ჩემი დღიურიდან (მოგონებები ბებიაზე)

როგორ მინდა შენთან, როგორ მინდა შენთან, ჩემო მაგნოლია!


ომი დამთავრდაო - გვაიმედებდნენ, მაგრამ ქალაქში დარჩენილმა მოხუცებმა იცოდნენ, რომ ეს მხოლოდ დასაწყისი იყო, რომ ახლა  მოჩვენებითი მშვიდობა მეტი საფრთხის მომტანი შეიძლებოდა ყოფილიყო. მაშინ გაგრაში დარჩა ერთი მოხუცი, შაოსანი ქალი, დარჩა იმ რწმენით და იმედით, რომ გადაარჩენდა სახლს, ქართულ კერას, შვილის საფლავს შებღალვისგან იხსნიდა. იყო ბევრი ცრემლი, ტკივილამდე მონატრება, შიში, შეურაცხყოფა, არაერთი გათენებული და გაბზარული ღამე... მოხუცი არ კარგავდა იმედს, რომ ამ საშინელ დღეებს ბოლო მოეღებოდა და ობლად დარჩენილ ქალაქს მალე ეშველებოდა.	ელოდა მოხუცი, ელოდა გაგრაც, მაგრამ - ამაოდ... გატყდა მხოლოდ მაშინ, როცა დიდი ხნით დადუმდა ქალაქი, თითქოს, სუნთქვა შეწყვიტა, დადუმდა სიო, ზღვა, მთელი ბუნება დადუმდა. არც ბავშვების ჟრიამული ისმოდა და აღარც ჩიტების ჭიკჭიკი. გულიც დადუმდა, თითქოს...  ყოველი წუთი, წამი შვილებთან, შვილიშვილებთან განშორებით გამოწვეულ ტკივილს კიდევ უფრო ამწვავებდა. ნათესავების, მეგობარი აფხაზების დახმარებით, ბებიამ ჯერ სოჭს, ხოლო შემდეგ თბილისს შეაფარა თავი. იმ საშინელ დღეებზე ფიქრით დამძიმებული, დაღლილი, მალე გარდაიცვალა. ჩემთვის უსაზღვროდ თბილი, უსაყვარლესი ადამიანი გაგრის ტრაგედიამ შეიწირა. საყვარელი შვილების, შვილიშვილების გარემოცვამ სულ რამდენიმე წლით გაუხანგრძლივა სიცოცხლე. მახსოვს, როგორ განიცადა, როცა საკუთარი სახლის გადაწვის ამბავი შეიტყო. ვერ წარმოიდგენთ, რა თბილი იყო იმ სახლში ყოფნა....          										
ომმა ბებიის სახლიც კი აამეტყველა, თურმე, სულ გვეძებდა, გვიხმობდა, ჩვენს დაბრუნებას ელოდა. ვინ იცის, იქნებ, მისმა კვნესამ, მისმა სიცარიელემ გააგიჟა ის, ვინც ცეცხლს მისცა და  ფერფლად აქცია. თურმე, როგორ ცდილობდა ეზოში მდგარი მაგნოლია დახმარებოდა ალმოდებულ სახლს; აღელვებულა, აშრიალებულა, მიუფანტ - მოუფანტავს ფოთლები, მაგრამ, ცეცხლის ჩაქრობა მაინც ვერ შეძლო. იქნებ წავიქცე მეც, დავიფერფლოო -  ნატრობდა ცრემლმორეული. ცეცხლი მის ფოთლებსაც მოედო, მაგრამ გადარჩა. დგას ისევ იდუმალი, ტკივილიანი, მონატრებული, მაგრამ არ ყვავილობს, მას შემდეგ, ჯერ ერთხელაც არ აყვავებულა. ვიცი, რომ ისევ ჩვენს გამოჩენას ელის და მერე უთუოდ თავბრუს დაგვახვევს მისი საოცარი სურნელი. 
როგორ მინდა შენთან, როგორ მინდა შენთან, ჩემო მაგნოლია!




თამარ გაბისონიას და ყველა ტკბილი ბებოს ნათელ ხსოვნას...

საოცარი სურნელი ჰქონდა ბებიას... ყველასგან განხვავებული, საერთოდ, მის ოთახში ყველაფერი განსაკუთრებულ და სასიამოვნო სურნელებას აფრქვევდა. მაშინ სად იყო ამდენი სარეცხი საშუალება, დღეს რომ უხვად აქვთ დიასახლისებს, მაგრამ იმ "გაკრახმალებულ" ზეწრებშიც კი თავი ყვავილების ბაღში გეგონებოდათ. ახლაც შევიგრძნობ სახელდახელოდ გაშლილი მეგრული სუფრის არომატებს. ბებიის ტანსაცმელსაც რაღაც სხვაგვარი, ტკბილი სურნელი ჰქონდა. ფიქრებში, ჩუმად ვუახლოვდები მის საწოლს და ფუმფულა ბალიშებიდან (ბებიას ერთდროულად 5 ბალიშზე ედო ხოლმე თავი, ზომების მიხედვით აწყობდა, მახსოვს) წინასწარ "დამალულ" ტკბილეულობას, ბუშტებს, ხელით ნაქარგ ცხვისახოცებს ვიპარავ. ბებიამ შესანისნავად იცის, რომ ეს პროცესი აგულიანებს და ახალისებს ბავშვებს და ამიტომ მალავს, თორემ განა პირდაპირ არ ჩამიყრიდა უბეში?! დედამიწის ზურგზე ვერც ერთი ქვეყანა ვერ გამოუშვებს ისეთ ტკბილ კანფეტებს, ბებია რომ მახვედრებდა. ვერავინ, სამწუხაროდ, ვერავინ გამოიგონებს ისეთ საათს, დროს რომ უკან აბრუნებდეს და იმ საოცარ მომენტებს რეალურად აცოცხლებდეს. სამაგიეროდ, დიდი გამოგონება არ სჭირდება იმ სიყვარულსა და უხილავ ჯაჭვს, რომელიც ჩემს ბავშვობასთან, უთბილეს ადამიანებთან მაკავშირებს.




ბებია და კობეშია?
ფერისცვალება  

ჩემთვის ეს დღესასწაული ასოცირდება საოჯახო თავყრილობებთან, ბებიის მიერ მომზადებულ უგემრიელეს კერძებთან: საცივთან, ზედ რომ ნიგვზის ზეთს დააწურავდა ბებია, ღომში ჩაძირულ აბაშის სულგუნთან, მეგრულ, დიასახლისივით ფუმფულა ხაჭაპურთან, ბროწეულის ბრდღვიალა მარცვლებთან ჩახუტებულ ზურმუხტისფერ ფხალთან, საუცხოო კაკილით შეზავებულ რბილ ნადუღთან, ადესისეულ ღვინოსთან და ა.შ. რა თქმა უნდა, მაგიდა სავსე იყო ხილით, ეს დღე ვერასდროს წარმომედგინა და წარმომიდგენია რძიანი სიმინდისა და დაძარღვული, მეგრული კობეშიის გარეშე (რომელსაც ჩემები აფხაზურ აჯიკასთან ერთად მიირთმევდნენ). კობეშიის/კოპეშიის, ანუ გოგრის - მეგრული ყოფისა და რიტუალური მისტერიების ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ატრიბუტის გარეშე ჩვენი ზეიმი ალბათ წარმოუდგენელი იქნებოდა. ის ხომ "უკავშირდება უძველეს რწმენა-წარმოდგენებს იმის შესახებ, რომ ღმერთები მზეს გოგრაში ინახავდნენ (კობეშიას მიშატყობინუანდეს)." ფერიცვალების მოახლოებას გვამცნობდა ფერშეცვლილი ბუნებაც... სულ სხვა ფერს დაიდებდა თითოეული ბუჩქი, ხე... ზღვაც სხვაგვარად შეიფერებოდა ხოლმე. უფლის ღვთაებრიობის დასტურად იცვლებოდა ყველა და ყველა ფერი გარშემო.


გარდაცვალება 

მახსოვს ის დღე. 15 წლის ვიყავი, შენს სასთუმალთან დახრილი, შენს გულისცემას ვეთხოვებოდი. ვითვლიდი ყოველ ჩასუნთქვა-ამოსუნთქვას და უკვე მძაგდა ის სამარისებური სიჩუმე, რომელიც, სანამ დედას დავუძახებდი საშველად, ვიცოდი, რომ თავს დამატყდებოდა. იმ სიჩუმემდე იყო არანორმალური კივილი დაუძლურებული სხეულისა, რომელსაც სიცოცხლე აფხაზეთის ომმა, გაგრის სახლის დაწვამ და შვილის მიტოვებულმა საფლავმა გამოაცალა. კივილიო - ვამბობ, თუმცა, მაშინ ეს ხმა მხოლოდ ჩვენ ორს გვესმოდა. მოხუცი, მოტეხილი ქალის სხეული, რომელიც ბოლო რამდენი დღე უსიტყვოდ, გაუნძრევლად ელოდებოდა სულთან განშორებას, უცებ რაღაც ძალით აღიმართა... ხელები მომხვია ბებიამ, რაღაცნაირად ჩამეჭიდა, თითქოს, დაყრდნობას ლამობდა, თავისი ლამაზი, მწვანე თვალებით, თითქმის უსიცოცხლოდ, თვალებში ჩამხედა, ჩემთვის მშობლიური მზერითვე მითხრა: "სიკვდილის არ მეშინია, ბებია, მე ხომ შენში ვიცოცხლებო" და წავიდა... 
არასდროს დამავიწყდება, როგორ დავინახე მოხუცის გაყინულ თვალებში ჩემი ბავშვობა, რომელიც იმ დღეს სამუდამოდ დამშორდა.
ისინი ცოცხლობენ ჩვენს გულებში, ამიტომაც დავარქვით მათ წასვლას გარდაცვალება.