ხეიბარი თოჯინა

უქმად ჩამაჰლევთ სიცოცხლეს,
უქმად საფლავში სწვებითა...

ვაჟა-ფშაველა.

1

დილავ,
მთელი ღამის გემო შენშია,
შენს ენაზეა გამოფენილი.

კვლავ გაიღვიძა ალემ, ალექსანდრემ, კვლავ გაიღვიძა.
ეს მერამდენედ? ნეტავი ვის რად აინტერესებს
ან რა ფასი აქვს დღეის გარდა სხვა გაღვიძებებს:
”გავიღვიძე და ფანჯარაში, ვხედავ, თოვლია”.
”გავიღვიძე და დედაჩემი ჩამოსულიყო”.
სისულელეა, რადგან არც ერთ სხვა გაღვიძებას
ძალა არ შესწევს მიეშველოს ჩვენს ამ უსუსურ,
ჩვენს დღევანდელ თვალის ახელას,
ვერ შეეწევა საკუთარი გამოცდილებით
და ვერც გვერდში ამოუდგება, ვით უფროსი ძმა,
რომ მხარზე ხელის დაკვრით უთხრას, ”ნუ გეშინია!”
ის მარტო არის, მარტოდმარტო ოკეანის წინ
და სურს თუ არა, უნდა შეტოპოს.

”ჰღვიძავს!” –
შემოკრეს ფრთა ფრთას ფრთოსნებმა
და გაფრინდნენ ოთხივე მხარეს,
მაგრამ საწყლებს არ ელოდათ სამახარობლო,
რადგან, პირიქით, დამბეზღებლის როლში აღმოჩნდნენ.
”ვინ გაიღვიძა, ნეტარებო?” –
როგორც უწყინარ ტყუილისთვის
ჰკითხეს ჩიტებს იქ,
სადაც უცხო სტუმრის მოსვლას
ჰაერის ფერის შეცვლაზე გრძნობენ.

”გაიღვიძა ა დ ა მ ი ა ნ მ ა!”

”ოჰ, თქვენ ამ სიტყვას
სისხლუნახავ ნისკარტებით ისე წარმოთქვამთ,
თითქოს მართლა რაღაც მოხდაო,
ლამპას ცოტა დაუწიეთ,
ავადმყოფს ასე ურჩევნია”.

და გაიღვიძა კიდევ ერთმა ადამიანმა,
კიდევ ერთი ტორი შეირხა
და გაფრინდა, შეემატა სამყაროს შვილი,
რომ საღამოთი კვლავ აქ დაბრუნდეს
და დაიბერტყოს მტვრიანი მხრები.
და მანამ, სანამ ნახტომისკან ირხევა ტოტი,
ღამე ცერად აცილებს ლტოლვილს --
წაუვიდა ბადეს კალმახი!

2

კვლავ გაიღვიძა, კვლავ გაიღვიძა,
არც უფრო ადრე, არც უფრო გვიან
და მეიმდენედ, რომ კიდევაც დაოსტატდა გაღვიძებაში.

თვალნი უეცრად აახილა,
მტერს გადაუხტა ვაჟკაცურად,
მაგრამ რა...
დასანგრებული იო ყველა,
ყველაფერი ისე იყო, როგორც წესია:
ცოლს და გოგონას მშვიდად ეძინათ,
ხოლო დედა სამზარეულოში ჩხაკუნობდა,
როგორც კაკალს აგორებს ხოლმე ბერი თაგვი ტახტის კუნჭულში.
მაგრამ ამაზე ჩუ!
არსად არ წამოგცდეს, ალე!
ის იქ ისეა, ვით მლოცველი ეკლესიაში,
დილის მუსიკას ჩუმად უსმენს,
რომ გულში არვინ დააყვედროს სიამოვნება.
საგნები მალაყს გადადიან
გაღვიძებულის თვალთა გუგებში --
გუბის დანახვით ფრთაშესხმული ბაყაყებივით.

გამოაპარა ჯერ თვალები საცეცებივით,
მიმოიხედა. რას ელოდა, თოვლს თუ გაზაფხულს?
არაფერია! ყველაფერი ძგერს ძველებურად,
ბავშვსაც ღრმად სძინავს,
ვით წყლის ფსკერზე ქვას დაბუდებულს,
ცოლი კი იცვამს.

ქალის დილის ტუალეტი -- ეს კლასიკაა,
ძველისძველი და უცვლელი, როგორც ქვეყანა,
და თუმც ეპოქებს თან მოჰქონდათ რაღაც სიახლე,
ძირითადი მუდამ რჩებოდა:
რომ ეს დაფარვა კი არ არის --
ეს შემოსვაა,
და გართობა კი არ არის --
არამედ საქმე
და ბრძოლას ისევ გვირჩევნია დამორჩილება.

შეხედეთ, პოზა:
როცა იგი წინდებს იმაგრებს.
ყოველთვის, სადაც კი შეხვდებით ამ გრძნეულ პოზას,
სულერთი არის, სახლში თუ ”სხვაგან”,
იამაყეთ და ნუ შეგრცხვებათ,
რადგან უმზერთ ძველთაძველ რიტმს,
ძველ მოძრაობას.

თვალი დააცხრეთ ამ რიტუალს, ისე დააცხრეთ,
თითქოს კვდებით და ეს სურათი თან მიგაქვთ საგზლად.
ხომ რაღაც უნდა გავიყოლოთ იმ ქვეყანაში,
ან ცის ნაჭერი, ან წყლის ყლუპი, ან ხის კენწერო,
მიწაზე ყოფნის მოგონებად თან რომ გაგვყვება.

როგორც ჭირხლი დილის ფანჯრებზე,
ისე არის ვერცხლი გაცრილი მის ბიუსტჰალტერზე
და ბანდაჟით აწურულია.
საოცრებაა, ამნაირი აღკაზმულობით
იგი ისე ჰგავს ცირკის წესზე დარახტულ ცხენებს,
თითქოს ერთი იმათგანი შენს წინ იდგესო.
მსგავსება? -- ღმერთო,
კაცი თვითონ უნდა ბადებდეს
თავისივე ცოლს,
რათა იგი ქმარსა ჰგავდეს
და არა ვიღაც უცხო მოხუცებს.

თითქოს ეს დილა კი არ იყოს,
ჩიტების შრომით, ნაგვის მანქანის საყვირებით გათენებული,
და თითქოს ეს ორშაბათი კი არ იყოს,
შაბათ-კვირას რომ მოჰყვება,
როცა ჩვენნაირი კაცი ისვენებს,
თითქოს ეს იყოს რომელიმე ხუთშაბათი ან პარასკევი,
დღე -- დილიდანვე დაღამებული,
ხართაშვების დრო,
სამუშაოს დამთავრების დრო,
ქარით სავსე მუცლების ლტოლვა...
მაგრამ ეს დილაა, ყველას ჯიბრზე, და ორშაბათიც,
ზარების რეკვაც, ჩიტთა ჭიკჭიკიც.

და გაიღვიძა ალემ, ალექსანდრემ,
თითქოს დიდი ხნის ფიქრის შემდეგ მტერს დანებდაო.
გადააბიჯა უცნობის ღობეს.
გული რადა აქვს შეშინებული?
ცოლი და დედა, შვილი და ყველა
და ყვე;აფერი ძგერს ძველებურად,
წესრიგია მის წყნარ ოჯახში.

მაგრამ სიზმრები?
სიზმრები ხომ უნდა აცხადდეს!

3

რა გვეკუთვნის ჩვენ? იქნებ ეს წამი,
წამი ძილსა და ღვიძილს შუა,
მიჭყლეტილი ამ უდიდეს მოვლენებს შორის,
რომელსაც არვინ უმღეროდა, არვის ახსოვდა.
ეს წამი -- ვიდრე გავიღვიძებთ,
როცა არ გვძინავს.
ვიდრე ახლო საგნები და შორი ცნებები,
ვიდრე ეს სამყარო, ვიდრე ეს ცხოვრება,
თითო-თითოდ და ჯგუფ-ჯგუფად,
წესრიგით თუ აურზაურით
არ შემოვა ჩვენში, არ შემოცვივდება!
რა გვეკუთვნის ჩვენ? იქნებ ეს წამი,
ეს წამი ძილსა და ღვიძილს შუა,
როგორც ორ მტრულ სახელმწიფოს შორის -- ედემი.

მერე კი დილაა --
ვარდი ზღვის ტალღაზე!
ღამის მიტოვებულს
ხელში დღე ჩაგვიგდებს
და ჩვენ დაგვემართება ის,
რაც იმ მსხვერპლს, რომელიც
ერთმა მტაცებელმა მეორეს წაგლიჯა.
მერე გაიტკეპნება
გზა, ჩვენზე სავალი,
და მობოდიშებით
თუ გაუფრთხილებლობით
ჩვენში შემოაბიჯებს თვითონ ის -- ცხოვრება.
შეიძლება მოხდეს, რომ საშინელებებმა
დაიცვან თავიანთი ცრუ იერარქია,
ანდა შეიძლება, რომ უცბად, თავიდანვე,
მთავარი ინკვიზიტორი დაგვადგეს თავზე!

სასაცილოა,
სასაცილოა ჩემი ლოდინი,
როს ყველაფერი უკვე დაწინდული და დაკავშირებულია,
როცა ყველანი შეჯგუფულან ცალკე, ცალ-ცალკე
და მე მათ შორის მივდი-მოვდივარ,
როგორც მელა მონადირეებით გადავსებულ კომორებს შორის
და არავინ არ მიმიკარებს.
მე კი ვდგავარ და ვიმეორებ ჩემს იერიშებს,
ვიმეორებ კვლავ ჯიუტად და ერთფეროვნად.

სასაცილოა,
ასჯერ უფრო სასაცილოა,
როცა ამ ცის ქვეშ არაფერი შენ არ გეკუთვნის
და მაინც მასვე იმეორებ კიდევ და კიდევ
და ისევ ცდილობ, შეეგუო, დაუკავშირდე,
დაეწინდო, დაუახლოვდე
და ამავე დროს მწარედ გრძნობდე,
რომ არაფერი, არაფერი არ შეგიცვლის ქვეყნად არაფერს.
ეს ჟესტი მათთვის ნაცნობია,
ვინც ბავშვობიდან არ შეეთვისა, მერე ისწავლა
ეს ჟესტი სრული თანხმობისა.

გახსოვდეს, ძილიც სიკვდილისაა,
მისი წვეთია, მისი თმის ღერი.
ადექი, ალე! იქვემეხე, იალექსანდრე!
ცხენის ჭიხვინზე გაღვიძებულო,
ხელით ხმლის ვადის მომსინჯველო!
ძილ-ბურანიდან გამოჰყავს დილას ლურჯი კარვები,
როგორც შენს სულს, ძლიერს, ღონიერს.
ადექი, მკვრივო, ხალისიანო,
მხიარულო -- რომ კვლავ გელის ბრძოლით სიცოცხლე,
ადექი, გადი, დაანახე სამყაროს თავი!
ღამის ნავლწაყრილ ნაკვერცხლებივით
აგიბრიალებს თვალებს ნიავი
და გუშინდელ დღის ფერფლსაც წაიღებს.

ადგებოდა,
მაშ ლოგინში ხომ არ შეირცხვენდა თავს
ალექსანდრე!

...და როცა ღმერთმა დაასრულა ამბის მოყოლა, დასძინა ბოლოს:
ადამიანები იმდაგვარად ცხოვრობდნენ მუდამ,
თითქოს ისინი მე შემექმნას არა თიხისგან,
არამედ ქვისგან და რკინისგან, ანდა -- ქარისგან.
მყიფენი ხართ, მყიფენი ხართ და მტვრევადები.
მე ახლაც მახსოვს, როგორ ფრთხილად დავდგი მიწაზე
სულ პირველი კაცის მოდელი.
ავადმყოფი რომ იტყვის ხოლმე ”საიდანღაც ქრის”,
ისე მიკვირს და ვერ მივმხვდარვარ,
საიდან არის თქვენში სული თავის თავზე აღმატებისა,
რა თესლი ანდა რა მარცვალი შემყვა, ნეტავ, მე იმ თიხაში,
რომ თქვენს თავს ვეღარ ყაბულდებით!
მომაბეზრეთ ჩემი მთიდან ძირს გადმოხედვა,
წამდაუწუმ ვიღაც მოსდევს მის ხრიოკ კალთებს,
დინჯად მოხოხავს, თუმცა გზადაგზა
ქაცვებზე ტოვებს სულის ხორცებს, იმის ნაძონძებს.
მათ მაღლა უნდათ, ჩემთან უნდათ,
მე კი თვით მინდა, რომ იმათი მეხარბებოდეს!

4

დილაა. მარტი. თებერვალი.
პიკის საათი. ჟინჟღლი. ხმაური.

ასეთ ამინდში
ყველაფერს, რასაც დაინახავ, ამაოება ზედ აკერია.

ეს ქალაქგარეთი არ გახლავთ,
არც ცენტრია -- შუაგული მზე,
ეს ისეთი რაიონია,
სადაც კაცი, თუ მუშა არაა, მოსამსახურეა.
აბრა დაწესებულების, როგორც შავი ღრუბელი, ეფარება ცას
და დღეები მიდიან ულაჟვარდოთ, მოწყენით.

ყელეჟვნიანი ტრამვაი გარბის.

გაჩერებასთან დედა-შვილი,
ორივ ლამაზი, ახალგაზრდა,
ორივ ქალი, ფურ-დეკეული,
ერთმანეთს ეკვრიან,
როგორც ორი ფოთოლი ქარში.
”რაც ეს მარტი დაიწყო, არ გამოსულა ერთი კარგი დღე”.
გამოუცნობია ამათი ლტოლვა,
ერთმანეთში რომ მიიწევენ,
თითქოს უნდათ გაიხსენონ,
თითქოს ვერა და ვერ დაუვიწყნიათ,
რომ ოდესღაც ერთ სხეულ იყვნენ.
ორი ფური სიცივეში...
ცივ-ცივ მუხლებს უხათქუნებენ.
ასევე სცივათ ტინებს წყალში,
ასე სცივათ წისქვილის ბოძებს, ფშანში ჩასობილთ.
ვინ შეუძღვება ამათ ჩემს ბაკში,
სინ, ვინ იქმს ამას --
რომ გამოვხედო და დავინახო
ხარიხების წინ თავდახრილები.
გავალ, გავიქცევი, ხარიხებს გადმოვყრი,
ერთზე, რომელსაც იქვე დავტოვებ,
ფეხებს ლამაზად გადმოიტანენ,
ყველაფერს მიხედავენ, უმალ გაათბობენ
ჩემი სახლის წინაეზოს.
ჩემი სახლის ქვებს შეაჟრჟოლებს,
როგორც მიწაში გადაჩვეულებს.

საიქიოში აღარ მინდა მე ქართველობა,
რომელიმე დიდი ერის შვილი მსურს ვიყო,
რომ ერთი სიტყვით გავაგებინო ყველას ვინცა ვარ.
რამდენჯერ წარმოთქმულა ეს სიტყვა, ღმერთო,
Mon Dieu -- რამდენი ტყუილი, რამდენი მართალი,
რამდენი აუხდენელი ოცნება!

Mon Dieu –
არა როგორც მასა, როგორც გუნდა,
ისე კი არ ამოუღიათ,
ორი თითით ამოძიძგნეს,
ცოტა ხანს ჰაერზე გააცერეს, გააშრეს
და მერე, წკაპ --
ცხელ ტაფაზე ცხვი!
და შემდეგ თვალებდახუჭულებმა,
რომ არ დამახსოვრებოდათ, თუ რა ადგილას
და იქ გავლისას სინდისი არ დაწვოდათ მერე
და, როგორც ნემსი საღილეში,
მოგონებებში იმგვარად არ ამოსჩენოდათ --
მოისროლეს და გაეცალნენ, უცებ გაშორდნენ,
რომ შემდეგ წყალში ტყაპანის ხმამ
სუროსავით, სუროს ფოთლის ბიბილოსავით
არ შეიხედოს მათ ფანჯარაში
სწორედ ისეთ დროს... მოკლედ,
უდროო დროს. ედროო დროს
არ გაახსენდეთ!

-- აი, ამაში უნდა იყვნენ დაჯერებულნი, დაზღვეულები.
თვითონ ითხოვენ შეწყალებას
კარზე მომდგარი მათხოვრისაგან!

”აღზრდა”?.. ”აღიზარდა”?..
ახლა დაეცა ეს სიტყვა თავზე,
როცა უკვე ფონს გასულია.

იმიტომ კი არა, რომ შეყვარებული ხარ,
იმიტომ, რომ გული გაგიტყდა,
შემოაბრუნე ბუნებისკენ, სახლისკენ პირი!

თუ იმღერებ, ისევ შენს თავზე იმღერე
და გწამდეს, წმინდა არის თავისთავის სიყვარული,
როცა შენ მარტო ხარ, როცა შენ ცოდო ხარ,
როცა არავინ მოდის.
როცა შენს თავს ხედავ ხან მთაში, ხან ბარში,
ხან ქედზე გადამავალს, ხან მდინარესთან გახდილს,
როცა სხვების დასანახადაც და თავის მოსატყუებლადაც
სახელს არქმევ ამ უმიზნო და ტყუილ ხეტიალს,
რომელსაც ბუნებაში არაფერი ჰქვია
და ამიტომ ვიღაც შორიდან გეძახის, ”ქარის მპეპლავოო!”
როცა ისღა დაგრჩენია, სული ჩაუდგა მინდორს
და ასეთნაირად შეირთო ცოლი,
ხოლო მეგობრად კი ის კურდღელი იყოლიო,
რომელსაც ამაოდ, ამაოდ ეძახი
და... თუ იმრერებ, ისევ შენს თავზე იმრერე
და გწამდეს, წმინდა არის თავისთავის სიყვარული.

როცა ამ ქალაქში, ამ მილიონიან ქალაქში
ტყუილად დადიხარ სმენადაცქვეტილი,
არავინ გეძახის არც ერთი ფანჯრიდან,
არავინ გადმოდგება არც ერთი ავინიდან
საათის გუგულივით.
არავინ გაშლის ხელებს შუა ქუჩაში შენს დანახვაზე,
თითქოს შენ აქ დიდხანს, დიდხანს კი არ გეცხოვროს,
არამედ საყიდლებზე ჩამოსული გლეხი იყო,
მაშინ სიბრალულით აგევსება გული
და, თუ იმღერებ, ისევ შენს თავზე იმრერე
და გწამდეს, წმინდა არის თავისთავის სიყვარული.

ჩემი სასაცილო ქუდი დერეფანში ჰკიდია,
სამი საუკუნეც ეკიდება, რომ დააცალონ,
მე კი აქ ვსველდები.
”უვარგისი ხარ, უვარგისი, უკუღმართი ხარ,
როცა თბილა, მაშინ გახურავს!”
ეს ტრამვაი რომ სულ მიდიოდეს,
თუ ეყოლება მუშტრები ნეტავ?
არცა ჩქარობდეს, არც ჩერდებოდეს,
სულ მიდიოდეს და მიდიოდეს,
მგზავრი კი სკამქვეშ იშრობდეს ფეხებს...

5

უფრო მკაცრ ეპოქაში მონა ვიქნებოდი, კარგიც იქნებოდა.
მე არ დამჭირდებოდა ტვინის ჭყლეტა, გონებისთვის ძალდატანება,
მივყვებოდი წესრიგს და მეცოდინებოდა, რომ მივყვები უმაღლეს ნებას,
რომ მყავს პატრონი, თუნდაც მკაცრი, და ის ფიქრობს ყველას მაგივრად.
აბა რა... მომწყინდა შეშინებული გულით ხეტება,
როგორიც, ალბათ, იმ ბეღურებს თუ ჰქონდათ მხოლოდ,
ჩინელები მუსრს რომ ავლებდნენ.
ახლაც, ყველაფერზე, რაც ირგვლივაა, არსებობს აზრი,
მე ჩემი აზრი არაფერზე არ გამაჩნია
და სწორიცა ვარ, ან რატომ უნდა გავისარჯო,
რად ვაწარმოო თავიდან ის, რაც უკვე არის
და მზადაა, რომ გამომადგეს.
ადრე ეგონათ, რომ არის ღმერთი და იგი ფიქრობს ადამიანზე,
მაგრამ ღმერთი თვითეულზე ხომ ვერ იფიქრებს?
მე და პეტრეს კი საერთო მხოლოდ ხერხეალი გვაქვს.
ან ბედისწერა რაღა არის? მე გამიგია, რომ თავის წერა
კაცს სიცოცხლეში მხოლოდ ერთხელ მოეჩვენება
და იქნებ ამდენ მიეთ-მოეთს ისევ ის სჯობდა,
იმ წამისთვის დაგვედარაჯა?
ან იქნებ ესეც, ბედისწერაც, გენები არის
და ამიტომაც ვუჭირივართ ასე, ძაღლივით?
შთამომავლობითობა... მემკვიდრეობა...
რამდენჯერ ვცდილვარ მის გადაწვას და გადაბარვას.
ცალი მხარი -- ერთი უცნობი ბიძის,
მეორე კიდევ -- დედის მხრიდან ვიღაცეების.

ვარდებისთვის კი არ ვიხრები,
პალოებს ვაძრობ.

6

აბა რა არის ორმოცი წლის კაცის ცხობვრება?!
თითქოს უხილავი გიდი აცხადებს:
”ამის შემდეგ პეიზაჟი მკვეთრად იცვლება”.
ხრიოკი კი არა, უფრო უხამსი ეთქმის.
კლასიკოსობის ხანა, სიცარიელეში არეული სიდინჯე,
შეუვალობა -- რომ თავი არ გასცეს,
მზერა კი არა, თვალთვალი,
შიში სიმარტოვის: ან რა გარანტია აქვს,
რომ რომელიმე იდუმალებამ, რომელიმე სიჩუმემ,
რომელიმე ოთახიდან,
კარადასა და კედელს შუა სივრცემ,
ბუჩქებს შორის სიჩუმემ, ხეებს შუა ჩაჭედილმა, ქუჩაში მომდინარემ
უცებ ხორცი არ აისხას და არ მიაჩერდეს შეკითხვის თვალით.
რა უპასუხოს? რა უპასუხოს იმ სიჩუმეს,
რომელიც თურმე მთელი სიცოცხლე აკვირდებოდა?
უნდა მიედგა კარადა და კედელი ერთად?
უნდა ამოევსო ყველა სივრცე, ყველა კუნჭული?
ის ხალხი, ჩვენ რომ დიდ პატივსა ვცემთ,
ამ შეკითხვის შიშით ცხოვრობდნენ.

აბა რა არის ორმოცი წლის კაცის ცხობვრება?!
რაზე იტყვის ”აჰა” – ნიშნად იმისა, რომ შეასრულა,
რომ იბრძოლა, რომ გაიტანა,
ნიშნად იმისა, რომ მიაგნო და ახლა უკვე
რაც გინდა იყოს, ადვილი იქნება.
რაზე იტყვის ”აჰა”,
რომელი აღმართის ათავებაზე,
რომელ მწვერვალზე ჩამოჯდება ღვთაებრივად დაღლილი,
თავადვე გაკვირვებული,
კმაყოფილი,
ლმონიერი ღიმილით
გადაუსვამს ხელს მწვანე ბალახებს და მწვანე დენი
დაუვლის ძარღვებში
და გაახალგაზრდავებს.

რა არის ორმოცი წლის კაცის ცხობვრება?
ახალგაზრდობის უკანასკნელ წრეს უვლის იგი,
ფინიშთან კი ყვავილებით არავინ ელის.
უცდიან საყვედურებით, უცდიან პრეტენზიებით,
უცდიან -- ყველაფერი რომ გაუგეს -- ისე!
იციან, რა ჩიტიც არის,
რა შეუძლია.
ის კი აგვიანებს, აგვიანებს ფინიშამდე,
წელავს თავის წრეს
და ამ ტრაგიკული წამებიდან აკვიდება
ირგვლიბ მანძილს,
და ურგვლივ წარსულდ.
ხედავს შეჯიბრის წინ ოსათელად გამოსულ მშვენიერ ქაკწულებს,
ერთი პირი ტანსაცმელი რომ აცვიათ, თითო ფოთოლი რომ იფარავთ,
ვით სოფლურ კარაქს.
ხედავს ბედნიერ, უცოდნელ სახეებს,
რომლებსაც ჯერ არ შეხებიან ამგვარი კითხვით.
დიახ, ეს არის ახალგაზრდობის უკანასკნელი წრე
და ჯოჯოხეთის პირველი გარსი.

-- აღზრდა?.. ბატონო?
ვერ გავიგე, რას მეუბნებით,
თუ ჩემზე ამბობთ, ჩემთვის უცხოა
თვით ეგ სიტყვაც,
როგორც აფრიკულ ენძელას სუნი.
”აღზრდა... აღიზარდა... აღზრდა მიიღო...
მამამისი შეძლებული გახლდათ...
დედამისი მუსიკის და პოეზიის დიდი მოყვარე...
მათ ოჯახში იკრიბებოდნენ მუსიკოსები, მხატვრები და ასე შემდეგ”...
ზამთრით ჩალაზე დაბმული ცხენი
იონჯით გარბილებულ გორებზე ფიქრობს.

სიჭაბუკევ, ნუთუ,
ნუთუ შენ გკიცხავდი,
როცა შენი ხელობა
სიყვარული იყო!

რა არის ორმოცი წლის კაცის ცხობვრება?...
ძვირად ღირს სიბრძნე სიჭარმაგის, მაგრამ სჯობია
იტო სულელი, მაგრამ იყო თექვსმეტი წლის,
როცა გიყვარდა.

7

მე ვიყავი თექვსმეტი წლის
და მე მიყვარდა,

ვარსკვლავი ვენერა ხომ გაგიგონიათ,
ჩემი საწოლი სწორედ მის ეინ ედგათ. ბიჭობა
იმ ქალის თვალწინ გამომენასკვა,
ის იყო ჩემი დილა-ვარსკვლავი,
ისა მხედავდა, როცა პირველმა სიყვარული აღმოვაჩინე
და მალამოს მადებდა გულზე,
სულს მიბერავდა.
ეს ამბავი კი,
როგორც ეკადრება ანტიკურობას,
სოფელში მოხდა.
დიახ, მე ვიყავ იმ მხარეში სიყვარულის პირველშემტანი,
მე გამოვუგონე იგი ჩემს ხალხს,
გავაქანე სხვა მხარეს ცხენი!

თოთხმეტი წლისას, გარუჯულსა და ნებიერს,
სოფლელები არ მასვენებდნენ,
მათ ჩემი თმა ძალზე გრძელი ეჩვენებოდათ
და არც იმაზე იტყოდნენ უარს, დღე და ღამე რომ მემუშავა.
მაგრამ მე ძალას ალბათ ღმერთი მანახვინებდა,
რადგან იცოდა -- დადგება წუთი
და მე ყველაზე ბოროტ კაცსაც შევებრალები
და მთხოვს -- ცოტა ხნით ჩამოდიო ცეცხლის წვერიდან.
მე კი დავრჩები ცეცხლის ალზე,
როგორც ბურთი შადრევნის წვერზე -- იმდაგვარად --
ყურებამდე გაცინებული.

მეც მინდა ქალი, განს გამდგარი პურის ძნესავით,
მეც მინდა, ჩემთვის ფანჯრის ფარდა გადაიწიოს:
”მე აქ ვარ, აქ ვარფ, დედამიწა ამოიბურცა,
რომ ჩემს გულთან ამოგიყვანოს”.

მაგრამ მე დედა კი არ მეგრო, მე შვილი შემხვდა...
ქალიშვილი წყნარ ოჯახიდან.
მუსიკით სული რომ განათლოდა
და სინაზე და ზნეობრიობა გამოჰყოლოდა მამის სახლიდან,
როგორც მტრედის ხუნდს ბუდის ჩინჩხარი.

აი, ასეთმა ცამეტი წლის თეთრმა გოგონამ,
როგორც ძაღლთან მივლენ ფრთხილად,
როგორც ნიშში მორიდებით შეიხედავენ,
ვით საოცრებას, შემახო თითი.

მას შემდეგ დიდი დრო გავიდა, იმ შენახებმა
არა და არ შეიკრა პირი
და იქცა ხვრელად, საიდანაც, როგორც ბუნაგში,
მცურავები შედიან სულში
და ქარებს შეაქვთ მთელი ქვეყნის ალიაქოთი.

ო, როგორ მახსოვს ის მზე,
რომელიც მათ ირღობესთან მეთხოვებოდა
და კიდევ მახსოვს ღობეები...
ჩემი გვერდებით ნალესი და ფერგადაცლილი,
ლურსმნის თავებზე ჩემი თმები, ჩემი ბალანი.
ქუჩებო, ღამის ნათურებო,
აქ შედგგა ჩემი დებიუტი!

მე ვისწრაფვოდი მისკენ, როგორც შმაგი პოეტი უმთავრესი იდეისაკენ,
როგორც მუსიკა მიიჩქარის მთვარ თემისკენ
და გზა-გზა ცდილობს სხვას ყველაფერს სწრაფად გაშორდეს,
ანდა თვალი დაუხუჭოს და მოიშოროს.

გინახავთ ძველი ციხის ნაშალი,
დაყრუებული ქარების ტოშვით
და ადგილ-ადგილ მწვანე მოლი,
თექვსმეტი წლის გოგონას რომ ანსახიერებს,
მაყვლების წრიდან
რომ ვერ გასულა.

დაცლა... ავსება...
ოფლის მარცვლები გვესხა ტანზე,
როგორც ხორბალში ნაბუდარავებს.

რა გავიხსენო? მოგონებებში დროები ისე ირევიან,
რომ სჯობია, სულაც არ ავყვე.
ან გავუმაგრდე? როგორც ხიდის ყველა ფიცარი შეემტკიცება ხოლმე ერთურთს,
როცა ხიდზე ჯოგი გადარბის,
რა მოვიგონო? ჩემს წარსულში არაფერი არ მეგულება
უზადო და შეურყვნელი,
როგორც სასტუმროს დიასახლისმა ვერ იპოვოს სუფთა ზეწარი,
ვერაფერზე ვერ დავიფიცებ.

სიყვარული...
ვერ მივყევი ვერც მას ბოლომდის.
აქაც, როგორც სხვა საქმეებში,
მე არ ვისურვე, იმ გულუბრყვილო ტოტს ვგვანებოდი,
იმაზე მეტი რომ დაისხა, რისი ზიდვაც მის მხრებს შეეძლო,
მე სხვა ვარ, სხვა ვარ,
ჩემთვის ყველაზე ძვირფასია ჩემი ტოტები,
იმდენს ვიკიდებ, რასაც ვერევი
და მრთელი ვდგავარ აღსავლის კართან.

8

როგორც ომისდროინდელი ფრაზა -- ”სწორედ ჩემს წინ გათავდა პური”,
ყველაფერი ჩემს ეინ დაწინდულია.
აი, ეს უგვანო გოგონაც, ქალაქის ყველა ვიტრინა რომ პირადად იცნობს, ცხვირს ამიბზუებს.

და ალბათ არის რაღაც ანაზღაურება,
როცა ყველანი ყველაფერს აღწევენ, ყველაფერს ისრულებენ,
შენ კი ხარ შენთვის, ბედს მინდობილი
და ყოველი დაწოლის წინ ცოდვებზე ფიქრობ.

არა, არა,
აუცილებლად იქნება
მშვენიერი, უხვი ანაზღაურება...

სხვაზე რას ვიტყვი, როცა მე თვითონ
არ მეჯერება საკუთარი ბედნიერება,
თითქოს არც მომწონს კარგად ყოფნა, ზნეობრივად არ მიმაჩნია.
ხომ არის ქვეყნად სახეები, რომლებისთვისაც
ერთადერთი ჭეშმარიტი და ბუნებრივი --
სულელური გამოხედვაა.

მრავალი სახე --
არცერთი ხატი!

9

თითქოს რაღაც მდინარეს ვეძებ
ჩემს მახსოვრობაში,
რომლის ნაპირებზეც
ბედნიერი ვიყავ.
ჭალებფხვიერს, ბექებფხვიერს,
სადაც ყველაფერი უხვად იყო
რომ კაცს მიწაზე ეგრძნო თავი:
ძეძვები -- თვალის სიფხიზლისათვის,
ველები -- რათა დაგევიწყა სუყველაფერი,
დაწოლილიყავ ყვავილებით მოკენჭილ ველზე
და წანწკატას გამოჩენაზე
გულში გეფიქრა:
”მე და ცას
ეს ჩიტი გვაერთებს”.
თითქოს რაღაც მდინარეს ვეძებ ჩემს მახსოვრობაში,
რომლის ნაპირებზეც ბედნიერი ვიყავ,
სადაც პალოებს კი არ ვაძრობდი, თეთრ ვარდებს ვკრეფდი.
ვეძებ და როცა გავიფიქრებ -- ვიპოვნე-მეთქი,
თვალწინ მიქრება, როგორც ძაფი,
ძალაგამოცლილ თითებს შორის რომ იკარგება.

ან იქნებ პოვნის სიხარულმა დამაკარგინა?

და რომც მეპოვა, რომც მქონოდა, რას დავარქმევდი?

მარტო მე რად მინდა ვიყო ბედნიერი,
მარტო ჩემს კარგადყოფნას რა ჯანდაბად ვაქნევ?
ან რად აღმაშფოთებს ადამიანების უხეშობა,
ზიზღის და შურის გამოვლენა ათასნაირი?
მადლობელი ვარ, პირიქით, რომ მართალი მითხრეს,
რასაც გრძნობდნენ, რასაც ფიქრობდნენ, აიღეს და უცებ მომახალეს,
პირზე დამადეს, როგორც დალაქის ხელისგული,
ათასი სუნით შენელებული.

ჩვენ ხომ უცნაურზე უცნაური ხალხი ვართ
და სულიერ წონასწორობას
სხვისი გაკილვის ხარჯზე ვპოვებთ.

პირიქით კია,
როგორ გავიგებთ ამ ქვეყნისას,
თუ მის ფერხთით არ დავემხობით.

10

მარცვლისთვისაც კი მიწა გაიწევა
და მე ხო კაცი ვარ --
ადგილი მინდა!

თუ ცხრა მთას იქით ვიღაცას უჭირს, საგანგაშოა,
ხოლო შენს გვერდით თუ იხრჩობა ადამიანი, რა გაეწყობა!
ჰუმანიზმი? დიდებულია,
გვირგვინია კაცობრიობის,
მაგრამ, დაე, სცვამ მისდიოს მას,
ჩვენ იმ კაცს ცამდის ავამაღლებთ და ძეგლს დავუდგამთ...
ოღონდ -- ჩვენ არა,
არც ჩვენმა შვილმა,
სხვამ,
სხვისმა შვილმა იმტვრიოს თავი.

ხოლო ჩემნაირი კაცი გამოდგება
და სამყარო შეებრალება,
როგორც წიწილა, სადმე გზაში აყვანილი,
შემცივნებული.
ან უარესი:
ეს არამკითხე შედგება ხოლმე იმ ძველ ტრიბუნაზე,
რონ კიხოტები რომ ადიოდნენ ოდითგან,
რათა თავიანთი გულისწადილი
ქვეყნიერებისთვის ხმამაღლა ემცნოთ:
ო, სამყაროვ, სამყაროვ,
პლანეტებად დაქსაქსულო,
გაფრენილო ყამარის თეთრი ჭურჭელივით,
ო, დედამიწავ, დედამიწავ, ორ ნაწილად გაყოფილო,
საყვარელო
ქალის ორივე გვერდივით,
ო, ქალაქო, ქალაქო, ყველა ოჯახში რომ
თითო ქვაბი კუბრი თუხთუხებს ნიადაგ!
არა სხვა რამე, არა სხვა რამე,
ჩემი სიობლე გაერთიანებდეთ!

ჩუმჩუმად კი
ჩვენ ყველანი ვბაძავთ იმათ, ვისაც დავცინით.
და რამდენი რამ შეუძლია რომ შეამჩნიოს
ვისაც უყვარს,
ყველაფერში თავისთავი ეძიოს ხოლმე.
მე რომ არ ვიყო ამ ქვეყანაზე, ყველაფერი კარგად, კეთილად იქნებოდა.
მე ვარ იზეზი ამ სამყაროს მოუწყობლობის
და ამდენ ხალხში არ აღმოჩდა ერთი მკითხავიც,
რომ მოიშვიროს ჩემსკენ ხელი და დაიძახოს:
ეგ არისო,
დაიჭირეთ და ჩაქოლეთო!

11

მომწყინდა ყველაფერი.
არა სჯობია, რომ მოვუცადო იმ ღვთისნიერ წუთს,
როცა ღიმილით გამახსენდება,
რომ სულ ბოლო დროს
ამ ასი წლის წინ მოვიტყუე ვაჟკაცმა თავი.
მოვიცადო, როგორც დათვი იცდის ბუნაგში,
ვიდრემდი მასთან დიყის ყლორტი არ შეიხედავს.

ყოველდღე,
დღესვე შემიძლია, რომ დავიწყო სულ სხვა ცხოვრება,
გონივრული და საზრიანი.
მაგრამ განა ეს დაკარგვის შიშს შემიმსუბუქებს?
ანდა რა ვუყო ამ ღვთაებრივ სიზარმაცეს,
ობლად დავტოვო?

ბევრი უნახავს, მაგრამ არსად არ შეხვედრია,
რომ სილამაზის თვისის გამო რცხვენოდეს ვინმეს
და ჭკუის გამო ეხათრებოდეს.
ეს კი, ო, ღმერთო, ვერასოდეს შეიძენს პოზას,
რომლითაც სხვა სხვას
არსობის პურს თამამადა სთხოვს.
-- მაშინ, მითხარით, რა სჯობია, ქვის გული თუ ისეთი გული,
ნემსის ჩასარჭობ ბალიშივით ლბილი რომ არის.
-- რაც გინდათ, ის თქვით, კაცი მქვია
და ცოლ-შვილსაც კარგად ვაცხოვრებ.
მითხარით, აბა, ის სჯობია, რომ შენი სული
შენივე ფურთხის სამიზნეა?
და გგონია, რომ მარტო შენ?
ყველა, ვინც კი მოცლილია,
ყველა უმიზნებს,
როგორც ქვრივის გაფენილ ზეწარს.

12

გრძელი დღეა, როგორც გრძელი თვეა იანვარი.
ერთი ამდენიც რომ იყოს კიდევ.

მაგრამ იგი ტკივილივითაა,
მაშინ მოგეშვება,
გაწყვეტაზე როცა მიგიყვანს.
მერმისისთვის შემოგინახავს,

შენს გვერდით მიწვება
და წამით ჩათვლემს
გამაძღარი მტაცებელივით.

ჩვენი ბედნიერებაც ისაა, რომ ასე ბევრი რამ გვაქვს საერთო,
ცხოველებსაც აქვთ ლტოლვა,
მაგრამ მათი სწრაფვა აქვეა, ახლოა მათი ლტოლვის ღობე,
ოღონდ კი მიწას არ გავარდნენ,
და როცა ერთი იმათგანი თავაწეული იყნოსავს სივრცეს,
ეს იმიტომ, რომ დარწმუნდეს -- აქვე ხომ ვარო!
ადამიანებმა კი, უბედურებმა,
კარგად იციან, რომ ამაოა მათი ლტოლვა,
მაგრამ მაინც -- რა ირხევა იმ ფარდის იქით,
რა ხდება იმ გამოქვაბულში, სადაც თითქოს ცეცხლიც ანთია
და ლანდებიც ტრიალებენ?
იმის იქით კი... იქით, სიღრმეში?...
თვითონ იციან ბნელის პატრონთ, იქ რაცა ხდება
და სულაც არ აინტერესებთ,
რომ ჩვენც გვინდა დავეუფლოთ, არარსი გვინდა დავასახლოთ...
მათ ჩვენი ლტოლვა ოდნავადაც გულს არ უჩუყებთ
და არც უნდათ გამოხედვა, როგორც ჩვენ ვიცით
მათხოვრის ერთ დაძახილზე,
რომ მისი გუდა ცარიელია.

ერთადერთი, რაც არის, არის არარსი...
იმ წამიდან, როცა ჩვენ ვკვდებით, ვით უვარგისი ჩანაწერი მაგნიტოფირზე,
წაიშლება ჩვენი წარსული და ისიც კი არ დარჩება,
რაც მდინარის გაქრობის შემდეგ.
არც სიხარული, არც წვალება --
გაქრობის შემდეგ...
ყველაფერი
არარსისკენ წასწრაფსწრაფდება,
დარჩება მხოლოდ... ვთქვათ წიგნები, რომლებსაც ექნებათ
დაფა წარწერით: მწერლის გვარით, მწერლის სახელით,
მაგრამ ეს ხომ სიმბოლოა მხოლოდ და მხოლოდ
და არაფერი აქვს საერთო იმ ცოცხალ კაცთან,
მშვენიერ წიგნებს რომ გვიწერდა,
რათა დაეფრთხო არარსის ლანდი.
ასეთ დროს რაღა მნიშვნელობა აქვს, რამდენს იცოცხლებ,
თუ არ არსებობს იმ წამის ძალით
დღე და საათი, სიხარული და სიყვარული
და ნეტა იმ ბრძენს,
რომელსაც ტუჩები შეაცივდა, როცა კოცნიდა,
რადგან მიხვდა, რომ მოცნიდა
არარსებულს.

რადგან განცდები არ ინახება წვიმის წყალივით,
გრძნობები არსად არა რჩება და სჯობია კაცმა არა თქვას:
”მე მას ვაკოცე”, ”მე დავლიე”,
”მე მას ვუთხარი”.

სად არის ის მაკედონელი,
რომელმაც ”თქვა”!

13

თუ შენს შვილებს ყჰავთ ორი თოჯინა
და ერთი არის ხეიბარი და დავრდომილი,
ხოლო მეორე ლამაზი და ახალთახალი
და თუ ბავშვებმა თამაშის დროს ლამაზ თოჯინას
დაარქვეს შენი მდიდარი და გამოჩენილი --
შენი თქმით კი, გაქნილი და უსინდისო ბიძის სახელი,
ხოლო მეორეს, ხეიბარს და ძველისძველს, შენი,
მაშინვე შენთვის ნათელი უნდა გახდეს,
თუ რას ფიქრობენ შენზე ოჯახში,
მეზობლებში, ნათესავებში,
ამხანაგებში და სამსახურში.

კრინტი არ დაძრა, სიტყვა არა თქვა,
აიღე ჯოხი და მიუყვანე პატრონს დღეების ფარა.

”ის” -- ვამბობთ ჩვენს თავზე,
როცა დაგვეჩაგრება და გვსურს მოვეფეროთ,
როცა მოგვბეზრდება და გვინდა განვუდგეთ,
როცა შორს გავტყორცნით, რათა ამ დღეების
ჩარჩო კი არ ხდიდეს საძაგელ მოკვდავად,
შორეულ მითებში იყოს მოსაძებნი,
როგორც რომელიმე ნიშნიანი ვარსკვლავი...
”ის” -- ვამბობთ ჩვენს თავზე იმის იმედით,
რომ ამ ერთხელ მაინც ოცნება გადასძლევს.

ის დაეკარგა თავის ოჯახს,
არვინ იცოდა რა მიზეზით ანდა ვის გამო,
ვარაუდობდნენ ქალსაცა და მობეზრებასაც.
ბოლოს აღმოაჩინეს მოწმეები, რომლებმაც ნახეს,
რომ, როგორც სიქაგამოცლილი ძაღლი მიათრევს
სოფლის ბოლოსკენ მოპარულ შიგანს,
ის მიათრევდა რაღაც წითელს და მოყაშყაშეს,
რომელსაც სახელს ვერ დაარქმევდი,
მაგრამ რომელიც თავის ბრწყინვალე ელვარებით ბევრ რამეს ჰგავდა.
მან მხოლოდ ერთხელ მოიხედა დაძახებაზე
და მის სახეზე -- იმ საგნიდან წამოსულ შუქში --
ყველამ იხილა შვების ოფლი და სიხარული.
და როგორ შირად აღივსება ადამიანი თავისი თავით,
როგორც ჭურჭელი ივსება და გადმოდინდება
ძირს მგრძნობიარე ხავერდებად.
და თუ ეს კაცი დაღლილიც წევს, როგორც ნიჩაბზე,
ახლადნაგრძნობით -- რომ დედამიწა
უმისოდაც კარგად იგორებს,
მისთვის ყველაზე კარგი დრო და ტკბილი წუთები
სიკვდილზე ფიქრის წუთები არის.

როცა მოვკვდები,
ჩემო დედავ და ჩემო ცოლო,
და ცარიელი რომ დარჩება ჩემი საწოლი,
თქვით -- აი, მოკვდა,
აღარ არის ის წყალგამყოფი,
რომელსაც ერთი ფიქრი ჰქონდა ყოველ ცისმარე,
რომ ერთურთს მწარედ არ შებმოდა ორი მდინარე --
შურის და მტრობის
ორი ნაყოფი.
თუმცა გვერდები გაუთხელდა ჩვენი ხეთქებით,
არ გატყდა, როგორც გატეხილან ზოგიერთები,
თვითეულისთვის ჰქონდა მუდამ სიტკბო სამყოფი,
და ისე მოკვდა, არ დაღლილა ის -- წყალგამყოფი.
როცა მე მოვკვდები, პანაშვიდებზე ვიოლინოები ააწუწუნეთ,
რომელსაც ჩემი მსგავსი ხელმოცარული წაუძღვება.
ჭირისუფლებს შორის დასვით სრული უფლებით
ჩვენს ოჯახში სუყველაზე ძველი თოჯინა,
რომელმაც იმდენხანს იცხოვრა ხალხში,
რომ მახსოვრობაც კი შეიძინა.
დაე, იჯდეს ის ფეხებგაფარჩხვით,
მისჩერებოდეს მუდამ ერთ წერტილს,
როგორც მე, მზერაჩაბრუნებული.
და დაე, მისი ყოფნა ამბობდეს,
რომ, როგორც გინდა ძვირფასი ვიყო,
სულ ერთი არის, ნაგავი ვარ
და ადრე თუ გვიან უნდა გამიტანონ.

სიკვდილი?
ჯერ კიდევ ბავშვობაში დაეცა თავზე
ფიქრი სიკვდილზე...

მაგიდასთან დაესვათ სრულიად მარტოდმარტო,
თვითონ კი სადღაც გასულიყვნენ, როგორც სცენიდან.
ის იჯდა და თავის საყვარელ მურაბიან ჩაისა სვამდა
და სწორედ მაშინ...
ნუთუ ალუბლის მურაბასთან მოსალოდნელმა განშორებამ მოჰგვარა სევდა?
ან იქნებ სწორედ მას ეწერა, რომ გაეგო გემო ტკბილ-მწარის,
ეს უცნაური ჯვარისწერა მტრული ცნებების?

14

რისი ნახვა მოვასწარი მე სიცოცხლეში?
რასაც იხილავს შადრევანი, სულ ერთი წამით ამოფრქვეული.
საძაგლები! ნაძირალები!
დამიძახეს, რათა მენახა დედა,
ქირურგის მაგიდაზე ორად გახსნილი.
ვინ არიან?
დრო, დრო აყალიბებს მათ სახეებს,
დრო ხვეწავს მათ, როგორც მთის მდინარე თავის ნაპირებს,
თავისი ქვების არმიებს, ტალღების არითმიებს.
რას გამორცება დრო ჩვენს სულებს,
რას წაიღებს ჭია ქვისაგან?
გახსოვდეს, შვილო,
თუ შენ ესწრები ადამიანის ღორულ საქციელს,
იგი შენთვის დაკარგულად უნდა ჩათვალო,
რადგან მწარედ შეგიჯავრებს, 
როგორც მოწმეს.
და
სწორიც იქნება,
რადგანაც ისევ მოწმეებმა უნდა იფრთხილონ.
ცოდვა რომ არ იყოს, სამყაროს ვერავინ გადასინჯავდა
და არც მე და შენ ვიქნებოდით დღეს, ჩემო შვილო.
ჯერ კიდევ ბევრი რამ მოკვდება აქ, შენს წინაშე,
აი, ყველაფერს, რასაც ხედავ, ერთი ბოლო აქვს.
მაგრამ შენ მე დამაბრალე, მე -- დედაჩემს, დედაჩემი კი
თავის მშობლებს გადააბრალებს.
მხოლოდ ამგვარად ვნახავთ, შვილო, ადამს და ევას,
რომლებმაც უკვე სიბერის გამო
არ უწყიან თვისი სიშიშვლე.
ჯერ კიდევ ბევრი რამ მოკვდება შენს წინ რიგრიგით,
წინასწარი გამიზნულობით.
ო, შენ ნურასდროს ნუ ჩადგები იმათ რიგებში, ვინც მე მმტრობდა,
თუნდაც ამას ყველა ჩემი შემოხედვა გაიძულებდეს,
შენ, შენ უნდა გადაარჩინო დახრჩობას ლეკვი,
რომელიც შემდეგ მეცხვარის ძაღლად გაიზრდება
და უდარაჯებს შენს ოქროს ვაშლებს.

ნელ-ნელა უნდა მოვკვდე, ნელ-ნელა,
სვენებ-სვენებით,
როგორც მაცნე ქარს ამოიღებს,
ან მოტირალი ამოოხვრით გაიიოლებს,
რომ ახალ ძალით შეყოვნებულ ზარებს შემოჰკრას.
ნელ-ნელა, რომ არ დავახურდავო,
არ გადავირბინ-გადმოვირბინო
ის ნამდვილი ტკივილები,
რომლებიც უცებ გაგახსენდება,
როგორც ძველი ბარათი რამ ამოგიჩნდება, როცა არ ელი
და გაიფიქრებ, ”ოჰ, ესეც ჩემი გადატანილია”.
და სიამაყეც კი შეგიპყრობს იმ წასული დღეების გამო,
რომ შენ ისევ ცოცხალი ხარ,
მრთელი ხარ და მიბაკუნობ ცხოვრების გზაზე.

15

ფოთლები ისე თავისუფლად მიჰყვებიან ქარს,
როგორც ახალი საფლავის მიწა.
მოკვდა. გარდაიცვალა.
მისთვის უკვე ამოიხსნა ის ამოცანა,
რომელიც მისი დაბადების დღეს გაჩნდა ქვეყნად
და ამიტომაც უკვე ნება აქვს,
რომ თავისუფლად ამოისუნთქოს,
რადგანაც ის გამოუცნობი, მთელი სიცოცხლე რომ აწუხებდა,
ამოხსნილია, გადაწყვეტილი.
მოკვდა. გარდაიცვალა.
ვერ დაისვენებს ვერც საფლავში, რადგან წავიდა
დაუცლელი, დაუხარჯავი,
ოდნავაც კი რომ არ შეხებია ბედნიერება ლალისფერ ბაგით,
თითქოს ის მთხლე ყოფილიყოს, სხვა კი -- ბადაგი.
სამაგიეროდ, დღე და ღამე არ ღალატობდნენ,
როგორც ორი შეყვარებული
ნაწილ-ნაწილ, ერთურთისთვის მითავაზებით, დაცლიან ჭიქას.
მოკვდა. გარდაიცვალა.
იგი წავიდა ხელუხლები, დაუხარჯავი,
ვით მიწაში დაფლული ზარი, ერთხელაც რომ არ დარეკილა.
ნუთუ ამდენი წელი, ამდენი
ტყუილ-მართალი იყო საჭირო,
რომ ასე უცბათ წაეყვანათ?
მე კი, მის მეგობარს, ეს ამბავი უნდა გამეგო
ჩვეულებრივ ვითარებაში.
ყველა ამბობს -- ”მე!”
და როცა ძველ სასაფლაოზე ახალგაზრდას ასაფლავებენ,
სხვა მკვდრები წუთით ხუნდებიან,
მე კი რად მინდა, რომ საქმე მქონდეს
იმათთან, ვისაც ვერაფერში გამოვადგები?
ვისდამიც ჩემი ხელი მოკლეა
და ჩემი სიტყვა გაუგებარი.

”ვერა, ვერ შექმნით ისეთ სიმყუდროვეს,
როგორიც მიწაში გვაქვს ჩვენ,
მკვდრებს”.

უცნაურია ადამიანი,
კაცს მოკლავს და აღარ დამარხავს.

16

”დედი” -- ეს ფორმაა მიმართვის
და არა სახე მოხუცი ქალის.
ტყუილად დგანან ეს მთები, დედი,
მათ ჩვენი ხელი არ შეეხება,
იქ ჩვენი სუფრა არ გაიშლება,
ჩვენი ჩრდილი არ გაიჭრიალებს.
ტყუილად დგანან ეს მთები, დედი,
იქ დამარხული არის ზარები,
ხელუხლებელი სამრეკლოები.
საძაგელია ეს მთები, დედი,
მუცლით ტიტანებს რომ ინახავენ...
იქნებ ჩვენც ასე გვეყრება მიწა,
იქნებ ჩვენც ასე დავიმარხებით --
ხელუხლებელნი...
არავინ ჩვენში ზარს არ შემოჰკრავს,
არ ააჟღერებს, არ გააცოცხლებს
ჩვენს ობოლ წიაღს...

გავსილი მთვარე, 
როგორც მაკე ფაშატის ფერდი, მწიფე, უამი შესახედი,
თითქოს ყოველ წამს ელი, რომ იქიდან 
გადმოიხლიჩება რამე ბინძური და ლორწოვანი.
აი, ასე ვართ ყოველთვის -- ორნი,
წარსულშიაც და მომავალშიც ორნი ვართ, ორნი
და მთვრალის ყოველ შეყივლებაზე
ჩვენი ბავშვობა მოგვაგონდება.

ახლა, 
როცა ცხოვრება უკვე განვლილია 
და წარსული მოვლენები
დგანან, მზად არიან, თანახმა არიან
ახლებური ახსნისათვის,
მე არაფერს არ ვცვლი,
ყველაფერს უნდა დარჩეს ძველი სახელი,
ყველაფერს იმას დავუძახებ, რაც ადრე ერქვა
და წავალ მახვილშემართული.

ბავშვი?
ვინ დასვა ამ გზაზე ბავშვი?
გაიგო განა, შურისძიებით ანთებული რომ მივდიოდი
და ჩემი გულის მოლბობა სცადა?
ბავშვი! როგორ გამოდის ადამიანის ხელიდან
მშვენიერების ასეთი კუნწულა?

17

რას უცდიან მიცვალებულს?
რომ ადგეს და თვითონვე ჩაეთხაროს საფლავში?
დაიძინე, ძილიც სიკვდილისაა,
მხოლოდ სიგრძეში თუ ჩამორჩება...
თანაც კაცისგან არ მოითხოვს გაბედულებას.

ძველი კერპებიდან ყველაზე მყარი და ყველაზე კეთილშობილი
ისე დროის ცნება გამოდგა.
მას ჩვენგან მიაქვს იმდენი ავი მოგონება,
რომ ღირს, ისიც გაიყოლოს, რაც გულისთვის სანუკვარია.
და თუნდ ამდენმა გაბათილებამ ცარიელზე დაგვსხას ბოლოს, არაფერია.
ხედავთ, კაცის ბუნებისგან ასე შორს მდგარი,
სულ სხვა ტომის და სხვა მასალის -- დრო
არაფერს ისე არ გვიტოვებს, თუ არ წაიღო.
ისიც ჩვენს შორის აღიზარდა?
საწნახელში ჩვენთან ერთად წურავდა ღვინოს?
დრო მაშინ მიყვარს, როცა მიაქვს, 
როცა ზრდილი კარისკაცივით
ჩამოგართმევს ტვირთს 
და წაიღებს დაუზარებლად.
შენ თვალს აყოლებ...
მერე გარბიხარ, რომ შეავსო სიმსუბუქე, მხრებმა რომ იგრძნეს.
ან იქნებ ძველი ახლისაგან ხუნდება ხოლმე,
ჩვენ კი დროს ვარქმევთ?
მაშ გაუმარჯოს იმ ახალ კონფლიქტს, ძველს რომ შეგვიცვლის,
რადგან მხოლოდ იმის წყალობით ვივიწყებთ წარსულს!

18

ისე მიყვარდა ბიძაჩემის განიერი მხრების ყურება!
როგორ მინდოდა ჩახუტება,
როგორ მინდოდა დამეკოცნა მისი ხელები
-- მადლობით, რადგან არ მახრჩობდნენ.
დედაჩემი კი მეუბნებოდა: 
-- დაიძინე, დაიძინეო!
კიდევ ის მახსოვს, 
როგორ მივდიოდით მე და დედა გაყინულ და უცხო ჭალაში,
მე უკან მივდევდი
და სიცივის მიუხედავად
ბავშვური ჭკუა
გასართობს არ მილევდა, მახსოვს.
აი, ასევე გაიყინებოდა ხოლმე ჰაერი,
როცა დაღლილი დედაჩემი ბრუნდებოდა ტანჯული სახით.
”დაიძინე!” 
– ყოველღამე მიბრძანებდნენ -- ”დაიძინეო!”
ისინი მაშინ მიმღერდნენ ნანას,
როცა ისედაც გზად მივდიოდი.
ახლა მიმღერეთ, თუ ბიჭები ხართ,
დაფჩენილ პირში თუგინდ ჭაღი ჩამივარდება.
უსინდისოებო! 
როგორ მინდოდა ასეთი რამ სიცოცხლეში რომ მეთქვა თქვენთვის
და მეხილა თქვენი სახე, ამ სიტყვაზე ფერდაკარგული.
”უსინდისოებო!” -- უცებ რომ შევდრკე და მომინდეს ამ სიტყვის შეცვლა.
მაშინ გეტყვით -- ”ბედნიერებო!”
მე აღარასდროს დავბრუნდები ადამიანად,
ბუნება უხვია, იშოვის ჩემთვის შესაფერ სახეს,
მაშ მეორედაც იმავ როლს ხომ არ დამავალებს,
რომელშიც ერთხელ უკვე მცადა და ვერ ვივარგე,
თქვენ... თქვენ რაღა გეშველებათ,
ვიღას მოუხმობთ შუბლშეკრულნი, გამეხებულნი
და ხელს გაუშვერთ იქით, სადაც არა სწადია?
აბა ერთხელ თუ უთქვამს ვინმეს --
იქნებ სხვაც რამე უნდაო ამ კაცს.
სხვა -- რაც მორთულ-მოხატულია,
რაც ლამაზია, რაც წკრიალებს, --
მე რომ მუდამ მიმალავდით
და მუჭში რომ გამოჭამეთ ჩემგან ფარულად.

რა კარგია, როცა კაცი უცებ მიდის
და ხალხს პირში შეატოვებს სიტყვას,
როგორც ვირს -- ჩალას.
ახლა წადით და ღიჯნეთ,
ყბიდან ყბაში გადაიტანეთ
თქვენი სიბრძნე,
თქვენი აზრები,
მე წავედი!

რა სიმართლე გსურდათ, ნეტა, რომ დაგედგინათ,
რას ელოდით, ან რამდენ ხანს გეგონათ ყოფნა?
დაეტყო ჰაერს თქვენი მათრახი?!

მკვდარი კი არ ვარ, მკვდარს ვაჯავრებ, არ შეგეშინდეს.
პეტრე ხომ გახსოვს, ასე არ იწვა, ყბაჩამოვარდნილი?
მერე სხვებმა თქვეს, სანამ სულ არ გაციებულა, ავუხვიოთო.
მუხლებზედაც დააწყვეს ქვები, რომ არ მობღუნკულიყო.
შუაღამის ბაღმა კი თქვა: ”ამაო იყო ყველაფერი,
რაც აქ ხდებოდა დღის სინათლეზე!”

ის არ მერჩივნა,
დედის საშვილოში რომ ვიჯექი,
როგორც ძველი მინიატურა
ოქროს ჩარჩოში!