოვებას, არ შეუძლიათ დაივიწყონ ადამიანები, რომლებსაც ოდესღაც ეკუთვნოდნენ და ასე ტირიფივით ტოტებდაშვებულნი, ზაფხულის თბილ წვიმასა თუ თებერვლის სუსხში, მგლოვიარედ დგანან და ელიან ერთადერთს, ვინც ასე ძლიერ უყვართ.

სამოცი წელი უცდიდა ტირიფი ჯერონიმოს და აი, ახლა ის აქაა, სახლში. ის დაბრუნდა, რათა მოკვდეს და თუ მიიღებს მშობლიური მიწა, მის წიაღში განისვენოს, რომ მის გახრწნილ სხეულზეც ამოიზარდოს კვიპაროსი ცაში აჭრილი ისარივით.

მოხუცი ფრთხილად შედის იქ, სადაც მისი ეზო იყო. ხედავს ნანგრევებს. სარეველებითაა გადავლილი არემარე. როგორ სჯეროდა რომ ყველაფერი ძველებურად დახვდებოდა, მაგრამ უოცნებოდ ყველას და ყველაფერს წყინდება მოცდა. მხოლოდ ის ტირიფი დგას ეზოს ბოლოში, ხმობა შეპარული, მაგრამ მაინც  ამაყი იმით, რომ გამოიცნო, უკან დაბრუნდებოდა ჯერონიმო სიკვდილისთვის.

მოხუცი ჭინჭრებს შორის ნელა იკვლევს გზას, ხელები ეშუშხება, სახეზე ღიმილი დასთამაშებს და მაინც მიდის  ხესთან, მგლოვიარედ რომ დაუშვია ტოტები და მაინც ამაყად რომ დგას.

ტირილით ეხვევა მოხუცი ძველ მეგობარს, მის გარეშე გაზრდილსა და გამხმარ ოცნებას. ცრემლები სდის ბავშვური თვალებიდან და მაინც უხარია, რომ ამდენ ხანს უცდიდა საკუთარი ხე.

დიდხანს დგანან ასე ჩახუტებულნი და მგლოვიარენი, თუმცა მაინც რაღაცნაირად ამაყნიც. მერე ბეღურა მოდის და ტირიფზე ჯდება ცოტა ხნით, სანამ ქარი ამოვარდება. ცრემლიანი თვალებთ უცქერენ როგორ ეშვება ნაცნობ ჰორიზონტზე მზე და ჩნდება ქარი _ მოულოდნელი და ბობოქარი. დასავლეთიდან მოდის იგი და ხმელი ტირიფის ტოტებს ამტვრევს. მერე ძალას იკრებს და მოხუცი ჯერონიმოს გამხმარი ოცნება ხმამაღალი ყვირილით გადატყდება წელში. ბოლოჯერ გახედავს ჯერონიმო  ჰორიზონტს და ხმელი ხის სიმძიმე დაფლავს მშობლიურ მიწაში.

ასე შეუმჩნევლად კვდება მოხუცი _ სევდიანი და რაღაცნაირად ამაყიც, ისე უხმაუროდ რომ იქვე წყაროსთან მჯდომი ბავშვი ვერაფერს ამჩნევს, აგრძელებს თამაშს და ახსენდება უცნაური მოხუცის სიტყვები : „ წყალი არ დალიო ჯერონიმო“. მერე ჭკვიანი თვალებით ჰორიზონტისკენ იყურება, წყაროსკენაც აპარებს მზერას, ბოლოს მაინც უბრუნდება საკუთარ სამყაროს, სადაც უდიდეს საფრთხესაც კი უბრალო სათამაშოდ აქცევს.