დევის ცოლის სიცილი

ამბობდნენ, რომ ცხრა მთის გადაღმა ჰქონდათ სამჭედლო.
რომ ციდან ჩამომხტარი პირბასრი ელვა სინამდვილეში დევის ხელით ლავასა და  ცეცხლში ნაწრთობი იარაღის პრიალი იყო, ჭექა-ქუხილი-  გრდემლ-კვერის ხმა, და თუ კარგად მოუსმენდი, კაცის ხორცით გამძღარი დევის ხარხარს და ღრიალს გაიგონებდი  ქარიან ღამეს.
მახსოვს ბავშვობის უძილობები,  შიშით თვალებს ფართოდ ვახელდი და მთვრალი მთვარის სხივის ბარბაცში ავხორცი დევის დაღრეჯილი, ბანჯგვლიანი ჩრდილი მელანდებოდა.

წამოვიზარდე და უკვე  მშვიდად ვუსმენდი, როგორ აშინებდა  პაპაჩემი ჩემს პატარა ძმებს, გვიმრიანი ხევის დუდუნში სიმღერასავით ჩამესმოდა მისი უკბილო ჩურჩული.

პირველად ჩემი მეჩვიდმეტე გაზაფხულის ერთ დილას ვნახე.
ცის გაბაცებით გაღვიძებული  მდინარის პირას ჩავედი,  თმა ჩამოვიშალე და  პერანგი ჩავიხსენი ყელთან.
ცივმა შხეფებმა დამწინწკლეს, მკერდი დამეხორკლა, ხელებზე წყლიდან  ამომხტარი კალმახის ჩრდილმა გადამირბინა  და დავინახე-
უზარმაზარი შავი ლანდი წამომდგომოდა მეორე ნაპირიდან. ბეჭზე ჩვენი ქოხისხელა ლოდი მოეგდო.
იდგა, მიყურებდა.
გამიწყდა ხმა,  მომასკდა გული ყელში,  მუხლები ჩამომეშალა,
და გარკვევით დავინახე ჩემი თავი მისი უზარმაზარი, მღვიმესავით ბნელი ჩრდილიდან ნაკვერჩხლებივით გამონთებული თვალების ალში.

და დავინახე ჩემი თავი გაზაფხულივით მშვენიერი,
გავიმართე, თმა შუბლიდან გადავიყარე და ვარსკვლავებად შევაყარე ჩემი თვალები.

ადგილს მოსწყდა, მდინარეში ჩააგდო ლოდი და ნადირივით შევარდა ტყეში.

ზაფხულის ბოლოს  მომიტაცა. შებინდებისას ბანზე  გაშლილ ცაცხვისა და დეკის ყვავილში გაიხლართა ჩემი კივილი.
შვიდი  დღე-ღამე იარა შეუსვენებლად, ისე ვყავდი მკერდზე მიკრული, ძლივსღა ვსუნთქავდი.
გადავიარეთ ცხრა ხევი. ცხრა მთა.
გზად მარწყვსა და შალშავს მიკრეფდა, მაგრამ არ ვჭამდი. წყალს ძლივს ვყლაპავდი, ბუერის ფოთლით რომ მიმარჯვებდა.
და თვითონაც მშიერი იყო ის შვიდი დღე, ჩემთვის დაკრეფილ ფერად კენკრას  ხელისგულიდან აჭმევდა ჩიტებს.
ერთი სიტყვაც არ უთქვამს ჩემთვის. არც ვიცოდი, ლაპარაკობდნენ თუ არა დევები.
ჩუმად ვტიროდი და ვკანკალებდი. ამაოდ ვუსმენდი ტყის სიჩუმეს- არსად ჩანდა ჩვენი მდევარი.

მესამე ღამეს  ჩამეძინა. და თენებისას ჩამესმა  ჩურჩული - დიდი წიფლის ქვეშ მიგროვებულ რბილ ბალახზე მაწვენდა  და ბებერ, უკბილო დათვს ესაუბრებოდა ჩემი დევი.

ასე დავიწყეთ ცხოვრება.
თავიდან  ვიწრო, ბნელ მღვიმეში, მაგრამ იქ ყოფნა ძალიან მიჭირდა და სახლის შენება წამოიწყო.

მარტო ათრევდა  მორებს  და ლოდებს და  ბრჭყვიალა ქვებს აყოლებდა კედლებში.
ხის ფესვებისგან ყვავილებს თლიდა, მერე სულს ჩაბერავდა და ისინიც ცოცხლდებოდნენ, აეხვეოდნენ კედლებს ფერადები და აღარასდროს ჭკნებოდნენ.

მე კი პერანგებს ვუქსოვდი მთის ქუჩისგან.
მოვიდოდა დაღლილი, გრილ მიწაზე გაიშოტებოდა, ჩემს ტერფებს გახურებულ,  ცეცხლმოდებულ  ხელებში მოიქცევდა და მიყურებდა.
მე  ქსოვას ვაგრძელებდი და ვცდილობდი, არ შემემჩნია, როგორ მიკანკალებდა თითები.

ერთი წლის თავზე პირველად გავიცინე.
გაფრენილი ჩიტივით დაიჭირა ჩემი სიცილი, ხელისგულებში მოიმწყვდია, მერე მგლისკბილებასხმულ ყელსაბამზე ჩამოიკიდა და ისე გადაიხარხარა, სუნთქვა შეეკრა ხეობიდან ამომსკდარ ექოს.

ამის მერე სულ ვიცინოდი, ის კი აგროვებდა, კიდებდა ჩვენი სახლის კედლებზე, მაღალ ხეებზე, საგზლად ატანდა ჭრელ-ჭრელ პეპლებს, ღამის ცაზეც მიმოაბნევდა და მთელ ქვეყანას  ანათებდა ჩემი სიცილი.

ახლა უკვე მე თვითონაც  ვუთვალთვალებდი, მთელი სხეული გაჟღენთილი მქონდა მისი ხმით. და თვალებით.

ზოგჯერ ღამეებს მპარავდა  და აკითხავდა თავის სამჭედლოს, სადაც ვარსკვლავებს ჭედავდნენ და ცაზე კიდებდნენ ის და მისი  ნათესავები.

და თუ შეიგვიანებდა, შეშლილ ტყის ქალს ვემსგავსებოდი,  ხევებში და გაშლილ მინდვრებში ვეძებდი  შიშველი  და მთვარის შუქზე გაწელილი მისი ჩრდილისკენ  ისე გავრბოდი, მსუბუქადღა ვეხებოდი ფეხისწვერებით  შროშანებს და გუგულისკაბებს.
ყელზე ხელებს მოვხვევდი და  ვყნოსავდი, ვკბენდი, თავბრუს ვახვევდი და ბარბაცით ვიკვლევდით  ბილიკს  ჩვენი ჩაძინებული სახლისკენ.

როცა ეძინა, თავთან მივუჩოჩდებოდი, მკერდზე მივიკრავდი სახით და  სიზმრებს ვუთვალიერებდი.
ზოგჯერ ძალიან  ბნელოდა მის ძილში, გზას ძლივს ვიგნებდი და ვიკარგებოდი.
მერე  ვისწავლე- თვალებში ციცინათელებს ჩავიმაგრებდი და ისე შევდიოდი.
ხშირად ბავშვობა ესიზმრებოდა, და თავისი დედობილი ირემი. ამ დროს  ვტიროდი და ვცდილობდი, ფრთხილად ამეცილებინა მისი შუბლისთვის ჩემი ცხელი ცრემლები.

ჩვენს გარშემო  არავინ იყო ცხოველ-ფრინველის გარდა. ხშირად გვსტუმრობდნენ არჩვები და მინდვრის თაგვები. მე ვისწავლე, როგორ მემკურნალა მათთვის, როცა ავად ხდებოდნენ.

ზაფხულში წვიმა გვაკითხავდა ხოლმე,  ჩუმად პატიჟებდა  ჩემი დევი, როცა მოვიწყენდი.  მოვიდოდა წვიმა, შემოსასვლელში დაატყაპუნებდა სველ ფეხებს, გაწეწილ თმებს შეიბეტყავდა, ჩამომიჯდებოდა და ქვეყნის ამბებს მომიყვებოდა. მხიარული იყო, გადარეული.

ქარიც მოდიოდა ხოლმე, ახირებული და თავქარიანი.
სულ ჩხუბობდნენ და ვცდილობდი, რამე სასიამოვნო დამეხვედრებინა, ტკბილი და გემრიელი.

ზამთარში თოვლი გვყავდა მეზობლად. სულ ავად იყო, ფერდაკარგულს სულ სიცივე ჰქონდა და მე და ჩემი დევიც მთელი ზაფხულის ნაგროვებ ბალახეულის ცხელ-ცხელ ნაყენს არ ვაკლებდით.

მიყვარდა ზამთარი.  ბუხართან ახლოს მივათრევდით ხოლმე გამოსაზამთრებლად შემოხიზნული მინდვრის მწვანე კიდეს,  ჩამოვსხდებოდით და თაფლს ვაჭმევდით ერთმანეთს.

ერთხელ თავის ბებიასთან წამიყვანა. შორს ცხოვრობდა,  დედამიწის მეორე მხარეს.
ბებერი იყო, რამდენიმე ათასი წლის იქნებოდა.
ცალთვალმოჭუტულმა გადმომხედა ორ მთას შორის გაბმული ნისლის ჰამაკიდან, სამი მუჭა მზის მტვერი გადმოგვაყარა და  შელოცვა გადმოაყოლა ორმოცთითიანი, ხის ფესვებივით დახვეული ხელით.
მისი  ჩიბუხიდან ზლაზვნით ამოდიოდნენ ზარმაცი და მსუქანი ღრუბლის ქულები.
ბებია ცდილობდა, ცხოველებისთვის დაემსგავსებინა ისინი და როცა გამოსდიოდა, კმაყოფილი ხითხითებდა და  უთახთახებდა უზარმაზარი ძუძუები.
ჩვენ რომელიღაც თანავარსკვლავედის კიდეზე ჩამოვჯექით, ვუყურებდით და მოთმენილი სიცილის ნაპერწკლები გვცვიოდა თვალებიდან.

უკან დაბრუნებისას მხარზე შემისვა. მე ვმღეროდი და ხელით ვეფერებოდი ნაძვების კენწეროებს, წითელკუდიანი ციყვები თხილს და დარჩეულ გირჩებს გვთავაზობდნენ.
ჩვენი სახლი რომ გამოჩნდა, გაჩერდა და  მიწაზე ჩამომსვა.  იდგა და ცარიელ სახლს უყურებდა.
მივხვდი, რომ  აუცილებლად უნდა გაჩენილიყვნენ პატარა დევები.

ცხრაჯერ მომეშალა ცხრა თვის მუცელი. ცხრა წელს ვაჩენდი მკვდარ შვილებს.  სახლის გარშემო მარხავდა და თავთან მათთვის სათამაშოდ გამოთლილ ხის ცხოველებს  უწყობდა.

ბოლოს გადავწყვიტეთ, სიზმარში გაგვეჩინა შვილები.
იქ უკვე აღარ იხოცებოდნენ.
სანამ წამოიზრდებოდნენ, რიგრიგობით გვიწევდა ძილი, უყურადღებოდ ვერ ვტოვებდით.
მის ძილში ყირაზე გადადიოდნენ ხოლმე, ყველაფრის უფლებას აძლევდა და ძლივს ავუდიოდი მერე სიზმრების დალაგებას.

მალე წამოიზარდნენ, თვითონაც გააჩინეს შვილები. უკვე შვილთაშვილებიც გვყავდა.

ვიცოდი, დრო რომ გადიოდა, მაგრამ წლებს  აღარ ვითვლიდი.
ჩემი კანი ისეთივე გამჭვირვალე იყო და რძისფერი, თმა ისეთი შავი, ხანდახან ღამე მეკარგებოდა ხოლმე შიგ.
ჩემი დევი ისევ დააგორებდა ლოდებს ხევებში,
მბრწყინავი დილის ნამისგან სამკაულებს მიკეთებდა,
ისევ ჩუმად დადიოდა თავის მჭედელ ნათესავებთან,
ისე მიყურებდა, გული  მიფეთქდებოდა, ათას მზე-წერტილად  მეშლებოდა სხეულში
და ხელებიც ისევ მიკანკალებდა მისი პერანგების კემსვისას.

რა მნიშვნელობა ჰქონდა, რამდენჯერ ასი წელი გავიდა. რა მნიშვნელობა ჰქონდა, როდის დაიხოცნენ ჩემი ძმები და იმათი შვილთაშვილები.

ჩემთან სტუმრად მტრედები და ღამურები დადიოდნენ, საუზმე-სადილად ბალახის ფოთლებს და ხილს ვჭამდით, საღამოობით ჟოლოს ღვინოს ვსვამდით, ყვავილების მტვერს ვაყრიდით ერთმანეთს
და ვიცინოდით.
მერე მისი თვალების ფსკერზე ვწვებოდი, მკლავებით მის გულს ვიკრავდი გულში, ვკოცნიდი და  ვიძინებდი ბავშვივით.

ახლა ის დაიპარებოდა ჩემს სულში, მოუქნელად დააბოტებდა თავისი დიდი ფეხებით, ცდილობდა, ფრთხილად ყოფილიყო და მაინც რამეს წამოედებოდა ხოლმე, რომელიმე უშნოდ გამოშვერილ, მის გარეშე გატარებულ უძილო ღამეს ან ასკილის ბუჩქებში ნაპოვნი მკვდარი ჩიტის დასაფლავებას..

და ერთხელაც გზააბნეულ ზამთარსა და გაზაფხულს შორის დაიბადა  ერთი უცხო თვე, გადმოიპარა მძინარე მთვარის კალენდრის მუცლიდან.
ფანჯარაზე მოგვიკაკუნა და სახელის დარქმევა გვთხოვა.
ჩვენ ჩავაცვით და ადამიანთა სამყოფელში  გავუშვით, რომ დაეთვალათ და შვიდეულებად აეკინძათ  მისი დღეები.
ძალიან გრძელი გამოვიდა, დამთავრებული ხელახლა იწყებოდა და ვეღარაფრით ამოვიდნენ ენძელები შეკუმშული მიწიდან.

ბოლოს  მზეც დაავადმყოფდა. ძლივს დგებოდა გახუნებული საწოლიდან და საცოდავად  მიბობღავდა ცაზე,  მწერის ფეხებივით უტყდებოდა სხივები.

დევები დღედაღამე ამუშავებდნენ სამჭედლოს და მაინც ვერ აუდიოდნენ მისთვის ახალი სხივების გამოჭედვას.

და ერთხელაც, როცა მთელი კვირის უძილო და დაქანცული სახლში ბრუნდებოდა, მონადირეებს გადაეყარა ჩემი დევი და დაჭრილი შველი  გამოსტაცა ხელიდან.

გამოეკიდნენ. ტყეებს მოედო დაგეშილი ძაღლების ყეფა და ცხენების ჭიხვინი.
მისდევდნენ და ესროდნენ.  სწრაფად ვერ გარბოდა- შველს იკრავდა მკერდში და თან სულს უბერავდა ჭრილობაზე.
მთელი ღამე ირბინა და სახლამდე სხეულით მოიტანა ათასი ტყვია.
მდევარიც მოჰყვა,  და სანამ ზღურბლზე ფეხს შემოდგამდა, ღამის კანი გამოარღვია ერთმა  მხედარმა და მარცხენა ბეჭში მოარტყა ცხრა წელს უბით ნატარები ვერცხლის ტყვია.

მუხლებზე დაეშვა ჩემს წინ,  და მისი მკერდიდან ამხტარი უკვე სრულიად ჯანმრთელი შველი ერთი ნახტომით გადაეშვა ტყეში.
ხელებს დაეყრდნო და ამომხედა.
ქრებოდნენ და  გრილდებოდნენ  მისი  თვალები,
მისი თვალები- ჩემი ცისპირისმტეხი სიყვარულის ნაკვერჩხლები,
მისი თვალები- ჩემი სულის ცეცხლის  ყვავილები,
თვალები- ჩემს სიზმრებში დამწყვდეული მომღერალი ჩიტები.

მიყურებდნენ, მიყურებდნენ ბოლომდე, როგორც ორი უძირო მღვიმე.
და სანამ მოვახერხე, მათში ჩავმხტარიყავი და ჩავკარგულიყავი, ხელი მტაცეს ფაფახიანმა კაცებმა და ყიჟინით შემაგდეს ცხენის გავაზე.
და ცხენის ფერდის ოფლიან სუნზე სახით მიკრულმა ვიგრძენი, როგორ ორთქლდებოდა ნესტიანი, საგაზაფხულოდ  მოთენთილი მიწის უბიდან ჩემი დევის მლოცველი ტანი..

თენების პირველ დამთქნარებაზე პირველი ხევი  გადავიარეთ, პირველი ბნელი გამოსასვლელი ჩემი ათასწლიანი ცხოვრების უღრანიდან, და  შევამჩნიე, თმის ბოლოები გამთეთრებოდა.

ცა რომ განათდა, უკვე  ჭაღარა ვიყავი.
მზის ამოსვლისთვის მთლიანად დავბერდი.

კაცები შიშით იწერდნენ პირჯვარს,  და მეშვიდე მთის კარებთან, როცა კანზე ენძელის ბოლქვები გამომაყარა, ჯოხის კვრით ჩამომაგდეს ცხენიდან.

ლოდივით დავემხე და დავეხორცე მიწას.
შემომეხვია მღიერის და ხავსის სამოსი.
ფესვებად ამეხლართა ხელ-ფეხი

და მძივივით გამოვისხი  ტირილის სოკო.

წვრილ ნაკადად მდის ცრემლი აბედივით შეშუპებული თვალებიდან და მარილის თეთრი ზოლები ლოკოკინების  ბილიკებად მიმრავლდება მლაშე სახეზე..

მალე ქუთუთოები შემიხორცდება და  გადავიქცევი ქვამარილის სახიან სვეტად.
ღამღამობით მოვლენ ირმები და ნათვალებარს  ამილოკავენ.

და გაყურსული დაველოდები,  ჩემი დევის მოხეტიალე, გაზაფხულის მდევარი  ჩრდილი როდის მომაგნებს,

მოვა, გაწვება ჩემს წინ, სველ მიწაზე გაიშოტება
და გრილ ხელებში მომიქცევს ისევ,
ისე, როგორც გაყინულ სიცილს,
ჩამოწყვეტილს მისი მკერდიდან,
სულს ჩამბერავს,
როგორც მკვდარ ჩიტს,
როგორც თიხის მძინარე გუნდას

და თუ არ გავლხვი,
თუ არ გავცოცხლდი,

ჩვენი ჭრელი შთამომავლები სხვების სიზმრებს მოძებნიან გასამრავლებლად.