საბა ასლამაზიშვილი ზუკა ნემსაძის პირისპირ (ინტერვიუ)

ქართულ სათეატრო სივრცეში ბევრი პრობლემაა. მათზე საუბარი კი, ყველას უჭირს. საქართველოში კონკურენციის და კრიტიკის აღქმის განსახვავებული სტანდარტია - თუ საუბრობენ მხოლოდ დადებითზე, პოზიტიურზე, თუ არადა დუმილს ამჯობინებენ. კრიტიკულად განწყობილი ადამიანები აქ მეტწილად არ უყვართ.

რეჟისორი, საბა ასლამაზიშვილი ქართული თეატრის სცენაზე გამოჩენის დღიდან აქტუალობას არ კარგავს და თეატრალურ საზოაგადოებაში საინტერესო, პერსპექტიულ, ყველაზე ქტიურ და სკანდალურ  რეჟისორად ითვლება. საბას სპექტაკლებს მეც რამდენჯერმე ვეწვიე. მისი ერთ-ერთი სპექტაკლის - „ათვინიერებენ მიმინოს“ სანახავად თელავშიც კი ჩავედი.  თუმცა, ეს ამბები გამოვტოვოთ და დავუბრუნდეთ იმ ინტერესს, რომელიც ახალგაზრდა რეჟისორის მიმართ დღემდე არ წყდება.  

ახალგაზრდა რეჟისორთან ინტერვიუს ჩაწერა გადავწყვიტე, ერთმანეთს „თავისუფალ თეატრში“ შევხვდით. რეჟისორმა ღიად საუბარი მოახერხა.

მიუხედავად ყველაფრისა ინტერვიუ შედგა. მისმა გუწლრფელობამ მოლოდინს გადააჭარბა. საინტერესო დიალოგის შემდეგ ვუთხარი, რომ „ნეიშენ ჯორჯიაზე“ ჩემი რუბრიკის - „პირსპირ“ პირველი რეპსონდენტი იყო და იგი რამდენიმე მიზეზის გამო ავირჩიე.

ეს მიზეზები თქვენთვის ინტერვიუს დროს გახდება ცნობილი. მაშ ასე,  რეჟისორის ცხოვრების და შემოქემდების უცნობი დეტალებს,  ვრცლად მხოლოდ ამ ინტერვიუში შეგიძლიათ წაიკითხოთ. ალბათ ბევრი, ვინც საბას კარგად იცნობს, იმდენ სიახლეს გაიგებს, რომ ამ კონკრეტული ხელოვანის იდუმალებაში დარწმუნდება და მიხვდება, რომ რაც უფრო მეტად გაიცნობს, მას მით უფრო მეტ სიახლეს უნდა ელოდეს მისგან.

საბა ასლამაზიშვილი ზუკა ნემსაძის პირსპირ, "დონ ჟუანისა" და „ათვინიერებენ მიმინოს“ შემდეგ -  პირველად.

 

-როგორ ფიქრობ, ვინ ხარ შენ - რეჟისორი?

-უპირველეს ყოვლისა, ალბათ ადამიანი ვარ და ეს კარგია.  ცხოვრების სხვადასხვა ეტაპზე პროფესიულად  ბევრი სხვადასხვა რამ ვიყავი და  ამ პროფესიების არჩევა სხვადასხვა ადამიანებით იყო განპირობებული, რომელზეც დღეს ვფიქრობ, რომ თავიდან ბოლომდე იმპულსური იყო, რადგან ამ ყველაფერს, როგორც გააზრებულ, რაციონალურ მოქმედებას არავინ უყურებდა. საბოლოოდ მეგონა, რომ სულ სხვა რამედ შევდგებოდი, ვიდრე რეჟისორად. იმასაც კი წარმოვიდგენდი, რომ მსახიობი ვიქნებოდი, თუმცა საბოლოო ჯამში ისე აღმოჩნდა, რომ რეჟისურაში წავედი.

-თუმცა, შენი ცხოვრების 8 წელი სპორტით იყავი დაინტერესებული ...

-ასეა. 8 წლის განმავლობაში ფეხბურთს ვთამაშობდი. იდეაში ეს კარგადაც გამომდიოდა, რადგან იმ პერიოდში სკოლიდანაც იმის გამო გამოვედი, რომ ბელგიაში საცხოვრებლად მივდიოდი, სადაც საფეხბურთო აკადემიაში უნდა მეცხოვრა და მევარჯიშა. მაშინ 13 წლის ვიყავი. აქვე უნდა აღვნიშნო, რომ თეატრში ნამყოფი საერთოდ არ ვიყავი, რადგან ძირითადად სულ ვარჯიშით ვიყავი დაკავებული. 13 წელი ზედმეტსახელით - „ფიგუთი“ ვიცხოვრე, რომელიც დიდი ხანია არავის დაუძახია და რამდენიმე დღის წინ ჩემთვის საინტერესო ფაქტი მოხდა, რომელიც მინდა გაგიზიარო - ქალაქის თეატრში სპექტაკლზე ვიყავი. სპექტაკლი, რომ დასრულდა ვიღაც ქალი დავინახე და ვიგრძენი რომ ამ ქალს ვიცნობდი, ყოველ შემთხვევაში ძალიან მეცნობოდა. დავაკავშირე, რომ ჩემი პირველი მწვრთნელი, ვინც გამზარდა და ვისი დამსახურებითაც ფეხბურთელად ჩამოვყალიბდი, ადამიანი ვის ძმასთანაც ბელგიაში, აკადემიაში სასწავლებლად მივდიოდი, იმ კაცის ცოლს მივამსგავე. ამ ქალთან მივედი და ვუთხარი - „შეიძლება ვცდები, მაგრამ მე მაინც გეტყვით - გამარჯობა ქალბატონო, ლელა.“ დიდი პაუზა იყო. მიყურებს და მეუბნება - „ფიგუ, შენ ხარ?!“ ასეთი სასიამოვნო შეგრძნება ძალიან დიდი ხანია არ განმიცდია, რადგან წლებია ამ ზედმეტსახელით არავის მოუმართავს. გამახსენდა ყველაფერი. მეორე ფრაზა კი ასეთი იყო - „ზუსტად ისეთი თვალები გაქვს.“

-ანუ არ შეცვლილხარ?

-ეტყობა თვალები არ შეცვლილა. არადა ფეხბურთის თამაში ზუსტად თვალების გამო შევწყვიტე. უმძიმესი ტრავმა მივიღე, როცა მარჯვენა თვალზე შუშხუნა მომეწება. მძიმე ტრავმა გადავიტანე - სამი ოპერაციით, თვალის ჩამოშლით, ხელოვნური ბროლით, რომელიც დღემდე მაქვს და ა.შ. (რეჟისორი ამ დროს თან მაჩვენებს მარჯვენა თვალში ბროლს, რომელზეც მეუბნება  აი, ასე ჩანს ხოლმე და სხვის სხვანაირად ირეკლავს)

-და ეს ფეხბურთელი ბიჭი საბოლოოდ რეჟისურაში აღმოჩნდი?

-კი. მე-11 კლასში, მაშინ ამასაც მოვყვები.

-ანუ სკოლაშიც დაბრუნდი, კი ბატონო მომიყევი...

-მე-10 კლასში,  სკოლაში დიდი ძალისხმევით დავბრუნდი. სწავლა დავიწყე, რომელიც ძალიან მიჭირდა, მაგრამ ვცდილობდი, რადგან ფეხბურთში 5 წლის განმავლობაში გუნდის კაპიტანი ვიყავი და ლიდერობას მიჩვეული. მე-11 კლასში ჩემმა კლასელმა სპექტაკლზე დამპატიჟა, რომელშიც თვითონ თამაშობდა და ამ გოგოს სამსახიობოზე ჩაბარება სურდა. პირველად, მე-11 კლასში, თეატრში გაცნობიერებულად წითელი შარვლითა და ვარდებით მივედი.

-რატომ?

-მეგონა,  რომ თეატრში ასე დადიოდნენ.

-გიყვარდა ეს გოგონა?

-არა, ჩვენ ნამდვილად კარგი მეგობრები ვიყავით. სიყვარულზე საუბარიც შეგვიძლია, მაგრამ ეს შემდეგ ეტაპზე იყოს და ახლა თეატრს დავუბრუნდეთ. სპექტაკლზე, რომელზეც პირველად აღმოვჩნდი ვანო ხუციშვილის მიერ იყო დადგმული,  სტუდია   „არტოს ბაღში“, თუმცა თავისუფალ თეატრში თამაშობდნენ.  ეს სპექტაკლი ასე სრულდებოდა - მსახიობები მაყურებლებთან ჩამოდიოდნენ, მაყურებლებიდან თითო-თითო კაცი სცენაზე აჰყავდათ, იქ სკამზე სვამდნენ და შუქი ქრებოდა. მახსოვს, ჩემს გვერდით ქალი იჯდა, ამ ქალმა უარი თქვა -არა შვილო ვერ წამოვალო და სრულიად გაუცნობიერებლად ვუთხარი, მე წამოვალ მეთქი. სცენაზე ამიყვანეს, დამსვეს, შუქი ჩაქრა, შუქი აინთო და პირველად პროჟექტორმა დამარტყა, მაშინ არაფერი მიგრძვნია.  მეორე სპექტაკლზე ისევ ამ თეატრში მოვედი და ამჯერად ეს იყო ისევ ვანო ხუციშვილის, მონო-სპექტაკლი - „საძაღლე“, სადაც სლავა ნათენაძე თამაშობდა.  შემდეგ ეს სპექტაკლი იმდენჯერ ვნახე რამდენჯერაც ითამაშეს და სწორედ სლავას ნახვის შემდეგ მსახიობობა გადავწყვიტე. თეატრალურში ვაბარებდი, თუმცა იქ სამსახიობოზე არ მიმიღეს. მერე ილიაუნში წავედი, ჩემს პირველ პედაგოგს - ოთარ ეგაძეს შევხვდი, რომელსაც მე-11 კლასში, შეყვარებულობის პერიოდში დაწერილი ლექსები და ჩანახატები ვაჩვენე.

-პოეტიც ხარ?

-არასდროს ვყოფილვარ, საშინელ ლექსებს ვწერდი და აი, ეგ ლექსები ვაჩვენე, რომლის ნახვის შემდეგაც ოთარმა მითხრა, რომ მსახიობობა არ უნდა მეცადა და რეჟისურას გავყოლოდი. მისივე რჩევით, ილიაუნში დავრჩი.

-და შენც ასე უცებ დაეთანხმე?

-არა. მაშინ ვერც მივხვდი რა მითხრა. უბრალოდ დავრჩი და რეჟისურა ვცადე.

-როგორ ფიქრობ, დღეს ხარ რეჟისორი?

-დღეს რეჟისორი ვარ. ამის თქმა ხმამაღლა შემიძლია და სწორი გადაწყვეტილება მივიღე, რომ დავრჩი.

-რას ნიშნავს იყო რეჟისორი?

-ისეთი კითხვებია, რომ ამ წამს დაფიქრება მიწევს და ეს კარგია, იმიტომ რომ უფრო გულწრფელი ვიქნები. იყო რეჟისორი ნიშნავს, რომ გქონდეს ძალიან დიდი პასუხისმგებლობა სამყაროსადმი და რეჟისურა ჩემთვის ნიშნავს  - შენი ინდივიდუალური სამყაროს შექმნას - როგორ ხედავ შენ მას, მერე კი ეს შენი დანახული სამყარო მაყურებელს გაუზიარო.

-და შენს ინდივიდუალურ სამყაროს ქმნი?

-კი, რადგან ერთი რამ ვიცი - ის დინამიკა, რაც ჩემს სპექტაკლებშია ჩემი სამყაროს შეფასების დინამიკაა და ეს ძალიან ინდივიდუალურია. სცენაზე ყოველთვის ჩემს თავსა და სამყაროს ვაკეთებ. ზუსტად ეს მომწონს ყველაზე მეტად და სწორედ ამიტომ დავრჩი ამ პროფესიაში.

-შენი აზრით, ქართველი მაყურებელი გემოვნებიანია?

-უი, დედა...

-ახლა ისე უნდა მოიქცე, რომ ხვალ სპექტაკლზე გეწვიონ.

-არა, ქართველი მაყურებელი გემოვნებიანი არ არის და ეს ჩვენი ბრალია, რადგან ჩვენ მათი გემოვნების დახვეწასა და გაზრდას არ ვცდილობთ. ნაწილი უბრალოდ იმაზეა გადართული, რომ მეტი ჰყავდეს, რაც მასაში გარდაიქმნება და შესაბამისად, მასის გემოვნების ჩამოყალიბება უფრო უმარტივდებათ, რადგან მასა მაინც უგემოვნოა.  ნაწილი კი გადართულია იმაზე, რომ გააკეთოს, ისეთი, რაც ესმის  10 კაცს და ეს მოდურია - ამ ყველაფერში კი საბოლოო ჯამში გემოვნება არ ყალიბდება.

-და თქვენ რას სთავაზობთ ქართველ მაყურებელს, საინტერესოსა და ახალს?

-ერთი რამ ვიცი, ახალი არაფერი არსებობს. არსებობს გულწრფელი, ემოციური ინტელექტი და ეს არის ჩემთვის რეჟისურაში ყველაზე მთავარი. თუ შენ მოახერხებ კონკრეტულ მასალაში, კონკრეტულ პიესაში, ტექსტში, შენი ემოციური,  გულწრფელ სათქმელი იპოვო და მას გულწრფელად იტყვი ეგ ყოველთვის, ნებისმიერ დროსა და ეპოქაში, ნებისმიერ მაყურებელს შეეხება. თეატრიდან პოპულისტური პოზიციონირება არ უნდა იყოს, რადგან  ეს ჩვენი საქმე არ არის, ეს სულ სხვა დარგია.

-რამდენად ხართ რეჟისორები ახალ გამოწვევებსა და საჭიროებებზე ორიენტირებულები და იქმნება თუ არა ქართულ თანამედროვე დრამატურგიაში პიესები, რომლებიც დღევანდელ რეალობაზე ღიად და დაუფარავად საუბრობს?

-ქართული დრამატურგია არ გვაქვს, მით უმეტეს დღეს. ამ მოცემულობაში ჩვენ თუ რამეზე ვსაუბრობთ და ქართველი დრამატურგები თუ რამეზე საუბრობენ ეს იმდენად პირდაპირია, რომ დრამატურგიასთან არაფერ შუაში არაა. ეს არის პუბლიცისტიკა ან არ ვიცი, რაც უნდა ის დაარქვან.  ჩემთვის, საუკეთესო ქართველი დრამატურგი დავით კლდიაშვილია. მგონია, რომ ის დრამატურგიული სისტემით ყველაზე მეტად ახერხებდა აბსოლუტურად თანამედროვე სათქმელის მაყურებლამდე მიტანას, რომელიც შეიძლება განხილული იყოს როგორც სოციალურ ჭრილში, ისე ადამიანურ და პოლიტიკურ ჭრილშიც. დავით კლდიაშვილი საუკეთესო დრამატურგია, რომელიც არ არის სათანადოდ დაფასებული, ამოწურული და აღქმადი. დღეს თუ ვიღაცას კლდიაშვილის დადგმა ეგოიმება ეგეც ძალიან მცდარი შეხედულებაა, რადგან იქ ძალიან ბევრი საინტერესო კონტექსტია. ორჯერ ვიმუშავე კლდიაშვილის ორ სხვადასხვა პიესაზე და მესამეზეც ვაპირებ მუშაობას.

-თეატრი მხოლოდ რეჟისორი რომ არ არის, ვიცით. თუმცა მე მაინტერესებს, აზრი აქვს თუ არა რეჟისორის ჩანაფიქრს მაშინ, როცა მსახიობი არის უნიჭო ან ნიჭიერი და თამაშობს უნიჭო რეჟისორის სპექტაკლში?

-რა თქმა უნდა, თეატრი მხოლოდ რეჟისორი არ არის. რეჟისურას თუ შევხედავთ როგორც ხელობას, მათემატიკურად და რაციონალურად მაგ შემთხვევაში დიდი აზრი არ აქვს ხოლმე ვინ დგას სცენაზე. მაინც ააწყობ შენს ამბავს, მაინც შეთხზავ მოქმედებას, შენ მაინც დადგამ შენს მიზანსცენას, მაინც დაადებ მუსიკას, მაინც აანთებ შუქს და ყველაფერს იდეალურად გააკეთებ. შენი ამბავი მაინც გასაგები იქნება რაციონალური თვალსაზრისით. მაგრამ ემოციური თვალსაზრისით აღქმადი ეს არ იქნება. დღეს საჭიროება მოითხოვს - მსახიობებიდან პირველადი იმპულსების წამოღებას. აი, ამას თუ რეჟისორი ახერხებს, მსახიობის პირველად ემოციას იწვევს და კონკრეტულ სცენაში, კონკრეტულად მისგან დაბადებულ ფიზიკურ მოქმედებას ავლენს, მაგ შემთხვევაში აღწევ მიზანს და ჩემთვის ნიჭიც ზუსტად ამაში გამოიხატება.  რამდენად იქმნება იმის მოცემულობა, რომ მსახიობი ამას ახერხებს თავისი სხეულით - პირველადი არის მისი სხეული და ენა,  მეორადი ხარ შენ. რაც არ უნდა უცნაურად ჟღერდეს და ამაზე შეიძლება ბევრმა თქვას, რომ ეს არ არის რეჟისურაო, ჩემთვის ეგ არის ზუსტად რეჟისურა - მსახიობის ამოწურვა და მისგან წამოღებული რესურსის პირველადად ქცევა, დანარჩენი უკვე  პროფესიაა.

-თავად, ნიჭიერი რეჟისორი ხარ თუ შრომისმოყვარე? 

-უფრო რომელი, ამ კითხვას სვამ?

-ორივე თუნდაც.

-მე უფრო ნიჭიერი რეჟისორი ვარ, ვიდრე შრომისმოყვარე.

-თუმცა თეატრალური საზოგადოება სხვანაირად ფიქრობს.

-თუ ჩემი სპექტაკლების რაოდენობა იგულისხმება, რაოდენობრივად შრომისმოყვარეობა არ განისაზღვრება.

-ალბათ ეს იმის ბრალია, რომ შარშან ბევრი სპექტაკლი დადგი, სპექტაკლების ბუმი იყო...

-შარშან ერთგვარი ბუმი იყო - წავედი ყველგან და დავთანხმდი ყველაფერს. მაგრამ სადმე თუ შედეგს ვაღწევ, ზუსტად ეგ არის კითხვაზე პასუხი - რანაირად ახერხებს ეს ბიჭი, რომ დადგას ამდენი სპექტაკლი და ყველა საინტერესო იყოს, ზოგი უკეთესი, ზოგი ცუდი, მაგრამ საინტერესო, თუნდაც ერთი მიზანსცენა აი, სწორედ ეგ არის ნიჭის დამსახურება.

-ხშირად მომისმენია, მაყურებელს  მედიასთან დაკავშირებითაც უთქვამს - ეტყობა სიუჟეტს, რომ იმ დღეს ჟურნალისტმა ბევრი სიუჟეტი გააკეთა და არ იყო სიღრმისეული  ...

-ეს არ განსაზღვრავს ჩემთვის რომელი სპექტაკლი უფრო კარგი გამოვა, ხანდახან არის მომენტი როცა იმპროვიზაციას უნდა გაჰყვე.

-ყოფილა ალბათ მომენტი, როცა გიმუშავია დიდი ხანი, თუმცა არ გამოვიდა.

-9 თვე ვდგამდი  - „ზაფხულის ღამის სიზმარს“ და ხალხი ამბობს, რომ არ შედგაო.

-შენ რას ფიქრობ, შედგა?

-კი, შედგა!

-მიზანმიმართულად წარსულსა და ქართული თეატრის ისტორიაზე არ ვსაუბრობ. უპირველყოვლისა იმიტომ ,რომ ამ საკითხში კომპეტენტური არ ვარ. თუმცა, შენი ბოლო ორი სპექტაკლი „დონ ჟუანი“ და „ათვინიერებენ მიმინოს“  ბევრი წლის წინ, შენმა მასწავლებელმა, ავთო ვარსიმაშვილმა, დაახლოებით შენსავე ასაკში დადგა. მას შემდეგ ბევრმა რეჟისორმაც გაიმეორა. თუმცა აქ საყურადღებოდ ის მეჩვენება, რომ შენ, შენი ოსტატის სპექტაკლები გაიმეორე. ოსტატის სპექტაკლები შეგირდის სარეჟისორო რეპერტუარში.  ეს იყო ბატონი ავთო ვარსიმაშვილის რჩევით დადგმული სპექტაკლები თუ ეს იყო შეგირდის გაჯიბრება ოსტატთან?

-გულწრფელად და პირდაპირ - არა. მე ბატონ ავთოს აღვიქვამ ჩემს მეგობრად. ვფიქრობ, რომ კარგი მეგობრები ვართ და მიხარია, რომ მისი სახით კარგი ადამიანი შევიძინე.  

-თუმცა როგორც რეჟისორები ერთმანეთის კონკურენტები გამოდიხართ.

-საერთო კონტექსტში თუ შევხედავთ ამ ყველაფერს რა თქმა უნდა, კი - ეს მოცემულობაა. „დონ ჟუანს“ რაც შეეხება, ეს მთლიანად ჩემი იდეა იყო. ხოლო რაც შეეხება „მიმინოს“ აქ გარკვეული კონსულტაცია ნამვდილად იყო. კერძოდ, მასალის არჩევის პროცესში. ძალიან ხშირად ვმსჯელობთ იმაზე რა შეიძლება და როგორ შეიძლება გაკეთდეს. რადგან თვითონ თეატრს ჰქონდა შემოთავაზება ქართული პიესა ყოფილიყო, მეც გადავწყვიტე რომ 90-იანი წლების ქართული პიესა გამეკეთებინა. 90 -იანი წლების დრამატურგიაში არასდროს მიმუშავია და ყველაზე მეტად ეს პიესა მომეწონა. ერთ-ერთი შეხვედრის დროს, როცა ეს იდეა გავაჟღერე, ავთომ მითხრა, რომ ეს ვერსია, რომელიც არსებობს მისი გაკეთებულია.

-მანამდე სანამ ამ პიესას აირჩევდი ეს არ იცოდი?

-არა, არ ვიცოდი. თურმე ტექსტი მთავრდებოდა გაცილებით ადრე, მეორე მოქმედება საერთოდ არ იყო პიესა და ეს ავთომ და ჟანრი ლოლაშვილმა ერთად შექმნეს. მე ეს ყველაფერი გავიგე იქ, შეხვედრისას და საბოლოოდ გადავწყვიტე მეცადა.

-გქონდათ თუ არა სპექტაკლის შემდეგ განხილვა და საინტერესოა რა გითხრათ ერთი-ერთზე საუბრისას (ვარსიმაშვილმა)? 

-იყო შენიშვნები.

-დაეთანხმეთ?

-ნებისმიერი შენიშვნისადმი ძალიან ღია მიმღებლობა მაქვს. ყველაფერს ვიღებ რასაც მეუბნებიან, მაგრამ სხვაა თუ როგორ გადახარშავს შემდგომ ამას ჩემი ტვინი. მე არასდროს იქვე არ ვპასუხობ არაფერს, არ მაქვს უკურეაქცია. უბრალოდ ვაგროვებ  ამ ყველაფერს. გამოცდილებით მივხვდი, რომ დროთა განმავლობაში უფრო სხვანაირად ვხედავ იმ წამს ნათქვამს. ბატონმა თემურმა ერთხელ რაღაც მითხრა ჭიათურაში დადგმული სპექტაკლის შემდეგ. იმ წამს უარვყავი შიგნიდან, როცა გავიდა ორი წელი და დავფიქრდი რა მითხრა, მივხვდი რომ მართალი იყო..

-დავუბრუნდეთ ბატონი ავთოს  შეფასებას.

-ერთი რამ თქვა - განახლებული კონტექსტი,  რაც იყო ჩემთან სხვანაირად წაკითხული.

-შეგიძლია დააკონკრეტო?

-პატრონის და იონას ურთიერთობა, იყო სულ სხვანაირად დანახული და მოყოლილი ამბავი, ვიდრე რეალურად მასთან იყო, ან პიესაში იდო. მივხვდი რაც მითხრა.

-თუმცა მიუღებლობა გქონდა?

-მაგ ფაქტის არა, სხვა რაღაცების კი.

-საინტერესო, სხვა რისი?

-ამას არ ვიტყვი.

-საიდუმლოა?

-ნამდვილად. ყველა მეგობარს აქვს გარკვეული საიდუმლო, მათ შორის ჩვენც.

-ახლა დავინტერესდი თავად თუ აღგიქვამთ კონკურენტ რეჟისორად?

-არ ვიცი, არ გვისაუბრია არასდროს, თუმცა ის აღმიქვამს როგორც ნიჭიერ რეჟისორს და ეს ძალიან მიხარია.

-საბა ვერ გავექცევით, „დონ ჟუანს“... ეს იყო ხმაური, ყბადაღებული სპექტაკლი საცირკო არენაზე.  რა იყო „დონ ჟუანი“ ცირკში? მხოლოდ გამოწვევა და გამოცდილება, თუ რეჟისორული შეცდომა?

-„დონ ჟუანის“ მთავარი ნაკლი ერთი რამ არის - მე ვერ მოვახერხე, როგორც ადამიანმა და მოქალაქემ ჩემი იმ მოქალაქეობრივი პოზიციის დაფიქსირება სპექტაკლში, რის გამოც რეალურად დავიწყე „დონ ჟუანის“ დადგმა და რაზეც უნდა ყოფილიყო სპექტაკლი, ცირკში. მე ვერ მოვახერხე ჩემი მოქალაქეობრივი პოზიციის დაფიქსირება.

-რა იყო ეს მოქალაქეობრივი პოზიცია შეგიძლია თქვა, ახლა უთხარი მკითხველს.

-ამაზე ძალიან ბევრს ვფიქრობ.  იქნებ სჯობდეს ჩემს შემდეგ პროექტებში  ვთქვა. იქნებ შევძლო ამ პრობლემის ჩემს თავში გადალახვა. იმიტომ არ შედგა ეს სპექტაკლი, რა კარგია ამას მე თვითონ რომ ვამბობ, ყოჩაღ საბა, იმიტომ არ შედგა ეს სპექტაკლი მე არ ვქენი, ის რისი გაკეთებაც მინდოდა.

-რისი გაკეთება გინდოდა?

-ჩემი მოქალაქეობრივი პოზიციის ღიად დაფიქსირება.

-რა არის ეს მოქალაქეობრივი პოზიცია?

-დონ ჟუანი ჩემთვის არის თავისუფლება, დონ ჟუანი არის თავისუფლების სიმბოლო.

-მაშინ რა იყო ის, რამაც შეგიზღუდა თავისუფლება?

-ჩემმა მდგომარეობამ.

-ანუ, რა მდგომარეობაში იყავი?

-შეზღუდულ თავისუფლებაში.

-ვინ შეგზღუდა?

-საკუთარმა თავმა.

-გულწრფელად, ვინმეს მიმართ გქონდა ვალდებულება?

-არავის მიმართ, საკუთარი თავის გარდა.

-ნანობ?

-კი. ხელოვანის ჭრილში, რომ ვუყურებ ამ ყველაფერს ძალიან ვნანობ, იმიტომ რომ ეს ჩემი მარცხი იყო და პერსპექტივა, რომელიც ამ სპექტაკლს ჰქონდა გამოყენებული არ იყო.

-ეს ინტერვიუც მარცხად ჩაგეთვლება, ისევ ვერ ამბობ რა მოქალაქეობრივი პოზიციის დაფიქსირება ვერ შეძელი.

-ჩემი საქმე არ არის ლიტერატურულად ვისაუბრო მოქალაქეობრივ პოზიციაზე, ჩემი საქმე არის იგი ჩემს სპექტაკლებში გამოვხატო.

-ეს „დონ ჟუანში“ ვერ აჩვენე?

-ვერა.

-პირობას დადებ, რომ დაამარცხებ საბას და სხვა სპექტაკლებში იქნება ის, რაც არ იყო დონ ჟუანში?

-ვპირდები?

-საკუთარ თავს მაინც...

-საკუთარ თავს მე ყოველ დღე ვახსენებ მაგას და ვეუბნები - შენ ეს უნდა გააკეთო.

-ყოველი დილა „დონ ჟუანით“ იწყება?

-არა. დილა იმის განცდით იწყება, რომ რაღაცამ შემაბრკოლა ხელოვნებაში. ჩემი ემოციური, გულწრფელი სათქმელი არ გამოვიტანე.

-გაიმეორებდი თუ არა იმავეს, რომ გცოდნოდა ასეთი შედეგი დადგებოდა? თუმცა ჩემი აზრით, ეს ყველაფერი გამოცდილებად ღირდა.

-ამაზე დიდი გამოცდილება არ ვიცი რა შეიძლება იყოს. ამ ამბის შემოტრიალება ხომ ყველანაირად შეიძლება, მე შემიძლია დავიწყო ლაპარაკი და გამართლება...

-თუმცა, შენ გულწრფელი ხარ და ეს მომწონს.

-ნამდვილად და არ მინდა ეს ვინმემ პოზად ჩათვალოს. იმიტომ, რომ დღეს გულწრფელობა პოზაა და არა რეალობა. „დონ ჟუანის“ მეორე მხარეს შემოტრიალება თავისუფლად შეიძლება - ეს იყო იდეალური, მასშტაბური პროექტი, რომ ამდენი ხალხი მოვიდა და დამისახელონ ვინ მიიყვანა თავის სპექტაკლზე ამდენი ადამიანი, რა „ხვლიკი“, რის „ხვლიკი“, დიდ თეატრებს ვერ მიჰყავთ თავის სპექტაკლებზე ამდენი ადამიანი და „ხვლიკმა“ (თეატრალული კომპანია. ზ.ნ.) მოახერხა.

-ხო, თუმცა რომც არ თქვა, შენდამი კეთილგანწყობილმა კრიტიკოსებმა ეს არგუმენტები ღიად თქვეს უკვე და გაამართლეს ეს სპექტაკლი. როდის არ ამართლებს სპექტაკლი, როდესაც მაყურებელი ტელეფონში თავით ჩავარდება, არ არის ასე?

-შეიძლება არ ჩავარდეს და მაინც არ გაამართლოს.

-იცი, ვიღაცები წავიდნენ სპექტაკლიდან?

-კი, როგორ არა ჩემი თვალით ვუყურებდი.

-რა განიცადე იმ წამს, როცა დაინახე რომ მაყურებელი სპექტაკლს ტოვებდა?

-ძალიან გულდასაწყვეტი ფაქტია.

-გეწყინა?

-მეწყინა და პროცესში უფრო მეტად ვრწმუნდებოდი, რომ ჩემი ბრალი იყო ყველაფერი. უნდა მელაპარაკა იმაზე რაზეც მინდოდა, რომ მელაპარაკა. რაზეც რეპეტიციებზე ვსაუბრობდი. ის ჩანასახი, რაც იყო ამაზე საუბარი ყველას გვინდოდა, ეს იდეა ყველას აინტერესებდა, უბრალოდ ეგეც კი შეზღუდვა იყო.

-თუმცა, არც იდეას ამბობ და არც იმას, ხელი რამ შეგიშალა?

-ვერ ვიტყვი. ამას სპექტაკლში ვიტყვი, თუ ვერ ვთქვი, ოდესმე მაინც დავწერ. მე მეჩიჩინებოდა ახალგაზრდა ჟურნალისტი, რომ მეთქვა „დონ ჟუანის“ მთავარი სათქმელი და იდეა, თუმცა მე ვერ ვთქვი იმიტომ, რომ არ ვთქვი. ბოლო პერიოდში მივხვდი, რომ თეატრი არ არის აწმყო, თეატრი არის მომავალი. ეს ყველაზე კარგი აღმოჩენაა, რაც ბოლო დროს გამიკეთებია.

-მე ცუდი ჟურნალისტი აღმოვჩნდი ვერ გაპასუხებინე მთავარ კითხვაზე.

-ესე მძიმედ აღიქვამ ამ ყველაფერს?

-როცა კითხვაზე პასუხი გინდა და ვერ მიიღებ, უფრო სწორედ, არ მიიღებ, ეს არის ცუდი. თუმცა ყველაზე მაგარი პასუხია, როცა რესპონდენტს პასუხი არ აქვს - დაველოდები შენს სპექტაკლებს და იმედია სათქმელს იტყვი - თუმცა მე  ნახევრად ხელოვანი და კარგი პოეტი ვარ და აუცილებლად მივხვდები დაამარცხე თუ არა საბა და გამოიტანე თუ არა ის იდეა, რომელსაც ასე მალავ.

-წაიკითხეთ თქვენი დაწერილი ლექსი, ეს შესანიშნავი იქნება და ინტერვიუს დაურთეთ ესეც შესანიშნავი იქნება.

-ეს ირონიაა?

-არა, ეს გულწრფელი იუმორია და სხვათა შორის მეუბნებიან, რომ შენ იუმორი არ გაქვსო.

-არა, გაქვს! ინგლისურ იუმორს წააგავს, რომელიც ჩვენთან ნაკლებად ესმით. თუმცა ეს მაინც ირონიაა - უხეშად რომ ვთქვა, დაცინვის ნიჭი.

იცი, რა მაინტერესებს, თეატრალურ საზოგადოებაში „ათვინიერებენ მიმინოს“ შემდეგ მოვისმინე ასეთი ფრაზა: მოთვინიერებული რეჟისორის „ათვინიერებენ მიმინოს“ დაიდგაო. შენი აზრით, რას უკავშირდება ეს მოსაზრება?

-დარწმუნებული ხარ?  დარწმუნებული ხარ?

-დიახ, შენ რასაც გულისხმობ „მომთვინიერებელი რეჟისორის მოუთვინიერებელი მიმინო“, ეს ჩემი სტატიის სათაური იყო, რომელიც „მიმინოზე“ დავწერე.

-უკაცრავად, ეს მახსოვდა და იმიტომ.

-სხვა ფრაზაზე ვსაუბრობ, ამ შემთხვევაში.

-ეს მოსაზრება შეიძლება იმიტომ ყოფილიყო, რატომაც ვერ დავდგი „დონ ჟუანი“.

-შემთხვევით სამინისტროდან ხშირ დაფინანსებას ან გვერდში დგომას ხომ არ მოიაზრებენ კრიტიკულად განწყობილი ადამიანები?  თეთრი შურის მომენტი ხომ არ არის, თუმცა მე ვფიქრობ, რომ შურს ფერი არ აქვს...

-მაგას მოიაზრებენ ალბათ, ეს უინტერესო თემაა ჩემთვის.

-მოგწონს ქართველი კრიტიკოსები?

-ვიღაცებს ძალიან დიდ პატივს ვცემ და პროფესიონალებადაც აღვიქვამ. 19 რეცენზია როცა დაიწერა მოჩვენებებზე და იყო სხვადასხვა კონტექსტი, სხვადასხვა თაობის. მე ამ პროფესიაში ვითარდები რეალურად ჩემით, ყოველთვის ეგრე იყო, აქ შენით უნდა განვითარდე. გასაგებია, რომ კარგი პედაგოგები უნდა გყავდეს. გასაგებია, რომ ვიღაცამ შენიშვნა უნდა გითხრას, მაგრამ ნებისმიერ შემთხვევაში შენით უნდა განვითარდე.

-კრიტიკოსების რჩევა ან კრიტიკა არასდროს არ გაგითვალისწინებია, ამის თქმა გინდა?

-კი, როგორ არა. ლაშა ჩხარტიშვილმა „ზაფხულის ღამის სიზმარზე“ რომ დაწერა, საკმაოდ კრიტიკული წერილი იყო, იმ ყველაფერმა ბევრი რამ მასწავლა, როგორ შეიძლება განვითარებულიყო ჩემი შემოქმედება, რა რაკურსით და რა კუთხით.

-თუმცა კრიტიკოსების ნაშრომებში წავიკითხე. ისეთი შეფასებებიც, რაც უფრო ქება იყო, ვიდრე კრიტიკა. ამ დროს რას ფიქრობ?

-ამ დროს მხოლოდ იმაზე საუბრობენ რაც კარგი იყო სპექტაკლში.

-რატომ?

-ეს მათ ჰკითხეთ, ბევრი მიზეზი არსებობს, რომ არ ეწყინოს რეჟისორს, კარგი თქვან მასზე.

-შენ გწყინს?

-არასდროს არ მწყინს. პირიქით, როცა ეგონათ რომ უკუკავშირი იქნებოდა ჩემგან აგრესიული, ან ნაწყენი, ან გაბრაზებული, მე არასდროს არ მაქვს ეგ პოზიცია. როცა წერენ შენზე ეს იმას ნიშნავს, რომ მათში აღძარი სურვილი - რაციონალური, ემოციური, კონტექსტური, პოლიტიკური, არ აქვს ამას მნიშვნელობა... სურვილი გაუჩნდათ მათ, რომ შენზე დაეწერათ. თუ შენზე წერენ ეს ნიშნავს, რომ შენ ცოცხალი ხარ.

-როგორ ფიქრობ, რა არის ქართული თეატრის გამოწვევა?

-ეს სტანდარტული კითხვაა და მე არ მომწონს, რაა არის ქართული თეატრის გამოწვევა, ზუკა?

-მე დავსვამ კითხვებს, მე მაინტერესებს შენ რას იტყვი.

-ქართული თეატრის გამოწვევა არის - შესაბამისი სათქმელის პოვნა და მასზე ღიად და დაუფარავად საუბარი. ეს არის ქართული თეატრის პირველი და მთავარი გამოწვევა.

-რამდენად აქვს ხელშეწყობა სახელმწიფოდან კერძო თეატრებსა და თეატრალურ კომპანიებს?

-რას ნიშნავს სიტყვა კერძო?

-სად ვართ ახლა ჩვენ?

-კერძო თეატრში.

-გამარჯობა.

-კერძო თეატრი თავისი არსით არის ის, რომ მან ფუნქციონირება შეძლოს დამოუკიდებლად. სახელმწიფოდან ხელშეწყობა ბოლო პერიოდის განმავლობაში, შედარებით მეტი აქვს, ვიდრე იყო ადრე.

-ამის გამო ხომ არ გიწოდებენ მოთვინიერებულ რეჟისორს?

-არა. ვიცოდი, რომ მაგას მეტყოდი. ეს არის ზოგადი თეორია, რომ მე ვითომ ასე ვლაპარაკობ, არა ნამდვილად არ არის ეგრე. მე არ მახსოვს ადრე როდის გამოცხადდა კონკურსი მხოლოდ კერძო თეატრებისთვის და მხოლოდ კერძო თეატრებს ჰქონდა უფლება მონაწილეობა მიეღოთ ამ კონკურსში. ამჟამად კი ბევრი, ძალიან საინტერესო მასალა და პროექტი სწორედ ამ კონკრეტული კონკურსის გამოცხადების შემდეგ განხორციელდა.

-ექსპერიმენტების თვალსაზრისით საჭიროა თუ არა კერძო თეატრი ერთ კონკრეტულ ლოკაციაზე ქმნიდეს მხატვრულ პროდუქტს?

-სიტყვა ექსპერიმენტი არ მესმის, არ ვიცი რა არის. ვერც ექსპერიმენტული სცენის დანიშნულებას ვერ ვიგებ ხოლმე. სპექტაკლი არის სპექტაკლი, ექსპერიმენტი არის ნებისმიერი ახალი მცდელობა შენ თავში და იმ გუნდში, რომელიც შენთან მუშაობს. სცადო ისეთი, რამ რაც აქამდე შენს შემოქმედებაში არ გიცდია. რეპეტიციაზე შესვლაც კი, რომელიც მიზნად ახლის გაკეთებას ისახავს ექსპერიმენტია.

-თუმცა მე გკითხე  რა გქვია თქო და შენ მიპასუხე გვარი ასლამაზიშვილიო, ასეთი იყო ამ კითხვაზე პასუხი.

-ჰო?

-კი. რას უნდა პასუხობდეს თანამედროვე თეატრი და რა არის დღეს ახალგაზრდა რეჟისორისთვის მთავარი გამოწვევა საქართველოში?

-ახალგაზრდა ქართველი რეჟისორისთვის დღეს მთავარია თავის დამკვიდრება და მან ეს უნდა მოახერხოს ინდივიდუალიზმის საფუძველზე, ანუ თვითმყოფადობის საფუძველზე.

-თავად გაქვს?

-თუ რამის გამო დავიმკვიდრე თავი ქართულ თეატრში და დღეს შენ ჩემთან ინტერვიუს წერ.

-მე ვიცოდი რომ ამას იტყოდი.

-და კრიტიკოსები საუბრობენ ჩემზე... ეს მხოლოდ ინდივიდუალიზმის და თვითმყოფადობის დამსახურებაა და არა რაოდენობის. რაოდენობრივად ვიცი რეჟისორები, რომლებიც ჩემზე მეტ სპექტაკლს დგამენ, მაგრამ არ არიან თვითმყოფადები.

-უმაღლეს სახელოვნებო განათლებაზე და მის მოდელზე რას იტყოდით? დღეს საქართველოში შესაძლებელია მაღალი ხარისხის განათლების მიღება?

-დღეს საქართველოში ძალიან რთულია მიიღო მაღალი ხარისხის განათლება, რადგან ერთი რაღაც არის, რაც მგონია ყველაზე მთავარი პრობლემა და ერთ პატარა მაგალითს მოვიყვან - როცა სტანისლავსკიმ დაამთავრა თავის სისტემაზე მუშაობა, რითაც ისწავლება ქართულ სახელოვნებო სივრცეებში და მსოფლიოშიც, თავად სტანისლავსკი წერს, რომ ეს სისტემა არ არის დასრულებული. ეს სისტემა აქ არის ამ ეტაპზე, მაგრამ ეს სისტემა იძლევა იმის საშუალებას, რომ განვითარდეს და დაამატოს მას ახალი შრეები ან მოაშოროს ძველი შრეები. ჩვენი მთავარი პრობლემა არის, რომ რაღაც დევს და ჩვენ ამაზე ვამბობთ, რომ ეს უნდა იყოს. ამიტომ ვამბობ თეატრი არის მომავალი და არა აწმყო.

-არის თუ არა დღეს საქართველოში კონკურენტული გარემო?

-დღეს არის ერთადერთი გარემო - ვიბრძოლოთ ჩვენი გავლენებისთვის. ვის მეტი გავლენა ექნება თეატრალურ სივრცეში.

-იბრძვი გავლენებისთვის?

-კი.

-მოიპოვე?

-გარკვეულწილად კი.

-სად? ვისთან?

-საკუთარ თავთან.

-საჭიროა ამდენი სახელმწიფო თეატრი? რატომ?

-არა, ამდენი სახელმწიფო თეატრი საჭირო არ არის, იმიტომ რომ ბაზარი არ ითხოვს ამას.

-როგორ ფუნქციონირებს მაშინ, თან ამდენი დაფინანსებით?

-ფუნქციონირებას რას ეძახი? ხელფასებს იღებენ ადამიანები, ეს არის ფუნქციონირება?

-ადამიანები ხელფასებს იღებენ, თუმცა მაყურებელი არ დადის სპექტაკლებზე.

-ეგ არ არის ფუნქციონირება. თეატრის მთავარი ფუნქცია არის მაყურებელი. თუ მაყურებელი არ არის ფუნქციაც არ არსებობს. ვიღაცები ამბობენ რომ თეატრში მთავარი რეჟისორია, მსახიობები ამბობენ მსახიობი რომ არ იყოს რეჟისორი ვინ არის, მხატვარი იტყვის, რომ მე რომ სცენოგრაფია არ შევქმნა ვინ? და ა.შ. რეალურად რაც გვავიწყდება ხშირად არის მაყურებელი, რომელიც მოდის ან არ მოდის...

-შენც გავიწყდება?

-ბოლო პერიოდში არა, თუმცა დასაწყისში კი. მივხვდი რომ მნიშვნელობა ყველაზე მთავარს უნდა მიანიჭო, მაყურებელს.

-მაყურებელი ღმერთია?

-„ღმერთები“ უნდა ნახო. ის სპექტაკლი არის თეატრზე, თეატრის მოდელზე და იქ სპექტაკლი ასე იწყება - ფარდა იხსნება და მსახიობები მიმართავენ მაყურებელს -შენ ხარ ღმერთი, ეს არის გაუჩერებელი ფრაზა - იწყება ასე და სრულდება ასე.

-ასლამაზიშვილი გაქრა, აღარ არის აქტიური, რა პროექტებით დაბრუნდები და რა სამომავლო გეგმები გაქვს?

-ამას ვინ ამბობს? ასლამაზიშვილი კი არ გაქრა, ასლამაზიშვილის მოლოდინი აქვთ.

-როგორ?

-ხომ გაიგე, რაც ვთქვი...

-როგორ, ასლამაზიშვილი კი არ გაქრა?

-ასლამაზიშვილის მოლოდინი აქვთ.

-გელოდებიან?

-კი, ამ ბოლო დროს განსაკუთრებით.

-რატომ ხარ საინტერესო რეჟისორი მაშინ?

-რადგან კრიტიკოსები ჩემს სპექტაკლებზე იმიტომ მოდიან, რომ ელოდებიან კონკრეტული პიესის არასტანდარტულ გადაწყვეტასა და იმ პიესის სხვანაირად ამოკითხვას. უბრალო მაყურებელი ჩემს სპექტაკლს ელოდება იმიტომ, რომ მე, ემოციური ადამიანი ვარ და ჩემი სპექტაკლები დგას ემოციური ინტელექტზე -ელოდებიან ემოციურ საზრდოს. არა განათლების, არა ჭკუის დამრიგებლურს, არა პოზირებულს, არამედ ემოციურ საზრდოს. ამიტომ არის მოლოდინი.

-და როდის შეხვდები მაყურებელს ახალი სპექტაკლით?

-პირველად ვარ ჩემი შემოქმედების იმ მომენტში, როცა არ ვიცი რა იქნება.

-თუმანიშვილის თეატრში რა ხდება?

-არ ვიცი რა იქნება!

-თუმანიშვილის თეატრში რა ხდება?

-არ ვიცი რა იქნება!!!. ჯერ კიდევ ვერკვევი ამ ვითარებაში. მე ბედისწერის მჯერა და კიდევ მჯერა ენერგიების. სულ ჩემი ნიჭი მშველოდა, ერთხელ ჩემმა მწვრთნელმა მითხრა - „ფიგუ, გაიქეცი სულ შენი ნიჭის იმედზე ნუ იქნებიო.“

-ახლა შეგიძლია რეჟისორს, საბას უთხრა იგივე სიტყვები?

-კი, უბრალოდ სხვანაირად - „რეჟისორო საბა, სხვა მიმართულებით გაიქეცი, იმიტომ რომ სულ შენი ნიჭის იმედზე ვერ იქნები.“

-მადლობა საინტერესო ინტერვიუსთვის.

-მადლობა საინტერესო დიალოგისთვის.

 

კიდევ რამდენი სასაუბრო დაგვრჩა მე და რეჟისორს.  არც მის პირადზე - სიყვარულზე გვისაუბრია, არა და თქვა - მერეო, არც მის შეხედულებებზე ზოგად საკაცობრიო თემებთან დაკავშირებით და არც პოლიტიკაზე. თხოვნა - „ეს არ ჩადოთ ინტერვიუში“ - შევუსრულე, ახლა მის გარდა მეც ვიცი, რა დაუმალა პუბლიკას. ამ პირობის შესრულებით შემდგომი ინტერვიუები ბატონ საბასთან „ბატონ ზუკას“ გარანტირებული მაქვს.  

დროებით ბატონო, რეჟისორო საბა.