თეთრი ცხელების კვალდაკვალ

თეთრი ცხელების კვალდაკვალ

     
     გუშინ საღამოს მუზა მეწვია.
     დივანზე ვიყავ წამოკოტრიალებული.
     არავის ველოდი. 
     თითქმის ჩამთვლიმა, როცა კარებზე ბრახუნი გავიგე. 
     წამოვიწიე, წამოვდექი, თვალები ძლივს გავახილე.
     მუზა დიდი ხნის უნახავი მეგობარივით გადამეხვია,  მხრებზე სულ ნაზი თითები მილაწუნა.
     -როგორ ხარ? რას შვრები?  როგორ ცხოვრობ? რა დაწერე უჩემოდ? - მკითხა მუზამ.
     -შე ჩემი ცოდვით სავსევ, როგორ ვიქნები? უშენოდ რაღას დავწერდი? ვწერდი და თან ვხევდი, რომ არავის დაეცინა. ლამის იყო ფსევდონიმის მოგონება დამჭირდა.  ასეთი გაქრობა იქნებოდა? დაგებარებინა მაინც რამე. 
     მუზამ გულიანად გადაიხარხარა.
     -ამაზეც მადლობა თქვი, ახლა რომ მოვედი. იცი, რამდენი შენისთანა უნიჭო მელოდება და უჩემოდ ნაბიჯს ვერა დგამს? „მე ერთი ვარ და თქვენ მილიონი“ - გაიმეორა გალაკტიონისთვის სამიკიტნოს ოფიციანტის მიერ ნათქვამი სიტყვები.
     -რა გინდა ახლა? რით გაგიმასპინძლდე, რას დალევ? - ვკითხე
     -შენს დასხმულს  ყველაფერს დავლევ. ისე, არაყი და ლუდი გაასწორებს. ჭიქებიც ძველებურად მივუჭახუნოთ. მშრალზე მეც რა მუზა ვარ? გავიხსენოთ ყველაფერი: აქეთური, იქითური, შენი ახალგაზრდობა, მისწრაფებები, ვნებები...
     -რას ამბობ? ისევ შიშველ ქალებზე და ძუძუებზე უნდა დამაწერინო? გინდა მკითხველი გამიგიჟო და ამიჯანყო? - შევიცხადე მე.
     -დაშოშმინდი,  მუზა მე ვარ და არა  შენ! ახლა მე რასაც გეუბნები, არაფერში შემეკამათო, ყველაფერი წვრილად ჩაიწერე, თუ გინდა, რომ ისევ მოგაკითხო. თუ არა და წავალ და იფხანე მერე თავი დაუსრულებლად  ავტოკალმის მეორე ბოლოთი. ჯიუტობას გიჯობს, ყველაფერი დამიჯერე. თუ ეს არ მოგწონს, მაშინ ორგანული კანონები აიღე და იქიდან რამე ახალი გადმოწერე, ან საგადასახადო კოდექსის რომელიმე მუხლი შეცვალე, ან საარჩევნო კოდექსისა - თუ გაქვს მაგის ერთი ადგილი -  ბოლომდე ჩამანადგურა მუზამ.
     -შენ  ისეთივე თავქარიანი ყოფილხარ, როგორიც მის დღემში მახსოვდი - ძლივს ვუპასუხე მე.
     მუზამ ცალი თვალი მოჭუტა, თავი გვერდზე გადახარა და ისე დამაკვირდა. 
     -შენ არ იცი, რომ მუზები არ იცვლებიან? არც ბერდებიან და არც კვდებიან? ეს შენ დამიყარე ჭორები, თითქოს მე მიგატოვე, თითქოს სპილომ ყურზე დამაბიჯა, თითქოს მოვკვდი და აღარაფერი მეშველება. შენი ყველა გასაჭირი მე ამკიდე. მე კი მაინც პატიოსნად დაგიბრუნდი. შენ კი დგახარ და მარჩიელობ: ქალის ძუძუებზე ჯობია წერა თუ თეძოებზე, ან ლავიწზე. მეტი რა იცი, რა გისწავლია? ბევრი რომ იცოდე, მე არ მიხმობდი. 
     მუზამ აქ პაუზა გააკეთა. მეც არაფერი მითქვამს.
     -რა ქენი, ის წიგნი, 35 წელი რომ წერდი, დაამთავრე? - მკითხა ბოლოს.
     -დავამთავრე... თუმცა, ცოტა მიკლია, შენს მოსვლას ველოდი - ვუპასუხე გაუბედავად.
              -ჰო, მე დაგაწყებინე, მე უნდა დაგამთავრებინო, ბოლოს ქვეყანას შეყრი - წიგნი დავწერეო.                ვისაც სამი სიტყვისაგან წინადადების შექმნა შეუძლია, ყველა მწერალი ვერ იქნება - ჯიქურ მიპასუხა მუზამ.
     -ყველაფერს ნუ დაიბრალებ. რომ დავიწყე, შენი ხელი არსად ერია. დიდმა განცდებმა დამაწყებინა. ასეთ წიგნს მუზის კარნახით ვერ დაწერ. შეძრული ვიყავი და ვერ გავთავისუფლდი. საშინელმა ზარმა ჩამოჰკრა, რომელიც მე მიხმობდა. შენ გრძნობა არა გაქვს და ამას ვერასოდეს გაიგებ. მანამდე რაიმეს დაწერა არასოდეს მიფიქრია. 
     -მე ყველა ადამიანური გრძნობა მაქვს და მეტიც, ვიდრე თქვენ გაქვთ. ბევრი თქვენგანისგან განსხვავებით ღალატის გრძნობა, არ მაქვს საერთოდ. ქვეყნად არავის უთქვამს - მუზამ მიღალატაო.
     უჩემოდ რომ დაიწყე, 35 წელი წერდი, დღესაც დამთავრებული არ გაქვს და კიდევ ჩემს იმედად რომ ხარ, არაფერს ნიშნავს? ე.ი. ყოველთვის ვყოფილვარ საჭირო, ასე არ არის?
     რაღა მეთქმოდა, მართალს ამბობდა.
     მერე ისევ მომიბრუნდა:
     -შენი წიგნის წაკითხვისას ისეთი შთაბეჭდილება დამრჩა, თითქოს ის ჯადოსნური სიტყვები, რასაც შენ იყენებ, ბუნებაში შენამდეც არსებობდა. შენ უბრალოდ იპოვე ისინი და ქაღალდზე დასვი. 
               -ვხედავდი, რომ პერსონაჟები და იდეები თავისთავად მოდიოდნენ. მოდიოდნენ და მერე რჩებოდნენ. რჩებოდნენ და მიპყრობდნენ. მიპყრობდნენ და მათზე დამოკიდებულს მხდიდნენ. ვიცოდი, რომ ყველა დამოკიდებულება ყოველთვის დაგმობილი იყო, მაგრამ გონება გულთან პოზიციებს თმობდა. მათთან მუდმივად ვგრძნობდი ღრმა კავშირებს. ეს კავშირები არ იყო წინასწარ განზრახული, არამედ რაღაც შინაგანი დინებების ნაყოფს ჰგავდა. მათთან გამკლავება არ შემეძლო. მე უბრალოდ ვღებულობდი მათ ისეთებს, როგორებიც იყვნენ. მინდოდა სულ მეცხოვრა, რომ მუდმივად შემეგრძნო მათი ხიბლი. ისინი ზოგჯერ ისეთი ქმედებებისკენ მიბიძგებდნენ, რის უფლებასაც თავს ადრე არ ვაძლევდი. 
                ვიცოდი, რომ 40 000 წლის მანძილზე, რაც ადამიანები ლაპარაკობენ, მე ჯერ კიდევ ჩემი სათქმელი არ მეთქვა.
               - რამე ღირებული რომ დაწერო, ჯერ შენ უნდა წაიკითხო ბევრი. როგორ ფიქრობ, რამდენი  გაქვს წაკითხული? - მკითხა ისევ მუზამ.
                 -ამ კითხვით უმჯობესია ჩემს დოქტორ ქალიშვილს მიმართო. 
                 -რა ვკითხო, მის განათლებაზე თუ შენსაზე? 
                 -ჩემსაზე. ოღონდ რასაც გიპასუხებს, მე არ მითხრა.
                მუზამ მწარედ ჩაიცინა. ეტყობა ყველაფერს მიხვდა, რომ ჩემი განათლებით ქალიშვილი კმაყოფილი ვერ იქნებოდა და საკმაოდ მწარე პასუხიც ექნებოდა. შემახსენა ამერიკელი მწერლის რეი ბრედბერის სიტყვები: „წაუკითხავ წიგნებს შეუძლიათ შური იძიონ“. 
               ბევრი იკითხე, ისწავლე. დასასრულის დასაწყისი და დასაწყისის დასასრული გაიხანგრძლივე. გონიერებას მოუხმე და ნუ მისდევ ჩანჩქერს.  შენ მოხვდი სამყაროში, რომელიც შენი შემეცნების საზღვრებს გარეთაა. გახსოვდეს, რომ არცოდნა - დასჯადია, არდაჯერება - განაჩენი. ნუ იჯიუტებ. ჯიუტი სიბრალულს არ იმსახურებს.
               მე მას ავუხსენი: 
               რომ რეალურ ცხოვრებაში ყველაფერი ისე არ არის, როგორც ადრე იყო; 
               რომ ადამიანები შეიცვალნენ, წიგნი და ცოდნა მოდაში უკვე აღარ არის; 
               რომ ცოდნაზე ცოდნის მიმატება ცოდნის დაგროვებას იწვევს მხოლოდ და არავითარი სხვა გამოვლინება მას აღარა აქვს; 
                რომ უმრავლესობა უცოდინრად უფრო გადის ფონს, რადგან ნეპოტიზმი პრაქტიკულად ყველა სფეროს მოიცავს; 
               რომ სადაც მივადექი, ყველგან რაოდენობა იყო აღიარებული და მე ვიყავი უმცირესობაში. 
                მე ვიცი, რომ ჭეშმარიტი მწერალი თავისუფალია. ასევე, თავისუფალი მწერალი მხოლოდ ჭეშმარიტებას ქმნის. მას არ შეუძლია მოერგოს გამომცემლის, სალიტერატურო ჟიურის, თანამედროვე, პოპულარული და მოდური თემების, ამბიციური მკითხველის დაკვეთებს. ის წერს ისე, როგორც სუნთქავს და ვერ ისუნთქებს ისე, სხვა რომ დააწერინონ. მას არ აშინებს მარტოობა, სიდუხჭირე, არაღიარება, წყენა და დაცინვა. ის წერს მაშინ, როცა ყველა კითხულობს და მაშინაც, როცა მის ნაწერებს ღვთისგან დავიწყებული წაუკითხავი წიგნების თაროზე შემოდებენ.
               წიგნის დასაწერად  არ ელოდება გაზაფხულის მოსვლას. მას თვითონ მოჰყავს გაზაფხული და ამინდსაც აწესებს კიდეც.
     ამასობაში მაგიდა გავშალე, მამაჩემის გამოხდილი ჭაჭა, ყაზბეგის ლუდი, ტკაცუნა მონადირული სოსისი, მდოგვი, შავი პური  გამოვიტანე.
     -ლუდს დალევ? ვკითხე.
     -დავლევ.
     -არაყს?
     -არაყსაც.
     -მჟავეულს დააყოლებ?
     -დავაყოლებ.
     -რამეზე მაინც თქვი უარი ისე, ზრდილობის გულისათვის - დავცინე მე.
     -შენ რაზე თქვი უარი, წიგნს რომ თითო ბწკარებად გაწერინებდი? ერთხელ მაინც მოგივიდა თავში - შენ დაისვენე და მე გავაგრძელებო? - არ ცხრებოდა მუზა. 
     -კაცო, შენ მუზა ხარ თუ პროკურორი?
     -კარგად იცი ვინცა ვარ - გაიცინა მუზამ. როცა გჭირდება, კარგად ისაწყლებ თავს - ინჟინერი ვარო, ლიტერატურაში მეტი არ მომეკითხებაო. ინჟინრობაში რა მოგეკითხება? 
     -კარგი ახლა, მთლად იმდენსაც ნუ გაიქაჩები, თითქოს  მთელი პოეზია და პროზა მხოლოდ შენგან მოდიოდეს. და თუ ამდენი შეგიძლია, ასეთ უნიჭო ლექსებს რად აწერინებ ხალხს? 
     -შენ გგონია მე ვაწერინებ? თავისთვის ხლაფორთობენ სხვისი მიბაძვით. პოეტობა უნდათ. როდის მნახე მათთან? ასეთ პოეტებს ერთ დროს ბოდიშის მოხდა მოუწევთ ხეებთან, რომლებიც მათი წყალ-წყალა ლექსების გამოსაცემად მოჭრეს.
     -აბა რა ქნან, წერა შეწყვიტონ? შენ ამას ურჩევ? 
     -მე არაფერს არ ვურჩევ. არც წერა დაუწყიათ ჩემი რჩევით. უბრალოდ, თავს იგდებენ საჭადრაკო ენით რომ ვთქვათ  - ცუგცვანგში, რასაც იძულებითი ცუდი სვლები მოჰყვება მხოლოდ. 
     -უფრო ხშირად რატომ არ მოდიხარ ჩემთან? ვკითხე ყასიდად.
     -რა ვქნა გენაცვალე, ბევრი შეკვეთა მაქვს. ნამდვილი მწერლები და პოეტები სულ თავისთან მიხმობენ. უჩემოდ სიტყვას სიტყვაზე ვერ აბამენ. მერე ხალხში რომ გამოვლენ, მათ ყველა ხოტბა-დიდებას ასხამს: ეს რა დაგიწერია და რა შედევრი  შეგიქმნიაო, ლამის არის, გენიოსად შერაცხონ. მე ვის ვახსოვარ? არავინ, საერთოდ არავინ, ერთი კაციც  არ მახსენებს.
     -რას ამბობ? თანაავტორად აგიყვან, ოღონდ რამე ღირებული შემაქმნევინე - მოვხიე მე.
     -ვაი შენს პატრონს! მე გაწერინებ და ჩემი თავის თანაავტორობას მთავაზობ? აი, ეს ხართ თქვენ, თანამედროვე მწერლები. თუმცა, შენ მწერალიც არ ხარ. კიდევ კარგი, რომ ამას ხვდები. ამიტომ დაგინდობ. და კიდევ:
               წერე ყოველ დღე და სულ მე ნუ მელოდები;
               დაიცავი შენი სიმშვიდე;
               მწერალი კალმისა და ფურცლის გარეშე სრული იდიოტია;
               შენი ყველა პერსონაჟი შენს ერთ ნიშანს ელოდება. ისინი გახდებიან ის, ვისაც შენ მოისურვებ. შენ მათი ღმერთი ხარ!
               ისე იცხოვრე, თითქოს მწრალი კი არა, ერთი ჩვეულებრივი ინჟინერი ხარ  და წერა მხოლოდ ჰობია შენთვის. ინჟინრებს უთხარი, რომ მწერალი ხარ, ხოლო მწერლებს ინჟინერიაზე ელაპარაკე. სინამდვილეში ვინ ხარ - ამის გაგების დრო გექნება. შეიძლება არავინაც არ იყო და ნუ გაიოცებ.
     ჩვენი დისკუსია  დიდ ხანს გაგრძელდა. მუზა ბრწყინვალე მოსაუბრე აღმოჩნდა. მას ხომ ათასწლეულების მანძილზე უამრავ, ერთმანეთისაგან რადიკალურად განსხვავებულ ადამიანებთან უმუშავია. ამიტომაც მიიღო კოლოსალური ცოდნა და გამოცდილება, თუმცა არც ერთ სასწავლებელში არ უსწავლია. 
                -შენი ინტელექტი და განათლება შენს წონაზე ნაკლებია. იზრუნე წონასწორობაზე. დაიჭირე შენი წამის გაელვება. სიტყვებს და იდეებს სამყაროს შეცვლა შეუძლიათ. შეიძლება შენი ცხოვრება დიდი პიესაა, სადაც როლებს რეჟისორი არ ანაწილებს. შენ თავად წერ შენს სტრიქონებს. 
               არ იჩქარო, ან იჩქარე ნელა. ყველაფერი კარგი მოდის გვიან. ყველაფერი ძალიან კარგი მოდის ძალიან გვიან. თუმცა გახსოვდეს, ყოველ ღირებულს აზრი აქვს მხოლოდ გარკვეულ დროში, თვით უკვდავ შედევრსაც კი. 
               და თუ რამე ისეთ ღირებულს შექმნი, რაც სახელს გაგითქვამს, არ გაყოყოჩდე. გახსოვდეს: ვიღაცასთან შედარებით ჩვენ სრული არარაობა ვართ. ასეთი ვიღაცა კი ყოველთვის მოიძებნება.
               როგორც ამბობენ, ხელოვანი გამტარია მხოლოდ უხილავ ენერგიასთან და ეცადე ეს ენერგია იყოს კამკამა და  სუფთა.
               სამყარო ცოტა  სხვანაირადაა მოწყობილი, ვიდრე შენ წარმოგიდგენია. ეცადე, შენი წილი ყოველთვის გასცე.  თუ ცხოვრებაში არაფერს გასცემ, ვერც ვერაფერს მიიღებ. ნურც დალაგებულ ცხოვრებას დაელოდები და არც მოულოდნელი ცვლილებებისა შეგეშინდეს. ხანგრძლივ ქაოსს სტაბილურობა მოსდევს ხოლმე, სტაბილურობას კი ქაოსი. 
               ჩემი თუ არ გჯერა, ნელსონ მანდელას მაინც დაუჯერე:  „მე არ ვაგებ არასოდეს. ან ვიგებ, ან ვსწავლობ“ - დამარიგა მუზამ.
     მამაჩემის 70-გრადუსიანმა ჭაჭამ და ყაზბეგის ლუდმაც თავიანთი სიტყვა თქვეს. მერე ის იმ სამყაროზე მიყვებოდა, რომელიც ჩემთვის არაფერს ნიშნავდა, მაგრამ მაინც ვუსმენდი. ახლა მეც ვითხოვე სიტყვა-სადღეგრძელო: 
     -ჩემს იმ იმედს გაუმარჯოს, რომლის იმედიც არ მაქვს. 
     -იმედის იმედი რატომ არ გაქვს, ჯოჯოხეთში მიდიხარ? - გაიკვირვა მუზამ.
     -არა, საიდან მოიტანე?
     -მე კი არა, ეს დანტემ მოგიწოდათ - ჯოჯოხეთში შემსვლელებმა ყველა იმედი დატოვეთო გარეთ.
     -მე სხვა ვიგულისხმე: იმედი სხვისი ცოლივითაა - შეიძლება ძალიან მოგწონდეს, მაგრამ არ მოგეცეს.
     მუზამ ისეთი თვალებით შემომხედა, თითქოს უნდა ეთქვა - ნეტავი შენო, მაგრამ არაფერი უთქვამს.
               საკმაოდ შეზარხოშებულმა მუზასთან ახლოს მივიწიე, თვალებში ჩავხედე და ვკითხე:
               -მითხარი, ახლა რომელი წელია? 
               -რატომ კითხულობ?
               -ამ დროისთვის მე უკვე რაღაცისთვის მიღწეული  უნდა მქონდეს.
               -და რა ხდება, დაგაგვიანდა?
               -დრო გადის, ულმობლად გადის და ვერაფერს ვასწრებ - დავიჩივლე მე.
               -რატომ ვერ ასწრებ, ჩქარა გადის?
               -რა თქმა უნდა, ჩქარა გადის. ხომ ხედავ, ეს ის არ არის, რაც უნდა იყოს და რასაც მთელი ცხოვრება ველოდი. 
               -ნელა-ჩქარა - არ ვიცი მე, ეს ადამიანების მოგონილია. სამყაროში „ნელა“ და „ჩქარა“ არ არსებობს. დრო ისე მიდის, როგორც უნდა მიდიოდეს. მას არავინ აჩქარებს, არც ანელებს. არც უჩივის ვინმე ჩამორჩენას ან წინ გასწრებას. „არასდროს თქვათ, რომ დრო არ გყოფნით. თქვენ ზუსტად იმდენივე დრო გაქვთ რამდენიც ჰქონდათ მიქელანჯელოს, ლეონარდო და ვინჩის, თომას ჯეფერსონს, ალბერტ აინშტაინს“. /ჯეკსონ ბრაუნი/
               -რა ვქნა, ვერაფერი მოვასწარი, მე აინშტაინი არა ვარ, ასეთად გავუჩენივარ გამჩენს.
               -ამას მე მეუბნები დიდ გულზე, მაგრამ იქ რას იტყვი, როცა გკითხავენ, იქ? - დამისვა ისეთი კითხვა, რომლის პასუხი მისი გამოხედვიდან გამომდინარე მე არ უნდა მქონოდა. მაგრამ მე დაუფიქრებლად ვუპასუხე:
               -იქაც იმას ვიტყვი, რასაც შენ გეუბნები აქ.
               -მერე? გეყოფა ეს სინათლეში მოსახვედრად? 
               -ვააჰ, ყველა წესით და კანონით მუზამ ეს არ უნდა იცოდეს, მაგრამ მაინც გიპასუხებ: თუ სინათლეში არა, სიმშვიდეში მაინც მივალ. 
               -რას იტყვი, მწერლობა გინდა? - მკითხა.
               მე არაფერი ვუპასუხე.
               დრო უსაშველოდ გაიწელა.
               -დიდება გინდა? - არ მომეშვა მუზა.
               -არა.
               -არ მჯერა.
               -ასეა და...
               -იმიტომ არ გინდა დიდება, რომ იცი  ვერ შეძლებ, თუ საერთოდ არ გინდა?
               -საერთოდ არ მინდა.
               -რისი გეშინია?
               -არაფრის, რადგან ეგ არაფერს ნიშნავს სამყაროში. 
               -აბა რა ნიშნავს რამეს?
               -მშვიდი და წყნარი ცხოვრება და ღმერთის სიყვარული. ღმერთი ერთია და მე ვერავის ღმერთი ვერ ვიქნები.
                მუზამ ისე შემომხედა, როგორც ექიმი უყურებს ფსიქიკურად გადახრილს და იცის, რომ ეს მისი პაციენტი არ არის.
                -ე.ი. თუ დიდებას მოიპოვებ, ვერ გექნება მშვიდი ცხოვრება და ვერც ღმერთისთვის მოიცლი? ასე ფიქრობ?
               მე თავი დავუქნიე.
               მერე ვიგრძენი, რომ თვალები თავისთავად მეხუჭებოდა. ახლა ნამდვილად მე ვიყავი ჩემი თავის როლში. ჩემს სხეულს ნელ-ნელა ბახუსის სასიამოვნო ველმა დაუარა და ისევ დივანს დავუბრუნდი. აღარ მახსოვს, თუ როდის წავიდა მუზა, თუმცა რაღაცა კი დაიბარა წასვლის წინ.
     მეორე დილას მაგიდაზე დახვავებულმა ლუდის ცარიელმა ბოთლებმა და არყის ცარიელმა ჭურჭელმა შემახსენა, რომ წუხელ ღამით აქ კარგი, გემრიელი ქეიფი ჩატარდა. 
     უკვე ფხიზელი ვარ, ყველაფერს ვაცნობიერებ, მაგრამ ახლა რა ვქნა? ვის მოვუყვე ჩემი წუხანდელი სტუმრის შესახებ? მეგობრებს? ახლობლებს? ვუთხრა: მუზასთან ჭაჭის არაყს ვსვამდი და ზედ ლუდს ვაყოლებდი-მეთქი? დამიჯერებენ?
     ახლა ვხვდები, თუ ზოგჯერ რატომ მეძახიან გიჟს. 
     თეთრი ცხელება ხომ არ დამეწყო? მე ხომ ლოთი არა ვარ. თუმცა, რაც წუხელ დავლიე, იმდენს ლოთებიც ვერ სვამენ ერთ ჯერზე. 
     რაიმეს გახსენების თავი ახლა ნამდვილად არ მქონდა. ზღვარი რეალურსა და წარმოსახვითს შორის  უმოწყალოდ ირღვეოდა. ეს სიგიჟის მოახლოებას ჰგავდა. არისტოტელე კი ამბობდა: არ არსებობსო დიდი გენიოსი სიგიჟის ნარევის გარეშე, მაგრამ მე გენიოსის ნარევისა არაფერი მეტყობოდა. უფრო ნაბახუსევიდან  გამოსულს ვგავდი.
     ჯანდაბა. არავის არაფერს ვეტყვი, მართლა გიჟი კი არა ვარ. ნეტა ის მაინც გავიხსენო, თუ როდის დამპირდა დაბრუნებას. 
     მანამდე რა ვქნა? 
     მანამდე სხვის წიგნებს წავიკითხავ.