ზეთისხილის ბაღი

ზეთისხილის ბაღი

(ნინო დარბაისელთან დიალოგს  უძღვება ახალგაზრდა პოეტი და კრიტიკოსი სონია ქართველიშვილი)

სონია ქართველიშვილი:  პოეტს, კრიტიკოსსა და პედაგოგს, ნინო დარბაისელს სოციალური ქსელიდან დიდი ხანია ვიცნობ, პირადად არასდროს შევხვედრივართ ერთმანეთს, თუმცა ლიტერატურასთან დაკავშირებულ საკითხებზე ხშირად გვისაუბრია.
და აი, 2022 წლის დეკემბრის ბოლოს, როცა ამერიკელები ჯერ კიდევ საშობაო ეიფორიაში არიან, მე კი სულ ოდნავ მაქვს წინასაახალწლო განწყობა, ერთმანეთს თაიმ სქვერზე, რესტორან „ალივ გარდენში“ ვხვდებით.  დრო გასაყვანი  გვაქვს,  სალაპარაკოს კი რა გამოლევს!
ადგილი მან შეარჩია, მე წარმოდგენა არ მაქვს, სად ვარ, მომიყვანეს, დამტოვეს და წამიყვანენ. შევედით, შესასვლელ რიგში ჩავდექით, კათედრასავით მაგიდასთან მდგომმა “ჰოსტმა” ჩვენი ტელეფონი და სახელი ჩაიწერა, ასე,  ერთ საათში დაგიკავშირდებითო, გვითხრა და  იქვე, ბარში დავსხედით.  ლოდინის პროცესი  მალე არ სრულდება, რიგი რომ მოგიწევს და დაჯდები, 15 წუთში მოაქვთ სასმელი, ამის მერე კიდევ 15 წუთი გადის და იტალიური მოგრძო პურები ჩნდება, ზეთისხილიან-ნივრიან-სუნელებიანი,  ჩასაწობი ,,პესტოთი”, ვუკვეთავთ,  მერე კი ველით, ველით. . . თან ვსაუბრობთ.
რესტორნები, ბარები და კაფეები არასდროს მიზიდავდა, მაგრამ აქ თავს კარგად ვგრძნობ და არა უშავს, შეკვეთა  რომ აგვიანებს, რადგან ლიტერატურაზე ვსაუბრობთ.
თან ვფიქრობ:  თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაში არის რამდენიმე ისეთი ავტორი, რომელსაც სიამოვნებით ვეტყოდი: უნიჭო ხარ, არაფრად ვარგა ის, რასაც წერ. თუმცა ამის არც ძალა მყოფნის და არც - გამბედაობა. თავს იმით ვინუგეშებ, რომ საქართველოში ამ ყველაფრის პირში მთქმელიც ძალიან ცოტაა, ან იქნებ სულაც არავინაა. ასეა, არ არსებობს ბოლომდე თქმული სიმართლე, თუმცა როცა საქმე თანამედროვე ქართულ ლიტერატურას ეხება, მგონია, რომ გულწრფელობა პირად საუბრებში უფრო მეტადაა შენარჩუნებული, ვიდრე საჯარო სივრცეში, ამიტომ პირადად ჩემთვის ანდერგრაუნდ პროცესები ბევრად ღირებული და საინტერესოა, ვიდრე ის, რაც ზედაპირზე ტივტივებს.
წლებია  წიგნის პრეზენტაციებზე არ ვყოფილვარ, იმიტომ, რომ ზუსტად ვიცი,  იქ რასაც იტყვიან. რთულია დროში, როცა ისედაც უამრავი დაბრკოლება, ტკივილი და წინააღმდეგობა გვხვდება, ჩვენი პირდაპირობით სხვებსაც ვატკინოთ გული, თუმცა ლიტერატურული პროცესების ობიექტური შეფასებაც ხომ აუცილებელია? . .
ამ  რამდენიმე წლის წინ, ერთ-ერთი ახალამოტივტივებული თანამედროვე ქართველი ავტორის შემოქმედებასთან დაკავშირებით მცირედი ეჭვი გამოვთქვი და ფეისბუქ სტატუსის საშუალებით მეგობრებს დავუსვი სრულიად გულწრფელი შეკითხვა: რა აქვს მის შემოქმედებას ასეთი საინტერესო, რომ ყველა ჟურნალში ბეჭდავენ, მგონია, არაფერი განსაკუთრებული-მეთქი. დაცული იყო ყველანაირი ეთიკური ნორმა თუ სტანდარტი. . . თუმცა ჩემთვის გასაკვირად, ვიღაცამ ჩვენი მეგობრებიდან ამ ავტორს ჩემი სტატუსი დაუკოპირა, რამაც მისი აღშფოთება გამოიწვია, ჯერ ხომ გამლანძღა, ქინძი, უნიჭო, შურიანი მეძახა. . . ეს არ ეყო და ლეპტოპი უნდა გადავაყლაპოო, შემდეგ მისმა მეგობრებმა სათითაოდ მლანძღეს, დედა მაგინეს, შეუმდგარი, უნიჭო, ბოღმა და შურიანი მიწოდეს. ამ აზრს იზიარებდა რამდენიმე პოეტიც (ძირითადად ქალბატონები), რომლებსაც ჩემი სტატუსის ადრესატთან მაშინ კარგი ურთიერთობა ჰქონდათ. მოკლედ, მომხდარით ძალიან დათრგუნული და გაოცებული ვიყავი, მე ხომ  ჩემს პუბლიკისთვის  დახურულ, საკუთარ გვერდზე,  უბრალოდ კითხვა დავსვი, რითია საინტერესო მისი შემოქმედება-მეთქი?
როგორც ჩანს, ჩვენს ქვეყანაში ავტორები კრიტიკისთვის მზად არ არიან და ყველაფერს პირად სივრცეს უკავშირებენ. მათი მარტივი ლოგიკით, თუ არ მოგწონს, ნიშნავს, რომ გშურს, ებრძვი იმიტომ, რომ არშემდგარი და წარუმატებელი ხარ. . .
ნინო დარბაისელს პირველი შეკითხვა სწორედ ჩემი მწარე გამოცდილებიდან გამომდინარე დავუსვი:
ს.ქ.  - ქალბატონო ნინო, როგორც პოეტსა და კრიტიკოსს, მინდა,  გკითხოთ,  რა უფრო ცუდად მოქმედებს შემოქმედზე:  მკაცრი კრიტიკა, ირონია თუ მისი შემოქმედების სრული იგნორი?
ნ.დ.- ვიდრე გიპასუხებდეთ, შეგახსენებდით: მე გარდა პოეტისა და კრიტიკოსისა, მასწავლებელიც ვარ, სწორედ შემოქმედ ბავშვებთან მუშაობის მრავალწლიანი გამოცდილებით და იქნებჩემში პედაგოგი  აჭარბებს კიდეც  პოეტსა და ეს კი იმას ნიშნავს, რომ სიფრთხილით ვეკიდები  უცნობი ავტორის პერსონას. მხოლოდ ტექსტს ვეხები. ზოგჯერ ადამიანი ლიტერატურულ საიტზე  ნიკით კია დარეგისტრირებული, მაგრამ  შეიძლება,  რეალობაში  მოზარდი, ჯერ პიროვნებად ჩამოუყალიბებელი იყოს და დაუფიქრებელმა სიტყვამ შემოქმედებითი ზრდის ხალისი  სულ დაუკარგოს. ლიტერატურისკენ აღარც გამოახედოს. პოეტი ყველასგან როგორ  დადგება, ასში, ათასში ერთს თუ გამოუვა ეს საქმე, მაგრამ  ლიტერატურას მინიმუმ, ერთი პოტენციური მკითხველი ხომ დაეკარგება ჩემი დაუფიქრებლობით, არა? ზრდასრულებისა და მეტადრე ნაცნობებისადმი - ასეთი სიფრთხილე ზედმეტი მგონია. ზოგჯერ უფრო მიადვილდება, პირადად , ერთი-ერთზე  ვუთხრა, რას ვფიქრობ მის ლექსზე.
საიტებზე ბევრჯერშეუნიშნავთ,  ,,მენტორულად” გველაპარაკებითო. მენტორი -  საბჭოთა ინერციით იქცა ჩვენში ნეგატიურ სიტყვად, თორემ, მაგალითად, ამერიკაში, მთელი სისტემაა მენტორობისა.  ბევრგან ოფიციალური მენტორის ყოლა  აუცილებელია.
ახლა მოდით, სათითაოდ,  განვიხილოთ თქვენი ვარიანტები. სულ სამია, არა?
მკაცრი კრიტიკა - დღეს წარმოუდგენლად მეჩვენება, რადგან ჯერ ერთი, ეს მინუს ნიშნით ავტორის აღიარებას ნიშნავს, საერთო, წამლეკავი სიმრავლიდან ამორჩევას,
თანაც დღეს კრიტიკა არ არის იდეოლოგიურად ანგაჟირებული და, შესაბამისად, ძალმოსილი, როგორც ეს საბჭოთა პერიოდში იყო. იმ დროს ვინმე ავტორს - მკაცრი გაკრიტიკება შეიძლება ძვირად დაჯდომოდა. ზემოდან დაკვეთა ყოფილიყო. დღეს - იგივე ამბავი - უბრალოდ, ვიღაცის კერძო მოსაზრებაა. გინდა - მიაქცევ ყურადღებას, გინდა - არა.ესეც არ იყოს, დღეს საქართველოშიც,  დასავლური ლიტმცოდნეობის კვალად,  ცნება „კრიტიკა“ უფრო ფართოდ და შემოქმედებითად მოიაზრება, იცით თქვენ  ეს ამბები.
მეორე  შენს ჩამონათვალში ირონიაა.  გააჩნია, იგი  როგორია და ვისგან მოდის, ასევე, თუ რას მიემართება, პოეტურ ტექსტს თუ ტექსტის ავტორს. თუ ამ უკანასკნელს - საფუძველი სოციალური ჰქონია, პირადი დამოკიდებულება განაპირობებს და  დღევანდელი სტანდარტებით, რომლის დაცვაც სულ არაა ადვილი, არაკორექტულიცაა და ლიტერატურათმცოდნეობას ნაკლებად ან საერთოდ არ მიეკუთვნება. თუმცა რატომ!
ლიტერატურის ისტორიას უყვარს  რეალიები, მით უმეტეს პიკანტური, ნოყიერ მასალას იძლევა ინტერპრეტირებისთვის, მრავალ მკითხველსაც იზიდავს… ხოლო თუ ტექსტისადმია ირონია ნიჭიერად, პროფესიონალურად მიმართული, ანუ წარმატებულ პაროდირებას ახდენს, პირადად მე  მივესალმები. ჩვენში პაროდირების ტრადიცია სუსტია და კარგი პაროდია შეიძლება მოემსახუროს ამ ტრადიციის გაძლიერებას.
დაგვრჩა იგნორი. თუ ეს კოლექტიური, კონვენციური იგნორია, მომავალი მათგან,  ვის ხელშიც, რაღაც მანქანების წყალობით, ცოცხალი ლიტერატურის სადავეები აღმოჩენილა, მიზეზი თქვენგარეშე გარემოებებშიც შეიძლება იყოს და თქვენშიც. რა შედეგი მოაქვს?!  უპირველესად, ხელს შეგიშლით პოეტად სოციალურ თვითდამკვიდრებაში და, საბედნიეროდ, მეტი ვერაფერი. განსხვავებით საბჭოური პრაქტიკისაგან, დღეს გამომცემელსა და ცენზურაზე ხომ არა ვართ დამოკიდებული, არა?! დაწერ, გაავრცელებ ერთ წამში ინტერნეტის წყალობით, მთელს მსოფლიოში. გზა ხსნილი გაქვს!
ანუ  საბოლოოდ,  არცერთი არაა  შემოქმედისთვის დიდად დამაბრკოლებელი დღეს.
ს.ქ. -  თუ შეძლებდით, ავტორისთვის პირდაპირ გეთქვათ, რომ უნიჭოა? თუ კი, როგორი ფორმით გააკეთებდით ამას, თუ - არა, რატომ?
ნ.დ .-  ეს რომ ადამიანს ვუთხრა, მასზე, როგორც პიროვნებაზე, ძალიან მაღალი აზრისა უნდა ვიყო. უნდა მჯეროდეს, რომ საამისოდ მზადაა. ასეთი ბევრი არ მეგულება.
ესეც არ იყო, უნიჭობას პიროვნულ ნაკლად არ მივიჩნევ. მე ბავშვობიდან რატომღაც ყველა ნიჭიერს მეძახოდა, წამომკიდეს ეს ქვებით სავსე გუდა მყიფე ხერხემალზე და ხელი მკრეს…. და მე ძალიან ბევრს ვწვალობდი და ვშრომობდი, რომ  ტვირთი არ დამვარდნოდა და ქვეშ არ მოვეყოლებინე გაურკვეველ გზაზე მიმავალი: ემანდ, არ გაეგოთ, რა უნიჭო ვარ სინამდვილეში. ახლა ეს ამბავი  აღარ მაღელვებს. ასაკსბევრი მიაქვს, სამაგიეროდ მეტი გონიერება და თავისებური გულგრილობის განცდა მოაქვს ყოველივე იმისადმი, რაც ახალგაზრდობაში გულს გიღელვებდა.
ნიჭი ხომ  ისეთი რამეა, ღვთისგან გვეძლევა ვალად, დაბადებით. ჩვენ გვრჩება ვალდებულება, განვავითაროთ, ნაყოფით დავუბრუნოთ გამჩენს. თუ ასე არ ვიქცევით, ჩვენ ვართ უმადურები. უნიჭო ხარ-მეთქი, ხომ ვერავის ვუსაყვედურებ, ნამდვილად ამომიღია და კიდევ არაერთხელ ამოვიღებ ხმას, როცა ვხედავ, ნეპოტიზმის წყალობით, ნიჭიერს -  ჩაგრავენ და მის ადგილს - უნიჭო იფერებს.
თავს ვეკითხები,  რა ადგილი ეკუთვნის ნიჭიერ პოეტს ჩვენში ან თუნდაც უცხოურში? როგორ წარმომიდგენია ეს ადგილი?  და ამ კითხვაზე პასუხის გაცემა მე არ შემიძლია…
მჯერა,  გაგიკვირდება, რასაც ახლა ვიტყვი და ტოტალიტარულმა  რეჟიმმა რეპრესიების შედეგად, მართლა ნიჭიერი ხალხისგან  რომ გაწმინდა მოედანი, მის შესავსებად ხელისუფლებისადმი ლოიალურად განწყობილ ნიჭიერებით გამორჩეულ ხალხს ყველა სფეროში სასათბურე პირობებს უქმნიდა.
ს.ქ. - ქალბატონო ნინო, სხვა ქვეყნებში არ ვიცი,  როგორაა, საქართველოში კი, სამწუხაროდ, ასეა: ზოგიერთი არც ისე ნიჭიერი ავტორი ძალიან თავდაჯერებულია, იმდენად თავდაჯერებულიც კი, რომ თავი გენიოსი ჰგონია. თუ ზურგს რამდენიმე ავტორიტეტული ავტორის ან კრიტიკოსის შექება უმაგრებს, ეს თვითტკბობის პროცესს კიდევ უფრო აძლიერებს. არის კიდევ ერთი უკიდურესობა - როცა ჰგონიათ, რომ გენიოსები არიან, მაგრამ არ აღიარებენ იმიტომ, რომ მათი ნიჭის ეშინიათ. მე გამიჭირდებოდა ადამიანისთვის პირდაპირ მეთქვა, უნიჭო ხარ-მეთქი, თუმცა ვფიქრობ, რამდენიმე მათგანის მიწაზე დასაბრუნებლად ამის გაკეთება აუცილებელიც კია.
ცოტა ხნის წინ ერთ ავტორს მეილზე მივწერე, შენი ბოლო კრებული არ მომეწონა, წინა კრებულები ბევრად სჯობია-მეთქი და შენნაირი დილეტანტების აზრი ჩემს წიგნზე ოდნავაც არ მაინტერესებსო. ის კი არ მწყენია, რომ დილეტანტი ვგონივარ, ეს მისი ნება და არჩევანია, მაგრამ ის, რომ გულწრფელ კრიტიკას ვერ იღებს.  ეს  ჩემთვის კატოგორიულად მიუღებელი და ამაზრზენია. ამ ფაქტის შემდეგ მისი შემოქმედების გაცნობის სურვილი დავკარგე, არადა მკითხველის დაკარგვა არ არის კარგი საქმე, ისედაც ძალიან ცოტანი ვართ ისეთები, ვინც ერთმანეთის შემოქმედებისთვის ვიცლით. ძირითადად არავინ არაფერს კითხულობს ხოლმე ერთმანეთისას.
ნ.დ.- კარგი გამოცდილება მიგიღია.  საერთოდ,  კრიტიკოსის (ძველი გაგებით - ნ.დ.)  სტატუსი არ არის ადვილად საზიდი საქართველოში.  მე ბრძენი ბებია მყავდა (რაც, რასაკვირველია, სიბერეში აღმოვაჩინე, თორემ ახალგაზრდობაში სულელიც მეგონა) იმან იცოდა თქმა: ,,მაქებარი - ღმერთსაც უყვარს, მაყივანი  - ძმასაც არაო”.
ს.ქ.-  რადგან ნიჭიერებას შევეხეთ, მინდა გკითხოთ: როგორც პოეტსა და კრიტიკოსს, რომელ ავტორზე შეგიძლიათ თქვათ, რომ ძალიან ნიჭიერია, ასევე როგორც კრიტიკოსი, ვის შემოქმედებაზე დაწერდით კრიტიკულ წერილს - როგორც პოზიტიური, ისე ნეგატიური კონტექსტით და თქვენი აზრით, ვის გაუჭირდებოდა ობიექტური კრიტიკის მიღება?
ნ.დ.--  ნიჭიერებით საქართველოში ვის გააკვირვებ? ეს ხომ  პირველი, მაგრამ არა ერთადერთი წინაპირობაა. სირთულეები  მერე იწყება: რუტინული შრომა, ცდა, მარცხი, წარმატება და ასე შემდეგ.  ამის გაძლება  ხომ მხოლოდ ერთეულებს შეუძლიათ.
კრიტიკული წერილის დაწერას რაც შეეხება, ამ მხრივ  მუდამ თავისუფლებით ვფუფუნებ. რამე მომეწონება თუ არა ძალიან, ან შემაწუხებს თუ არა, თავისით მეწერინება. ახლა ვმუშაობ პოეზიის შესახებ პანორამული წერილების ციკლზე.  ჟურნალ „ცისკრის“ ბოლო ნომერში დავიწყე გამოქვეყნება. დასაწყისი - გამოვიდა  და როგორც გამოხმაურებები მიქმნის შთაბეჭდილებას, გაგრძელებას ინტერესით ელიან. ეს კარგი სტიმულია. იცი, რა,  მგონია, რომ ჯანსაღი ფსიქიკის ადამიანს არ უჭირს კრიტიკის მიღება,  თუმცა ასეთი ასეთი  ბევრი როდია. თითქმის ოქსიუმორონია ჯანსაღი ფსიქიკის პოეტი.
პოეტობა  -  ეს არის გადახრა ნორმიდან. ოღონდ კარგი, ნაყოფიერი გადახრა. რამდენად ნაყოფიერი? - ავტორს გააჩნია...და საერთოდ, იცი, რა, ჩემო სონია? ისიც მიფიქრია, ნორმალური ადამიანები იმისთვის ჩნდებიან, რომ ცხოვრება ნორმალური იყოს,  იდგეს ერთ ადგილას, დაგუბდეს, არ განვითარდეს… კარგია, რომ ხშირად არ ვფიქრობ ასე. . .
მოდი, ახლა მეც დაგისვამ ერთ შეკითხვას:
ნ.დ.-  საჭიროა თუ არა, თანამედროვე პოეტი ერკვეოდეს ლექსის თეორიის, ისტორიის საკითხებში, მეტნაკლებად იცნობდეს მსოფლიო პოეზიის კონტექსტს, პოეზიის, ზოგადად ლიტერატურის პრობლემატიკას,  თუ ინტუიცია საკმარისია?
ს.ქ.-  ცხადია, მეტ-ნაკლებად უნდა ერკვეოდეს, მაგრამ ესეც რთული საკითხია: ჩვენს ქვეყანაში ადამიანებს, სამწუხაროდ, არ აქვთ წინსვლის, განვითარების ფუფუნება. არ გვაქვს დრო და ფინანსები, რომ ვისწავლოთ უცხოური ენები, ვიმოგზაუროთ და იქიდან ჩამოვიტანოთ ახალ-ახალი წიგნები... საბედნიეროდ, ბევრი და ხარისხიანი მხატვრული ლიტერატურა ითარგმნება, რასაც ვერ ვიტყვით ლიტერატურის კრიტიკასა და თეორიაზე, ის კი, რაც ქართულად გვაქვს, ძალიან მწირია. ამ ყველაფერს საბჭოთა პერიოდში შექმნილი ლიტერატურაც უნდა გამოვაკლოთ, რადგან, მართალია, ლიტერატურის ბევრი კარგი თეორეტიკოსი გვყავდა, მაგრამ მათი ნაშრომები მაინც იდეოლოგიზირებულია და მხოლოდ გარკვეული კონტექსტის გათვალისწინებით შეგვიძლია წავიკითხოთ. როცა ამბობენ, თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაში ყველაზე სუსტი რგოლი ლიტერატურული კრიტიკა არისო, მეც ვეთანხმები. სხვა ბევრ ფაქტორთან ერთად, ეს იმითაცაა გამოწვეული, რომ კრიტიკოსებს არ აქვთ სრულყოფილი სახელმძღვანელოები, რომ თეორიულ ცოდნას დაეუფლონ. საინტერესო გამოცემაა ლიტერატურის ინსტიტუტის მიერ შედგენილი"ლიტერატურის თეორია", ასევე ჟურნალ"კრიტიკაშიც" ლიტერატურის თეორეტიკოსების საინტერესო თარგმანები იბეჭდება, ამ მხრივ უდიდეს საქმეს აკეთებს"არილიც", მაგრამ ეს მაინც არ არის საკმარისი. ვისურვებდი ბევრად მეტ თეორიულ ნაშრომს, რომ კრიტიკული წერილის თუ ანალიზის კითხვის პროცესში წინასწარ ვერასდროს მივხვდე, რომელი წიგნიდან იხელმძღვანელა ავტორმა. მგონია, რომ თუ კრიტიკოსები ინტელექტუალურად მუდმივად განვითარდებიან, ავტორებსაც მათ მიმართ მეტი ნდობა გაუჩნდებათ და კრიტიკასაც ბევრად მშვიდად მიიღებენ. რაც შეეხება პოეტებს, ზოგ მათგანს სურვილიც არ აქვს, არა თუ მსოფლიო პოეზიას, ან ლიტერატურის თეორიას, არამედ სხვა თანამედროვე ავტორების შემოქმედებას გაეცნოს. ამიტომ როცა ეუბნები, რომ მის ლექსებში უმწიფარი ექსპერიმენტები, ბანალური რითმები, ტრავიალური ტროპული მეტყველების სახეები, ვულგარულობამდე დასული პათეტიზმი ან პორნოგრაფიამდე დასული ეროტიზმია, სწყინთ და ჰგონიათ, ებრძვი. მოკლედ, ძალიან მძიმე მდგომარეობაა ამ კუთხით - ერთი მხრივ, ვერ ვვითარდებით დროისა და პირობების უქონლობის გამო, მეორე მხრივ, ზოგს ე ს სავალდებულოდ არც მიაჩნია. ორივე შემთხვევაში ვრჩებით მხოლოდ ნიჭის ანაბარა, რომელიც ხშირ შემთხვევაში თითქმის არ გვაქვს.
ნ.დ. - სონია,  ამ კითხვას მე ხშირად მისვამენ და როგორც ჩანს, მკითხველისთვის საინტერესოა. კრიტიკოსი რომ  ხარ, ეს გარემოება გეხმარება თუ ხელს გიშლის წერაში?
ს.ქ.-  მგონია, რომ მეხმარება. პროფესიით ხელოვნებათმცოდნე ვარ, პირველი კრიტიკული წერილი რომ დავწერე, 26 წლის ვიყავი. 2 წელიწადში სხვადასხვა პერიოდულ გამოცემაში დაბეჭდილი წერილებისგან წიგნიც გამოვეცი, რომელსაც, ცხადია, დღევანდელი გადასახედიდან ბევრი ნაკლი აქვს, მაგრამ მგონია, რომ იმ დროისთვის საკმაოდ დიდი საქმე გავაკეთე. ძალიან ცოტა წერდა ლიტერატურულ კრიტიკას, კიდევ უფრო ცოტა - თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაზე. ბევრ ისეთ ავტორზე მაქვს წერილი დაწერილი, რომელთა შეფასებაშიც პირველი და უკანასკნელი აღმოვჩნდი. დღევანდელი გადასახედიდან, ჩემი წიგნის ერთი მთავარი ნაკლი მჭრის ყველაზე მეტად თავს და მაღიზიანებს - აქცენტი ტექსტების დადებით მხარეებზე მაქვს გაკეთებული, უარყოფითზე თითქმის არაფერს ვამბობ. საბოლოოდ, გულისტკივილით მინდა აღვნიშნო, რომ ჩემთვის ლიტერატურული კრიტიკა ზედმეტად შრომატევადი საქმე აღმოჩნდა. არ მქონდა იმის ფუფუნება, თან წიგნები მეკითხა, თან მეწერა და ამაში მაქსიმუმ ასი ლარი ამეღო. ტელევიზიაში მუშაობამ და პედაგოგიურმა საქმიანობამ მთელი ჩემი დრო და ენერგია შთანთქა. ჰობის დონეზეც ვერ დარჩა კრიტიკა ჩემს ცხოვრებაში, არადა ძალიან მიყვარდა და მსიამოვნებდა სხვებზე წერა.
პირველი ლექსები დაახლოებით 4-5 წლის წინ დავწერე. ალბათ, დამეთანხმებით, ლექსის დაწერას არ სჭირდება იმდენი დრო, რამდენიც კრიტიკული წერილისას. თუმცა რომ არ ყოფილიყო წინა პერიოდი - კრიტიკოსობის, ალბათ, ლექსების დაწერასაც ვერასდროს გავბედავდი. ერთმა მეორეს გაუმაგრა ზურგი.
„არილის“ რედაქტორმა, ლექსო დორეულმა მითხრა ერთხელ: - როგორც კრიტიკოსს, არ გაღიარებ, რადგან სიმართლეს ბოლომდე არასდროს ამბობ, მარტო კარგზე წერ, შენს ლექსებს კი არა უშავთო. ცოტათი გამიკვირდა და თან გამიხარდა, იმიტომ, რომ თავს პოეტად არ მივიჩნევ, უბრალოდ ზოგჯერ ვწერ ხოლმე. ჩემი აზრით, კრიტიკა უკეთ გამომდის, ვიდრე პოეზია და მგონია, რომ ოდესმე დადგება ეტაპი, როცა ამ საქმისთვის ისევ მოვიცლი. . .
ს.ქ. - ქალბატონო ნინო, რომ ეკითხათ, დაასახელეთ მე-20-21-ე საუკუნის 5 საუკეთესო ქართული ლექსიო, პირველ რიგში რომელი ლექსები ამოგიტივტივდებოდათ გონებაში?
ნ.დ. - გათბილისელებული მშობლების გაშორების მერე, ასე, ათი წლიდან მე მთლად კახელების - პენსიონერი პედაგოგების ოჯახში გავიზარდე. . ბავშვები ოთახიდან ოთახში დავაფრიალებდით ბაბო-პაპას  ლექსად დაწერილ თხოვნებსა და სურვილებს.  იმ ლექსების დონეზე არ მკითხოთ! დედავ/ ნეტავ/ ხედავ/ გაგიბედავ/  დამებედა ან მამა/ ჭამა/ არ მეამა/ დამენამას - იქით არ მიდიოდნენ. ერთი მახსოვს:
არ მიჭამია მწვადი მე მთელი წელიწადი,
რა გემრიელად წვავდი, სადმე იშოვე, წადი!
ჩემიანებისთვის პირველი პოეტი - გოგლა ლეონიძე იყო, მერე გრიშაშვილი, ნონეშვილი, ასათიანი, ანა კალანდაძე, ლებანიძე… სანდრო შანშიაშვილი არ დამავიწყდეს, კიდევ გიორგი ქუჩიშვილი… მუხრანი, მგონი, საერთოდ მე გავაცანი, რომ გავიზარდე…. სამაგიეროდ, პროლეტარი პოეტების ლექსებიც ბლომად მასწავლეს.
ს.ქ.- და, გალაკტიონი?
ნ.დ.- გალაკტიონს დიდად არ სწყალობდნენ და, მგონი,  სუბიექტური მიზეზი ჰქონდათ.  ერთხელ ბებიაჩემის ლექსები  შტოფ ღვინოსთან ერთად პაპაჩემს მის სახლში დაუტოვებია, მერე რამდენჯერმე მიუკითხავს და რამდენჯერაც მისულა, არავინ დახვედრია, შტოფიც არ დამიბრუნესო. იმდენი ჭკუა  არ მქონდა, მეთხოვა, კარგად მომიყევით და ჩავიწერ-მეთქი. მგონია, გალაკტიონამდე რომ მიეღწია იმ რვეულს, მისთვის საყურადღებო კი შიგ არაფერი იქნებოდა, მაგრამ მაინც არ გადააგდებდა, ის ხომ ყველას ყველაფერს ინახავდა ქაღალდზე ნაწერს... მის არქივში არ არის.  აი, ასეთი უგალაკტიონოდ გაზრდილი ბავშვი ვიყავი, მოწიფულობაც უმისოდ გავატარე, ძალიან ცნობილი ლექსების მეტი, არც არაფერი ვიცოდი და სადღაც, ოცდათხუთმეტი, ორმოცი წლის ასაკში აღმოვაჩინე და გადავირიე.
გალაკტიონი ისეთი პოეტია, ან უსაზღვროდ უნდა გიყვარდეს, ან უსაზღვროდვე გძულდეს, ნეიტრალური  - ვერ იქნები. მე ეს ორივე კონტრადიქტორული მდგომარეობა მონაცვლეობით მჭირს ხოლმე.
რაკი ხუთი კონკრეტული ლექსი უნდა დამესახელებინა, იყოს: ასათიანის “სალაღობო”, გოგლას ,, ციცარი” და “ნინო ჭავჭავაძეს”,  მუხრანის ,, საბა”,  მურმანის “გურამ თიკანაძის ხსოვნას’ და  ანას ,,ქარი გიმღერის ნანასა”. ერთი შემოგაპარეთ, რა ვქნა, არ მეთმობა!
ს.ქ. - რადგან თქვენ მე-20 საუკუნის საუკეთესო ლექსები დაასახელეთ, მე 21-ე საუკუნის ჩემი აზრით საუკეთესო ლექსს დავასახელებ. ვფიქრობ, ესაა ვახტანგ ჯავახაძის „ელეგია“. იცით, რა მეუცნაურება? 21-ე საუკუნეში სიყვარულზე საუკეთესო ლექსის ავტორად რომ სწორედ 80 წელს გადაცილებული ვახტანგ ჯავახაძე მიმაჩნია. ჩემი აზრით, ახალგაზრდა ქართველი პოეტები სიყვარულზე ძალიან არაგულწრფელად, გულგრილად, ან ძალიან ვულგარულად წერენ. არადა, როგორ შეიძლება სიყვარულზე გულგრილად წერა?..
ახლა კი რადგან კლასიკას შევეხეთ, მინდა,  კიდევ ერთი გკითხოთ:
ქართულ ლიტერატურას სკანდალები არ აკლია, მაგრამ შარშან ელენე დარიანის კრებულთან დაკავშირებით რაც მოხდა, მართლა ძალიან უჩვეულო და უცნაური იყო. სიმართლე გითხრათ, პირადად მე ამ სკანდალზე არანაირი კომენტარის გაკეთება არ მინდა, რადგან ვფიქრობ, ისედაც იმაზე მეტი ხმაური ატყდა, ვიდრე საჭირო იყო. ახლა უბრალოდ ის მაინტერესებს, როგორც ლიტერატურის კრიტიკოსი, რას ფიქრობთ იაშვილი-დარიანის ისტორიაზე.  თქვენი აზრით, პოეტურ მისტიფიკაციასთან გვაქვს საქმე, თუ დარიანული ციკლით დაწერილი ლექსები მართლა ელენე ბაქრაძეს ეკუთვნის?
და ბარემ აქვე გკითხავთ: ქართულ ლიტერატურაში თუ გახსენდებათ ანალოგიური ან მსგავსი შემთხვევა, როცა ლექსების გარკვეული ჯგუფის ავტორის ვინაობა სათუოა, ან ერთმა ავტორმა დაწერა და მეორისად გაასაღა?
ნ.დ. - გული მიგრძნობდა, რომ ამას აუცილებლად მკითხავდით და ჰა, კითხვამაც არ დააყოვნა.  თქვენ - ხმაური გბევრებიათ, მე კი მეცოტავა და მეგვიანა. პირდაპირ გეტყვით,  ელენე ბაქრაძე იყო პიროვნება, რომელსაც ასაკში  მეგალომანია დაემართა და  თავისი ახალგაზრდობისდროინდელი ბიოგრაფიის ერთ-ერთი ხანმოკლე, ასე ვთქვათ, ამურული ეპიზოდი, პაოლოსთან რომ აკავშირებდა,  სიბერეში  ამ პოეტის ცხოვრებისა და შემოქმედების საკუთარ ტანზე მოსარგებად გამოიყენა,  მაგრამ სხვის ზომაზე შეკერილი ტანისამოსივით,  ვერ მოერგო. სიმართლე, რომელიც პრინციპში უჩემოდაც შესანიშნავად იყო დადგენილი ლიტმცოდნეობაში, ახლა  საბოლოოდ დადგენილია. პაოლო და მხოლოდ პაოლო არის დარიანული დღიურების ავტორი. ელენე დარიანი - მისი ლიტერატურული მისტიფიკაციაა.
თუ ბაქრაძის ნაწერებით დაინტერესდებით,  შენიშნავთ, როგორ ცდილობს “წმინდა”- ს და ,, უმანკოს” დარი სიტყვებით, მათ შორის, პაოლოსეულ პოეტურ ტექსტებში ინტერპოლიაციური ჩარევით,  ამტკიცოს, ჩვენს შორის ოდენ პლატონური ურთიერთობა იყოო..
პლატონური  ურთიერთობა და თან ეროტიზმი  ერთად ხომ ძნელი წარმოსადგენია?
ახლა,  რა გამოდის: თუ მკითხველი  ენდობა,  პლატონური ურთიერთობა გვქონდაო,  უნდა დაასკვნას, რომ იგი ამ ეროტიკული ციკლის პროტოტიპობასაც  კი ვერ იტვირთებდა; ხოლო თუ არ დაუჯერებს, განა ეს არ იქნება კიდევ ერთი წონიანი საფუძველი, არ ენდოს მის მონათხრობ არც სხვა ამბებს?
ან  იქნებ მე პლატონური სიყვარულის არსი არ მესმის სწორად? ან ეროტიზმისა?
არ ვიცი, რა უნდა ეშველოს წლების მანძილზე ინტერნეტით  ნავრცელებ  მცდარ ინფორმაციას. სკოლის მასწავლებლები საჩვენებელ გაკვეთილებს დებენ ონლაინ,  ბავშვებს კი, ჩვეულებრივ,  სკოლაში შეძენილი ცოდნა წყალგაუვალი ჰგონიათ.
დღევანდელ დასავლეთში არსებობს ფემინისტური კულტურული დაკვეთა ,,ქალი მიჩქმალული მამაკაცის/მამაკაცთა მიერ და მის დიად მიღწევათა მითვისება”. ამ თემაზე და მის ვარიაციებზე იწერება გამოკვლევები, იქმნება ლიტერატურა, იღებენ ფილმებს... რაც თავისთავად საჭირო და საინტერესო საქმეა. მასალა ცოტა როდი დევს გუგლში.
უცხოელებს, კერძოდ ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდს აინტერესებდა მსგავსი პროექტის დაფინანსება საქართველოში და აქ ვიღაცებს გაახსენდათ ელენე ბაქრაძე... აქ ვწყვეტ საუბარს ამ თემაზე და შენი კითხვის მეორე ნაწილზე გადავალ...
ელენე დარიანის ლიტერატურული მისტიფიკაციის გაჩენიდან  ასი წლისთავზე ახალგაზრდა, ნიჭიერ პოეტს ბექა ახალაიას და მის სამეგობროს დაებადათ იდეა ამ ისტორიის ისე გამეორებისა, როგორც იმ დროს  მასმედიით იყო გავრცელებული, მაგრამ როგორც იტყვიან, ისტორია მეორდება, ოღონდ როგორც ფარსიო.
ამჯერად მამაკაცი აღმოჩნდა მიმალული ქალის ზურგსუკან.
ბექა ახალაიამ აირჩია ერთი … ბევრს ნუ მომაყოლებთ,  ბერნარდ შოუს “პიგმალიონის” სიუჟეტი გავიხსენოთ. წერა ეროტიკული ლექსები ქალის ნაცვლად, გამოსცა კრებული, რაც შეეძლო,  აპიარა, საბოლოოდ, მეორედ მოიპოვა “საბა” დებიუტში, ოღონდ ამჯერად სხვისი - რეალური ქალის სახელით, მაგრამ აი,  მომდევნო წელს  უკვე თავისი  სახელით წარდგენილი წიგნით  - ვეღარ გაიმარჯვა. სავარაუდოდ, პრემიის მესვეურებმა არ აპატიეს გაცურება. საქართველოში სხვა რა დამალულა, რომ ეს ამბავი არ გახმაურებულიყო. აგერ მოვიდა ჩემამდე, ამერიკაში, ხოლო რამდენად ზუსტია, ამაზე მე თავს  ვერ დავდებ, დავიცადოთ და  იმავე ქალის სახელით გამოცემული მეორე კრებული ნათელჰყოფს.
ს.ქ. - მეც მიფიქრია ამაზე. თქვენგან განსხვავებით, ასე პირდაპირ გამიჭირდებოდა იმის დამტკიცება, რომ საქმე პოეტურ მისტიფიკაციასთან გვაქვს და არა ახალი ავტორის დაბადებასთან. ამ საკითხში სრულად ვენდობი თქვენს კომპეტენციასა და გამოცდილებას. ჩემი მხრივ კი მინდა დავძინო, რომ ბექას შემოქმედებას საკმაოდ კარგად ვიცნობ, მას რამდენიმე ძალიან კარგი ლექსი აქვს, მაგალითად, "მტრედების იონა", მომწონს მისი კონვენციური ლექსებიც, განსაკუთრებით"აგვისტოს რომანსები", რომელიც ვახტანგ ჯავახაძის „ელეგიას“ ერთგვარ გამოძახილადაც კი შეიძლება მივიჩნიოთ, თუმცა, ვფიქრობ, ბოლო კრებული „მგელი მაჯაზე“ არ გამოუვიდა და ლიტერატურული სტარტი ბევრად საინტერესო ჰქონდა. შეიძლება ტექნიკურად გამართული ტექსტებია, ფორმის ძიების თვალსაზრისით საინტერესო ექსპერიმენტებიცაა, მაგრამ აშკარად ეტყობა ხელოვნურობა. რაც შეეხება თქვენ მიერ დასახელებულ მეორე ავტორს.. . მოდით, უბრალოდ ერთად დაველოდოთ მის მომდევნო კრებულს და მერე უკვე დანამდვილებით გვეცოდინება, მასთან მიმართებით სწორად ვფიქრობდით თუ არა.
ნ.დ:- სონია,  იმედია,  ისედაც იცი,  რომ როცა პოეზიაზე ვწერ და ვფიქრობ, არავითარი მნიშვნელობა არა აქვს, რა დამოკიდებულებაში ვარ რომელიმე ავტორთან. შეიძლება, პიროვნულად ვინმეზე ვგიჟდებოდე, მაგრამ, ჩემი ფიქრით, ლექსები არ უვარგოდეს, ან ვერ ვიტანდე ვინმეს, მაგრამ მისი ლექსები ზეპირად ვიცოდე… თუმცა ალბათ მართალი ხარ, როცა ლექსი და ავტორის ვინაობა ერთმანეთს არ ეკუთვნიან,  სხვანაირადაა საქმე. აქვე მინდა ვთქვა, , რომსხვისი  ლექსის  შესახებ უარყოფითი კრიტიკული წერილი არასოდეს გამომიქვეყნებია ბეჭდურად,  ჩემსაზე -  კი, არაერთხელ.
ერთი დაზუსტებაც: ლიტერატურულ საიტებზე  დაუფარავად ვუზიარებდი  ნაცნობ ავტორებს საკუთარ  შენიშვნებს, ტექსტის შესახებ,  სანამ მომწყინდებოდა. ინტერნეტში დადებული ლექსის დამუშავება  ხომ თავისუფლად შეეძლოთ ბეჭდურად გამოქვეყნებამდე, ბეჭდურად გამოქვეყნებულს - აღარაფერი ეშველება.
ს.ქ.  - მოდით, ბოლოს ასეთი საინტერესო ექსპერიმენტი ჩავატაროთ: დღეს საღამოს ფეისბუქზე გამოგიგზავნით ჩემს ერთ-ერთ ბოლო ლექსს, თქვენც გამომიგზავნეთ თქვენი და ვცადოთ, ერთმანეთს გულწრფელად ვუთხრათ, რას ვფიქრობთ ერთმანეთზე, ყოველგვარი მორიდების გარეშე.
ნ.დ -  კი, ბატონო, თანახმა ვარ.

ს.ქ,  - ნინო დარბაისელს გავუგზავნე ჩემი ერთ-ერთი ბოლო ლექსი „ამერიკული ოცნება“, რომელიც ასე შეაფასა: „მეტისმეტად ენდობი მკითხველის წარმოსახვას, ტექსტი გადატვირთულია და ეს აღქმას აბრკოლებს“. შეფასებაში აბსოლუტურად ვეთანხმები. ხშირად მიფიქრია იმაზე, რომ ჩემი ლექსები ძალიან სუბიექტურია, ამიტომ სხვებს გაუჭირდებათ მისი სრულყოფილად აღქმა. ეს ჩემს ნაკლად მიმაჩნია. თავად ქალბატონმა ნინომ გამომიგზავნა თავისი ერთ-ერთი ბოლო ლექსი „ჩემი დევნილი მეგობარი“, რომელიც, როგორც მითხრა, „ლიტერატურული გაზეთის“ ერთ-ერთ ბოლო ნომერში დაიბეჭდა. მე კი ის ასე შევაფასე: ისეთი შეგრძნება მაქვს, თითქოს ავტორი ლექსის ლირიკული გმირისგან ზედმეტად დისტანცირებულია, დამკვირვებლის როლი აქვს მორგებული და პერსონაჟის ქურქში შეღწევას საერთოდ არ ცდილობს, ამიტომ მიუხედავად იმისა, რომ ლექსის მთავარი გმირი ჩემი მშობლიური სოფლიდან, ჭუბურხინჯიდანაა წარმოშობით - (ესაა სასაზღვრო სოფელი აფხაზეთში, სადაც მთელი ჩემი ბავშვობა გავატარე, სადაც 30 წელია, ჩემი ბავშობის სახლი დამწვარია, მაგრამ ის ისევ ცხოვრობს ჩემს სიზმრებში) ჩემსა და პერსონაჟს შორის მაინც ძალიან დიდი ზღვარია. იქნებ, ავტორის მიზანიც სწორედ ეს იყო - დისტანცირებულად გვედევნებინა თავი პერსონაჟის ტრაგიკული ცხოვრებისთვის? ბოლომდე არავინ იცის რას ფიქრობს და