ჭეშმარიტების მარადიული არსებობა

ფილოსოფოსმა ბერმა ანსელმ კენტერბერიელმა გამოთქვა შემდეგი დებულება: ,,ჭეშმარიტებას არ აქვს დასაბამი ან დასასრული." თუ ეს დებულება ჭეშმარიტია (ჩემთვის აქსიომაა), მაშინ აუცილებლად უნდა არსებობდეს ისეთი არსება, რომელიც მარადმყოფია, რომელიც მუდამ იყო, რომელიც მუდამ იქნება. რადგან ასეთი არსება არსებობს, უნდა არსებობდეს ჭეშმარიტება მუდმივად, რადგან მარადმყოფი არის მთელი ყოფიერების საკუთარ თავში დამტევი. იგია მთელი ყოფიერების და ყოველი მყოფის არსებობის წყარო. რომ არა ის, არაფერი იქნებოდა. რადგან ჭეშმარიტება არის იმის ასახვა, რაც რეალურია, რაც ნამდვილად მყოფია, ისიც მარადიულია. ჭეშმარიტებამ რა უნდა ასახოს არარაობაში? თუ ასასახი არაფერია, ჭეშმარიტების ფუნქცია გაუქმებულია. სრულ არარაობაში ჭეშმარიტებაც არ არის; მაგრამ თუ არის რაღაც, თუ რამე მყოფია, მაშინ ჭეშმარიტებაც აუცილებლად არსებობს (იმ შემთხვევაში, რა თქმა უნდა, თუ ცნობიერება არსებობს, და ფაქტია, რომ ცნობიერება არსებობს, რადგან ჩვენ ამაზე ვსაუბრობთ, ჩვენ ამას ვიმეცნებთ). როცა ადამიანი დაკავებულია შემეცნებითი საქმიანობებით, ის ადასტურებს, თუნდაც თავისდაუნებურად, რომ ჭეშმარიტება არსებობს, რადგან ის მიემართება ყოფიერებას, თავისი შემეცნებით, - ამ ყოფიერების მთლიანობას, რომელიც არის ობიექტური სინამდვილე და ცდილობს, რომ მაქსიმალურად ზუსტად აირეკლოს საკუთარ ცნობიერებაში ეს ობიექტური სინამდვილე. თუ ზუსტად აირეკლა, გამოდის, რომ ჭეშმარიტებამ გაანათა მისი გონება. 
მცდარი აზრია ის, რაც არ შეესაბამება ობიექტურ სინამდვილეს. ისიც აზროვნების ნაწილია. დიალექტიკური განვითარება ხდება მაშინ, როდესაც მცდარი აზრი წარმოიშვება, ამას დაუპირისპირდება შედარებით საღი აზრი, რომელიც შესაძლოა არ იყოს აბსოლუტურად ჭეშმარიტების მატარებელი თავის თავში, თუმცა მეტი წილი იყოს მასში ჭეშმარიტება, ვიდრე იმ მცდარ აზრში. დაუპირისპირდება ეს აზრი იმ მცდარ აზრს და გაიმარჯვებს მასზე და აზროვნება წინ გადადგამს ნაბიჯს ობიექტური სინამდვილის შემეცნების საქმეში. რადგან ფაქტია შემეცნება, შეუძლებელია, არ არსებობდეს ობიექტური ჭეშმარიტება. შემეცნება მიმართულია ობიექტისადმი. ეს ობიექტი რეალურია.
თუ რაღაც ფიქციაა აზროვნებაში, ისიც იმისთვისაა, რომ დაეხმაროს შემმეცნებელს შემეცნებით საქმიანობაში. ასეთია, მაგალითად, დრო. ის არის ისეთი ფიქცია, რომელიც აუცილებელია არამარტო შემეცნებით საქმიანობებში, არამედ ყოფით ცხოვრებაშიც. დროის საშუალებით იზომება მოძრაობა. რომ არ იყოს მოძრაობა, დრო არ იარსებებდა. ადამიანურ გონს დასჭირდა მისი წარმოქმნა ისევე, როგორც რიცხვების. დროის არსებობაც რაღაც ობიექტურით არის განპირობებული. ესე იგი, ფიქცია (ასე იმიტომ ვუწოდებ, რომ ცნობიერებისგან დამოუკიდებლად არ არსებობს.) განპირობებულია ობიექტურით, რადგან ეს ფიქცია დაგვეხმაროს ობიექტურის შემეცნებაში. ობიექტურია მოძრაობა და რადგან გვსურს, რომ იგი შევიმეცნოთ, მივიღოთ მისგან ჭეშმარიტება, როგორც მოძრაობის ზუსტი ხატი, მისი არსების ანარეკლი (რა არის მოძრაობა, საიდან არის...), ამისთვის გვჭირდება დროც. და ყველაფერი ადამიანის აზროვნებაში მიმართულია შემეცნებისკენ. შემეცნება გვაძლევს ჭეშმარიტებას. ცოდნა, რასაც აღწევს შემეცნება, არის ჭეშმარიტების ფლობა, ობიექტურის ზუსტი სურათის ქონა ცნობიერებაში.
ერთია სინამდვილე, ერთია მისი ზუსტი ასახვა - ჭეშმარიტება, შესაბამისად, ერთია ღმერთი. ჭეშმარიტების არსებობისთვის ცნობიერებაა აუცილებელი. ღმერთი თავად წარმოადგენს აბსოლუტურ ცნობიერებას, ის არის ერთადერთი არსება, რომელიც იტევს მთელ ჭეშმარიტებას, ეს ჭეშმარიტება კი წარმოადგენს ობიექტური სინამდვილის, მთელი ყოფიერების აბსოლუტურად ზუსტ ასახვას. ანუ ღმერთი ასახავს თავის თავს. ეს არის თვითცნობიერების უმაღლესი ფორმა.
ცხადია, რომ არსებობენ ისეთი სულიერი პრინციპები (არსებობენ გონებაში ისევე, როგორც რიცხვები), რომელთა უგულებელყოფა ადამიანს ყოველთვის ძვირად უჯდება. არსებობს ობიექტური მორალური ველი, აგრეთვე ლოგიკური, მათემატიკური, ფიზიკური ჭეშმარიტებები, ეს ყოველივე კი, მსგავსად კანტის ბრძნული სიტყვისა - ,,მათემატიკისა და ფიზიკის მეცნიერებათა არსებობა ადასტურებს ჭეშმარიტების არსებობას", იმაზე მეტყველებს, რომ არსებობს ზებუნებრივი ჭეშმარიტება, რომელიც, ქრისტიანული მსოფლხედვით, არის ღმერთი. ლოგოსი (სიბრძნე, ჭეშმარიტება) და მისი წყარო (არსთა არსი, მარადმყოფი) წარმოადგენენ ერთ სულს, რომელზეც ამბობს იესო, რომ სულითა და ჭეშმარიტებით უნდა ვცეთო თაყვანი. ეს თაყვანისცემა მე ასე მესმის: ჩვენს არსებაში უნდა დავუმორჩილოთ ყოველი მიწიერი და წარმავალი ზეციურს და მარადიულს. როგორც ილია ჭავჭავაძე ამბობს: ,,მე მხოლოდ ისეთი მორჩილებისა მწამს, საცა გონება უფალია", ისე ვხედავ ჭეშმარიტ მორჩილებას, რომელიც თავისუფლების მდგომარეობაა. თითქოს პარადოქსულად ჟღერს, მაგრამ თავისუფლების ცნება სწორედ იმას გულისხმობს, რომ გონებით იყო უფალი შენი არსების, რაც, თავის მხრივ, იმას გულისხმობს, რომ ამავე დროს მორჩილი იყო ჭეშმარიტების. რადგან ჭეშმარიტად სუვერენული უფალი არის ის გონება, რომელიც განათებულია ჭეშმარიტებით.
ბიბლიაში წერია შემდეგი სიტყვები: ,,მე ვთქვი, თქვენ ღმერთები ხართ." ამით აბრაამისტულ რელიგიაში გაჟღერდა დიდებული იდეა ადამიანის პოტენციური ღმერთობისა. ადამიანი ერთადერთი არსებაა ამ სამყაროში, რომელსაც სწყურია ჭეშმარიტება. თუ ადამიანი ჭეშმარიტებას მთელი სისავსით შეიცნობს, გახდება თავისუფალი, ვითარცა ღმერთი. იოანეს სახარებაში დაწერილია შემდეგი სიტყვები: ,,შეიცნობთ ჭეშმარიტებას და ჭეშმარიტება გაგათავისუფლებთ თქვენ." ყოველი მეცნიერება ჭეშმარიტებას მიემართება. ისინი წარმოადგენენ განსხვავებულ გზებს, რომელთაც ერთი ობიექტი გააჩნიათ. ადამიანს აქვს შემეცნების წყურვილი, რადგან თავისუფლების მოთხოვნილებაა მის სულში. სად არის თავისუფლება? მისი სრულყოფილი სახე მხოლოდ მარადიულ მყოფში შეიძლება წარმოვიდგინოთ. ჭეშმარიტება მარადიული მყოფია.
ტრანსცენდენტური რეალობა (პლატონის იდეათა სამყარო, იესოს ზეცა, კანტის თავისთავადობის სფერო...) წარმოადგენს ადამიანის უმაღლესი შემეცნების ობიექტს. სინამდვილის ეს უდიდესი სიმაღლე გადის ადამიანის სულის უღრმეს შრეებზე. თუ ადამიანი განახორციელებს საკუთარი სულის სიღრმეების ინტელექტუალურ წვდომას, მისთვის გონებით საწვდომი არე გაიზრდება, ტრანსცენდენტს გონებით მიუახლოვდება, ჭეშმარიტებაში დაიბადება.