იულონი

იულონისა და სხვა ცხრა ბიჭის ტრაგედია, რომელიც მიმდინარეობს ერთ ოთახში.

მოქმედი პირები:

გურამი – პიესის ავტორი.

გურამის პიესის შემსრულებელნი:

იულონი – 30-35 წლის თმაგაცვენილი, გაპარსული ბიჭი.
თეზიკო – სტუდენტი.

გურამის მიერ წარმოდგენის საყურებლად მოწვეულნი

რეზო – კოპებიანი, დიდთავა, ექსცენტრული ბიჭი, მხატვარი.
პატარა გურამი – ღლიცინა, რეზოზე მაღლა მდგომი იმით, რომ ესმის მისი მხატვრობა.
დიდი ბობა – ნაციხარი ქურდი
სულხანი – ისიც მწერალი.
ჯიმშერი – სათვალიანი ბიჭი.
ირაკლი – ბიჭი, რომელიც სწავლობს ფილოსოფიას კანტიკუნტად.
გიული – ბიჭი მიდრეკილებებით სიტუტუცისადმი, რომელსაც ხაზს უსვამს.

/მოქმედება მიმდინარეობს ცარიელ, ორკესტრის სიგრძეზე გაჭიმულ, პატარა სიღრმის ოთახში, რომელიც ჭერში დაკიდებული ნათურით ნათდება. თეზიკო და იულონი წარმოადგენენ პიესას, რომლის ავტორია გურამი. სხვები უყურებენ მარჯვენა კუთხიდან: პატარა გურამი და რეზო იატაკზე სხედან, დიდი ბობა ზის მათ უკან. ის ორივეზე დიდი ჩანს. გიული დაჩოქილია მის იქით, გვერდზე; ხელები გულზე აქვს დაკრეფილი, კისერი – წაგრძელებული; რაც შეიძლება ხაზგასმული ბრიყვული სახით უყურებს სპექტაკლს; ასეთი სახე მას აშკარად სიამოვნებს; ირაკლი, ხალხის ბოლოს, მაგიური სახით მიყუდებული კედელზე, უყურებს მხოლოდ მოთამაშეებს, აშკარად უნდა გვერდზე მიიხედოს, მაგრამ ეს დიდ ცოდვად მიაჩნია; სულხანი, გურამი და ჯიმშერი შეუმჩნევლად დგანან იქვე/

თეზიკო
აი, მე ისევ მოვედი შენთან, ჩემო უფროსო ძმაო.
იულონი
მე უკვე გითხარით, რომ ძმა არცა მყოლია არასოდეს და არც მინდა ვიცოდე რაიმე მისი არსებობის შესახებ.
თეზიკო
სამწუხაროდ, მაინც უნდა გითხრა სიმართლე, რომლის გამორკვევასაც ორივესთვის ერთნაირი მნიშვნელობა აქვს.
იულონი
მე უკვე გითხარით, – მოსმენაც კი არა მსურს.
თეზიკო
სამაგიეროდ, ეს მჭირდება მე, მე, რომელიც გავიზარდე ბავშვთა სახლში უპატრონოდ; მე, რომელმაც ჩემი შრომით მივაღწიე უმაღლესის კარებს.
იულონი
სიამოვნებით შემიძლია დაგეხმაროთ, მხოლოდ გარკვეული თანხით.
თეზიკო
ეს ყველაფერი იმის შემდეგ, რაც არ დავზოგე არაფერი, აღმომეჩინა ერთი ნათესავი მაინც ამქვეყანაზე და ის ნათესავი არის ჩემი ძმა.
იულონი
ყმაწვილო, თქვენ გეშლებათ; მე მყავს დედა, მყავს დეიდა, რომლებიც დაადასტურებენ, რომ მე ძმა არა მყოლია.
თეზიკო
ძმაო იულონ, ნუთუ მართლა ვერა გრძნობ, რომ მე შენი ძმა ვარ, რომელიც უკუღმართი ბედის გამო გაიზარდა საბავშვო სახლში, როცა მისი უფროსი ძმა იულონი, გვარად გიორგაძე და არა გეგეჭკორი, როგორადაც ახლა ითვლება, იზრდებოდა მდიდარ ოჯახში.
იულონი
ეს ოჯახი არის ჩემი, ეს ქალი არის დედაჩემი.
თეზიკო
ის ისეთივე დედაა შენთვის, როგორც ჩემთვის.
იულონი
მაშ, შენც მისი შვილი ყოფილხარ.
თეზიკო
მე? ხი, ხედავ, როგორ არა გწამს შენც, რომ მისი შვილი ხარ.
იულონი
მე?
თეზიკო
შემომხედე ძმაო; ჰო, შენ ამდენი წელი იწვოდი ეჭვებით.
იულონი
მე? არა, არა, არასოდეს.
თეზიკო
იწვოდი ეჭვებით, რომ მათი შვილი არ იყავი.
იულონი
ეჭვებით? მე ვიცოდი, რომ...
თეზიკო
მე კი ნამდვილად ვიცოდი, ვინ იყო ჩვენი ორივეს დედა, მე ვიცოდი, იმიტომ რომ ვიზრდებოდი ცუდად, ვიზრდებოდი საბავშვო სახლში, უპატრონოთა თავშესაფარში.
იულონი
არა, არასოდეს, არც ეჭვით.
თეზიკო
შენ არ უტყდებოდი შენს თავს, შენ არ ეძებდი, როცა გრძნობდი, შენ ეს არ გჭირდებოდა – შენ ცხოვრობდი მდიდარ ოჯახში.
იულონი
მე არ ვიცოდი არაფერი.
თეზიკო
ხედავ, ჩემო უფროსო ძმაო, უკვე როგორ ფრთხიხარ, მე კი ჯერ არ დამიმტკიცებია, რომ შენი ნამდვილი ძმა ვარ.
იულონი
მაგის დამტკიცება შეუძლებელია.
თეზიკო
შეუძლებელია?! ხი, ხი, ხი, მაგას დამტკიცება აღარა სჭირდება.

დიდი ბობა: ყველაფერი ცხადია, კაცო.
რეზო: ხა,ხა,ხა, რა დიდია და რა შავია.
პატ. გურამი: რა დიდია და რა ექსცენტრიულია.
რეზო: მაინც თეზიკო რას ამბობს – ვითომ იულონის ნათესავია?
პატ. გურამი: ნათესავი კი არა, ძმაა.
რეზო: მერე რა მოხდა?
პატ. გურამი: შენ წადი, ხატე.
რეზო: ის ნახატი როგორ გამომდის, იცი?!
პატ. გურამი: ჰო, ის ძალიან იმპულსურია აღებულ მომენტში.
რეზო: სუსო, სუსო, რა დიდია და რა სიპატიურია.
პატ. გურამი: რა დიდია და რა ექსცენტრიულია.
დიდი ბობა: მორჩით, კაცო, მანდ ბაზარს.
რეზო: რა დიდია და რა ნოყიერია.
პატ. გურამი: რა დიდია და რა დეფექტურია.
დიდი ბობა: და მორჩით, კაცო, ბაზარს, არ გესმით? თქვენ გიყურებთ ხალხი.
რეზო: ხალხს ახლავე დავხატავ ტილოზე.
დიდი ბობა: იქნებ მეც მიპირებთ დახატვას?
რეზო: შენ ვითომ ვინა ხარ, რო?!
დიდი ბობა: მე ვინა ვარ?
რეზო: ერთი ტილოს კაცი ხარ.
პატ. გურამი: ჩუმად, ეგ ლევი ბობაა.
დიდი ბობა: როგორ, არ იცით ვინცა ვარ, ლევი ვარ, ბობა, არ გაგიგიათ დიდი ბობა, კაცო!
სულხანი: გითხარით, მაგათი მოყვანა არ იქნებოდა, ახლა აღარ დაგვამთავრებინებენ.
ირაკლი: ჯერ სპექტაკლს ვუყუროთ, კაცო, მერე ვთქვათ ჩვენ-ჩვენი აზრები.
დიდი ბობა: მეც მაგ ბაზარზე ვამბობ.
ირაკლი: შენ არ გეუბნები.
რეზო: რა დიდია და რა მწიფეა.
პატ. გურამი: რა დიდია და რა, რა ირაკლია.
რეზო: ნატურია, ნატურია.
პატ. გურამი: ჩემი ნათქვამი ხო იცი.
რეზო: ზუსტი ხარ, კარგი ხარ, დაჰკარი ხელი.
დიდი ბობა: და აღარ მორჩებით მანდ ყაყანს, ბობა ლაპარაკობს თუ ვინ?! გააგრძელეთ, კაცო, მანდ წარმოდგენა.
სულხანი: მიდი, იულონ, გავაგრძელოთ. თხუთმეტ წუთში მოვრჩებით კიდეც, მეც უნდა წავიდე.
ირაკლი: წასვლას მოუკვდა პატრონი, თავიდან როგორა ვთქვით, არ გახსოვს?
დიდი ბობა: სად მიდიხარ, კაცო.
სულხანი: რა ვიცი, საქმე მაქვს.
დიდი ბობა: საქმე ყველასა გვაქვს აქ, კაცო.
პატ. გურამი: წასასვლელი რომ არა გვაქვს, კაცო?!
რეზო: ბობასთან წავიდეთ ბაზარში.
პატ. გურამი: ბობასთან ბაზარში ბატები ბუდობენ ბევრი ბარტყებით.
რეზო: სუსო, სუსო, რა დიდია და რა სავია.
პატ. გურამი: ბატები ბუდობენ ბევრი ბარტყებით.
დიდი ბობა: და არ გიტირეთ ყოფა ორივეს, ადგილიც არ არის, კაცმა ჭკუა გასწავლოთ.
რეზო: ჭკუა სასწავლია.
პატ. გურამი: ჭკუები სასწავლია.
დიდი ბობა: და თუ მე მაბრაზებთ, წესიერად მაინც გამცინეთ, კაკნიბუტ არის ბობაში, რისი გადაღებაც შეიძლება самым достойным образом.
ირაკლი: ეს ბობა ვინ მოიყვანა?
გურამი: მე.
ირაკლი: რა უცნაური ტიპია, არა?
სულხანი: ძველი ნაციხარია, ახლაც განაბია. არ იცნობდი?
ირაკლი: მაგას არა, ეს რეზოც აღარ ისვენებს!
სულხანი: გააჩერე მერე.
ირაკლი: რაც გინდა იყოს, მხატვარია, ხო იცი, ექსცენტრიული ტიპია, მგრძნობიარე ნატურა იწვევს ამას უნებლიეთ.
სულხანი: ამას სულ ასხია, პატარა გურამს.
ირაკლი: რას ამბობ, მაგას რომ ესმის რეზოს მხატვრობა, ისე არავის, მაგან აღმოაჩინა, ხო იცი.
სულხანი: მაგაზე კარგა ბობა გაიგებს, რამე რომ იყოს.
დიდი ბობა: ახლა ამათ წამოიწყეს ბაზარი, ისე ლაპარაკობენ ჩვენზე, თითქოს აქ არა ვართ.
ჯიმშერი: ეგ გასაგებია, მე მგონია...
სულხანი: გაჩერდით რა, ბიჭებო, გავაგრძელოთ წარმოდგენა, მერე ხუთწუთიანი გარჩევა მოვუწყოთ და მე პირადად წავალ, სულ 15-20 წუთი დრო მაქვს.
დიდი ბობა: აქ უსაქმური არავინ არის.
ჯიმშერი: რა თქმა უნდა, ყველანი წავალთ.
რეზო: სად წავალთ?
გურამი: შენ გაჩუმდი და შენი საქმე იცოდე, როცა კისტს მოგცემენ.
გიული: მაგ კისტზე მომაგონდა ახლა: გიჟების გამოსაშვები საღამო რო იყო, ერთი ავიდა კიბეზე და ღებავს კედელს თეთრ ფერში; ამ დროს მეორე მოჭკვიანებულ გიჟს დასჭირდა კიბე, მივიდა წამოსაღებად და ზედ ასულს ეუბნება – ბიჭო, კისტი მაგრა დაიჭირე, კიბე უნდა წავიღოო.
პატ. გურამი: კაცო, რაღაც წვერმა შემაწუხა, რამე ისეთი და უცებ მეზრდება.
რეზო: რა წვერმა?
პატ. გურამი: შენ თუ არ დაგიხატე წვერი, ისე ვერ მიხვდები.
გიული: წვერიანი კია, მაგრამ კარგია.
პატ. გურამი: კარგი გულით ნათქვამი თუა, კარგია.
გიული: რას იზამ, ყველას არ გვესმის ხატვა.
პატ. გურამი: თორემ მათემატიკის ამოცანებს აბულბულებ.
გიული: რა შუაშია ეგ.
რეზო: რა გიჟია და რა ტუტუცი.
გიული: ვინ მეუბნება, ბიჭო, მაგას, თავგასიებული რეზო?
რეზო: რა გრძელია და რა მკვახეა.
გიული: ვინაა მკვახე, დიდთავა კოპებიანო.
რეზო: როგორა გავს მაიმუნს სიპატიურობით.
პატ. გურამი: დეფექტურია და დეფორმირებული.
გიული: ვინაა, ბიჭო, დეფორმირებული, ჰა?
დიდი ბობა: კარგით, კაცო, ისევ წამოიწყეთ?
გიული: შენ დაემატე, თუ გინდა.
დიდი ბობა: და ეს გიული ვინ არის, კაცო.
გიული: გიული ვარ, ჟღენტი.
დიდი ბობა: ჟღენტი? მენტი, გიული? მიული. წამოხტებიან ეს ლაწირაკები და ვერა ხედავ, ბიჭო, ჭანჭურივით ხმები, რა გახტუნავებს! ненавижу таких латираков.
სულხანი: კარგით რა, ბიჭო, ერთი წამით, მოგვასმენინეთ სპექტაკლი.
დიდი ბობა: მეც მაგას არ ვასმენ?
გურამი: განაგრძე, თეზიკო.
იულონი: სად გავჩერდით.
გურამი: იქ, სადაც შენ ეუბნები თეზიკოს `ამის დამტკიცება შეუძლებელია, რომ შენ ჩემი ძმა ხარ~.
დიდი ბობა: როგორ შეუძლებელი, კაცო, იქ ყველაფერი ცხადი იყო, ის იმის ძმაა, ის უარს ამბობს და მორჩა.
გიული: რა მორჩა, ძმაო, ახლა იწყება.
დიდი ბობა: და შენ გკითხავენ რამეს? მე კაცს ვეუბნები, შენ თუ როგორ გესმის, ის არ გვაინტერესებს.
გიული: აბა, რაზე ვარ აქ?
დიდი ბობა: მე ბობა ვარ ლევი და არა ცერემონმეისტერი.
სულხანი: შენც იმაზე ხარ, რაზეც სხვები, ოღონდ ჩუმად იყავი და მოუსმინე.
რეზო: ეს სუსანა, სუსანა, რა დიდია და რა სავია, ეს სუსანა რა ქალია.
პატ. გურამი: რაფაელის მადონაა.
რეზო: ო დონაა...
პატ. გურამი: მორჩი, ბიჭო, რა შენი საქმეა სიმღერა.
რეზო: რა, ნახატები გამიფუჭდება, რო ვიმღერო?
სულხანი: კარგით რა, თქვენ გიცდით.
რეზო: რა სითბოა და რა ლეიბია.
პატ. გურამი: რა დიდია და რა ექსცენტრიული, რა ოლოლი!
რეზო: /წამოხტება/ ვაჰ, ოლოლი, ვაჰ, ოლოლი, ბიჭო, ხო არ გაიგო მხატვარმა ლადომ, ჰა, ირაკლი, ხო არ გაიგო?
ირაკლი: ლადო თვითონ ეთამაშება, ხო იცი.
სულხანი: იფ, რა კარგი რამეა ოლოლი.
დიდი ბობა: ეგ რომელი ოლოლი?
თეზიკო: ვიცი, მე ვიცი, იმათ ქუჩაზე მინახია.
ირაკლი: შოფრებთან დადის, ხო იცი, მეორადი სასქესო ორგანოები აქვს ზედმეტად განვითარებული, იმიტომ უყვართ შოფრებს. ლადოსაც ეგეთი ქალები უყვარს დასახატად, ხო იცი.
სულხანი: რუბენსის ქალებსა ჰგავს.
დიდი ბობა: что за шум! გამარკვიეთ საქმეში.
ირაკლი: მე ვერ მოვყვები, თვითონ მოყვეს.
რეზო: ბიჭო, დავიღუპე, ბიჭო, შევრცხვი, ვეღარც მიმესვლება ლადოსთან.
პატ. გურამი: ძალიანაც კარგი.
გიული: რა, ძალიანაც კარგი.
პატ. გურამი: არაფერი, ისე ვთქვი, შენ ვერ გაიგებ.
დიდი ბობა: კაცო, რა ხელებითა წერთ, ისე მოყევით, ჩვენც საქმის კურსში ვიყოთ.
რეზო: ბიჭო, ეს რა მომივიდა, მე ვერ მოვყვები თვითონ.
ირაკლი: შენ კარგადა ყვები, კაცო. მაშინ მე დავიწყებ, მერე შენ გააგრძელე.
რეზო: ვაჰ, რა მომივიდა.
პატ. გურამი: რა მოგივიდა, არაფერიც არ მოხდა.
რეზო: ლადომ რო გაიგოს, ლადომ რო გაიგოს...
პატ. გურამი: გაიგოს და გაიგოს, თვითონ ვითომ არ მოუნდება ხოლმე, ჰა?
გიული: სულ ტიტველს ხატავს თვითონ?
სულხანი: აბა, ჩაცმული რა დილიხორია.
ირაკლი: მერე რა მეორადი ორგანოები აქვს, ხო იცი.
თეზიკო: ერთხელ მე ვუყურე ბოძზე ამძვრალმა, ტიტვლებს რო ხატავდა.
დიდი ბობა: თავისი მეორადი ორგანოებით?!
გიული: ეგ მეორადი ორგანოები რაა, ა?
ირაკლი: კაცი უმაღლესს ამთავრებ და ეგ არ იცი? მკერდი და...
დიდი ბობა: ძუძუები თავისი დის ტრაკებით. ის არის, რაც არი, მოაყოლეთ კაცს.
ირაკლი: ყური დამიგდეთ მაშინ, სულ ორ წუთში გავაგრძელებთ სპექტაკლს.
რეზო: რა დიდია და რა სავია.
პატ. გურამი: მაიცა, რეზო, მოვუსმინოთ შენ ამბავს.
ირაკლი: ერთ დღეს ეს კუზმანა არა მხვდება ქუჩაში, პატარა გურამი მეუბნება, ერთი კაცის ნახატები უნდა გაჩვენოო, ლადოს სჯობიაო. მე არ დავუჯერე. ხო იცი, კუზმანა რის კუზმანაა, თუ არ შეგაცდინა. თითქმის ძალით წამიყვანა. თურმე რეზოსთვის უთქვამს წინასწარ, ირაკლი უნდა მოვიყვანოო. ამას სახლში დიდი ტილო გაუკრავს და მუშაობს. ხიროსიმა უნდა დავარქვაო, მითხრა. მერე სხვებიც ვნახეთ: რაც მთავარია, გულწრფელი ნახატებია.
რეზო: ეჰ, ეგ ძველი დახატულები იყო, იმ დროს თან არ მეცალა, გამოცდები..
პატ. გურამი: აბა, ბიჭო, კი არ მიიღეს აკადემიაში!
ირაკლი: იმიტომაც სჯობია იმათ, გარყვნილი არ არის, ჯანსაღია, ხო იცი.
დიდი ბობა: თან საქმე, კაცო, მე ოლოლის ამბავი მაინტერესებს.
ირაკლი: ჰოდა, მომეწონა ნახატები. პირში, ხო იცი, არ ვეტყვი ახლა. შევპირდი, ძია ლადოსთან წაგიყვან-მეთქი. ხშირად დავდივარ, ხო იცი, იმათთან.
დიდი ბობა: ოლოლი ჩქარა იქნება, კაცო?
ირაკლი: ჯერ მივიყვანო იმათთან სახლში. იმას ვამბობდი, მეორე დღეს წავიყვანე, გავაცანი ლადო და დავტოვე იქ – ნახატებზე უნდა ემუშავა, ერთი დიდი დაუმთავრებელი ტილო ედგა, რაღაც თარსად დაუწყო თავიდანვე ამ გოთვერანმა – ბოდიში, ამ ყურუმსაღმა – ყურება.
რეზო: ვაჰ, ვაჰ, ვაჰ, როგორ შევრცხვი ლადოსთან.
ირაკლი: მერე რა მოხდა, თვითონ მოჰყვეს.
დიდი ბობა: დაიწყე, ბიჭო, რისი გრცხვენია.
პატ. გურამი: აცალეთ, თვითონ დაიწყებს უთქმელად.
რეზო: ბიჭო, სულხან, რა მომივიდა! ნეტა გაიგო თუ არა ლადომ, რო გავიდა. ჰო, თვითონ ჯერ ხატავდა, მერე წავიდა. მე მითხრა, თუ გინდა დარჩი და ნახატები ათვალიერეო. ოლოლიც იქვე დადიოდა ლადოს სურათის გვერდით, მერე დადგა დასახატ პოზაში. ლადო წავიდა. ამ დროს, ჩემ საუბედუროდ, არ გამოირთო სინათლე! და მე უცებ ვეტაკე ოლოლის.
ირაკლი: ჰი,ჰი, ჰი...
სულხანი: ხა, ხა, ხა...
გიული: ჰიპ, ჰიპ, ჰიპ..
პატ. გურამი: მერე, რეზო, მერე, რეზო?
დიდი ბობა: ჰა, ჰა, ჰოო თუ არა.
რეზო: არა, ბიჭო, არა, ისევ აინთო სინათლე.
ირაკლი: ეგეთ ტიპებზე სინათლე დამაწყნარებლად მოქმედებს.
პატ. გურამი: крупный эксцентричный парень.
ირაკლი: მეორე დღეს მივედი, ხო იცი, ლადოსთან. რა მიყო, იქ აღარ მიმესვლება. ოლოლი ამბობს, დიდი თავი ჰქონდა და კოპები ესხდა ზედ, თორემ დავაპეპლინებდიო თავს, ხო იცი.
დიდი ბობა: ნატური დავაპეპლინებდიო?
ირაკლი: მე თვითონ მითხრა.
დიდი ბობა: ჰა, ჰა, ჰა...
ყველანი: ჰა, ჰა, ხა, ხი...
რეზო: ლადომ გაიგო, ლადომ გაიგო?!
ირაკლი: ჯერ არ გაუგია. მხოლოდ ეტყვის ოლოლი, ხო იცი.
რეზო: არც ნახატი უნახავს. ლადო რო წავიდა, იმის დამთავრება დავიწყე მე თვითონ.
ირაკლი: ლადოს ნახატის?
სულხანი: ლადოს ნახატის, აჰაჰაჰა.
რეზო: აბა, ბიჭო, და გამიფუჭდა. ეგ სხვანაირადა ხსნის საღებავს, მე სხვანაირადა ვხსნი საღებავს.
პატ. გურამი: ვაჰ, რა ექსცენტრიულია.
დიდი ბობა: ექსცენტრიული კი არა, გიჟი ყოფილა, კაცო.
რეზო: ეგრე გამოდის, არა, ჩემი საქციელიდან!
დიდი ბობა: კაცო, ის ქალი, ოლოლი, მართლა იმნაირია?
პატ. გურამი: ახლა შეუჩნდება ამას ოლოლი.
დიდი ბობა: მა შენ გიყურო? ცოტა მაინც გაზრდილიყავი, არცა ჩანხარ, რო დადიხარ.
პატ. გურამი: თორე შენა ხარ.
დიდი ბობა: მე, რაც გინდა იყოს, მაინც ბობა ვარ, ლევი, დიდი ბობა.
სულხანი: ააა, აბა მოგდომებიათ თქვენ მთელი დრო, რისთვის მოვედით აქ?
დიდი ბობა: მე რას მიყურებთ, კაცო, მეც მაგას ვამბობ, დავიწყოთ და ყველამ თავი დავიჭიროთ რამენაირად. ნურც ერთმანეთს ვაწყენინებთ და ნურც თეატრს შევუშლით ხელს, თორე...
პატ. გურამი: თორე ჩავარდა წარმოდგენა და ეს არის.
რეზო: მერე რა წარმოდგენა!
გურამი: ჰი, მართლა, სუ ნუ გაღლიცინდით, დაიღალა ხალხი. დაიწყე, იულონ.
იულონი: მე მზადა ვარ, გურამ.
გურამი: თეზიკო, მოემზადე შენც.
თეზიკო: მე უკვე იმდენჯერ მოვემზადე, თავი დამებნა.
სულხანი: იმ კაცს უთხრეს, წყნარად იქცევა, შენ რა მოგივიდა, რას იპრანჭები ქალივით.
თეზიკო: შენ შენთვის იყავი, მე თვითონ მოვუვლი ჩემს თავს.
სულხანი: რა გწყინს, შე კარგო კაცო, სიტყვა ვეღარ უთქვამთ.
თეზიკო: მე არა მწყინს. უბრალოდ, სხვისი საქმე არ არის.
იულონი: კარგით, ნუ იჩხუბებთ ამისათვის; მე მზადა ვარ გავაგრძელო.
რეზო: ერთ სიტყვასაც ვიტყვი და მერე.
დიდი ბობა: ეგ რომ არ გეთქვა, ისე ვერ იტყოდი, ახლა უფრო გრძელი არ გამოვიდა ვითომ?
პატ. გურამი: კაცო, ბობას დაუგდეთ ყველამ ყური.
დიდი ბობა: ბობა ყურებს აუწევს აქ ვიღაცას.
ირაკლი: და ეს ბობა რა გაგვიხდა, რა არის ამისთანაო.
რეზო: არსენას ამბავი არ გამაგონოთ; არა, ბობა?
დიდი ბობა: ნუ სარგებლობთ ბობას სიკეთით, ახლა რომ ხმას არ იღებს. რომ გაბრაზდეს, მერე რას ფიქრობთ.
პატ. გურამი: აქ ყველანი იმიტომ მოვედით, რომ ვიხუმროთ.
რეზო: ვიხუმროთ და ვილაზღანდაროთ.
დიდი ბობა: და სალაზღანდაროდ სხვა ადგილი ვერ ნახეთ, კაცო?
გიული: ეგაა, ბიჭო, ის სხვა ადგილი.
დიდი ბობა: მაშ, ვილაზღანდაროთ.
ირაკლი: აკი ვლაზღანდარობთ, არ გეყოფათ?
დიდი ბობა: ლაზღანდარობის ყოფნა იქნება?
პატ. გურამი: რა დიდია და რა ლაზღანდარა.
რეზო: რა რა რა არი.
ჯიმშერი: აქ მართლა იმიტომ მოვედით, მე მგონი, რომ ამხანაგის დაწერილ წარმოდგენას ვუყუროთ.
სულხანი: რა თქმა უნდა, იმიტომ მოვედით. მოვუსმინოთ, ბიჭებო.
ირაკლი: ჩვენი მიზანიც ეს არის. მოვუსმინოთ წარმოდგენას და ჩვენი აზრი ვთქვათ. თქვენ რას იტყვით?
დიდი ბობა: აზრი უნდა ვთქვათ, აბა როგორ!
რეზო: ჯერ მოგვასმენინეთ ბოლომდე.
პატ. გურამი: მოისმინეს და მოიწონეს.
ირაკლი: ჰოდა, დავუგდოთ ყველამ ყური, თორე ისე უაზრო იქნება ჩვენი აქ ყოფნა ამდენი ხანი ჩაკეტილში, თუ ვერ გავერკვევით რა შინაარსის და რა ღირსების პიესა დაწერა გურამმა.
ჯიმშერი: ირაკლი სწორს ამბობს. ეს უაზრობა რომ არ დაგვემართოს, გთხოვთ ყველას, გაჩუმდეთ და მოვუსმინოთ პიესას, რომ გამართლებული იყოს ჩვენი დღევანდელი აქ ყოფნის მიზანი – წარმოდგენის მოსმენა. მე მგონი, ამაში გაუგებარი არავისთვის არაფერი არ არის, არა?
სულხანი: არის!
ირაკლი: რა არის გაუგებარი?
ჯიმშერი: ჩვენი მიზანი არ იყო წარმოდგენის ყურება?
სულხანი: იყო.
ირაკლი: აბა, რა არის გაუგებარი?
სულხანი: გაუგებარი ის არის, რატომ მოვედით ყველანი აქ.
ჯიმშერი: არ მესმის, რის შესახებ ამბობ.
სულხანი: მე ვამბობ სწორედ წარმოდგენის შესახებ, როგორც მხატვრულად, ისევე იდეის მიხედვით, მე ვამბობ იმ ხალხის შესახებ, რომლებიც თამაშობენ წარმოდგენის გმირებს და რომლებიც უყურებენ მას.
ჯიმშერი: ჩემთვის აბსოლუტურად გაუგებარია, რატომ წამოიწყე ეგ ლაპარაკი.
სულხანი: იმიტომ, რომ ყველანი ცდილობთ, რაც შეიძლება შორიდან აუაროთ გვერდი იმ ძირითად შინაგან მიზეზს, რატომაცა ვართ ჩვენ ყველანი აქ მოსულები.
ჯიმშერი: ეგ ლაპარაკი შორს წაგვიყვანდა.
სულხანი: მოდით, ერთხელ მაინც მივიდეთ ახლოს სინამდვილესთან. როდემდე უნდა ვიტყუოთ თავი წარმოდგენებით, ქეიფით, ღვინით და სხვა რაღაცეებით, როცა ერთმანეთს ვხვდებით.
ირაკლი: შენ ეგ თავის მოტყუება გგონია. რატომ?
სულხანი: აი, გავერკვიოთ რატომ, მეც იმიტომ წამოვიწყე ეს ლაპარაკი. სულ მივდივართ მაგასთან და რაღაც გვერდს ვუვლით.
ჯიმშერი: ყოველ შემთხვევაში, ეგ ჩემი ბრალი არ არის.
ირაკლი: არც ჩემი ბრალია.
დიდი ბობა: მაშ, გამოდის, რომ მე ვარ დამნაშავე.
გურამი: შენ რა შუაში ხარ.
დიდი ბობა: მეც მაგას არ ვამბობ?!
სულხანი: ჩვენ ყველანი ვართ დამნაშავე, ყველანი? აა, არა, ასე არ უნდა მეთქვა, მინდოდა გულწრფელად დამეწყო და არ გამოვიდა. ჩვენ ყველანი არა ვართ დამნაშავე, არც რეზოა დამნაშავე, არც პატარა გურამი, ბობას დღეს პირველადა ვხედავ, ბობაზე არაფერს არ ვამბობ.
გიული: მაშ, ვინ არის დამნაშავე?
სულხანი: არ ვიცი, თითქოს ვიცი და რაღაც არ მყოფნის, რომ ვთქვა. ზედმეტი გულახდილობა მინდა და არ გამომდის, ვგრძნობ, რომ იმას არ ვამბობ, რაც უნდა მეთქვა.
ირაკლი: შენი ნათქვამით, მე და ჯიმშერი ვართ დამნაშავეები.
სულხანი: ჰო, შენ და ჯიმშერი ხართ დამნაშავეები.
ირაკლი: შენ, ბიჭო, შენი თავის დაძვრენა გიყვარს.
სულხანი: აი, ხედავთ, არ გამომივიდა. მინდოდა პირდაპირ მეთქვა, ალალად, და კაცს ვაწყენინე.
ჯიმშერი: ამიტომ უნდა დაუფიქრდე, როცა ლაპარაკობ.
სულხანი: აი, აი, არ ამბობ სწორს, როგორ არ გითხრა, სულ ვერ გამიგეთ, კაცო, მე სულ სხვა მინდოდა მეთქვა; მე მინდოდა მეთქვა, რომ თქვენთან ერთად მეც დამნაშავე ვარ გარეგნულად, მეც ისევე ვიქცევი, როგორც თქვენ; ეგრე ნუ იყურები, ჯიმშერ, შინაგანადაც ისევე ვიქცევი, როგორც შენ, მაგრამ არის რაღაცა, რის თქმის საშუალებასაც, უბრალოდ, არ მაძლევთ.
ირაკლი: აი, შენ ამბობ, რომ ისევე იქცევი, როგორც ჯიმშერი ან, დავუშვათ, მე, მაგრამ სულ ორი სიტყვა თქვი და შენი ქცევით უკვე დაიწყე გამოყოფა.
ჯიმშერი: მე, მე, უბრალოდ, ძალიან მიჭირს მასთან კამათი.
სულხანი: ჩემთან ორივენი სწორი ხართ. მე არ ვიყავი სწორი, რო დავიწყე, არ შეიძლებოდა, ვიცოდი ასე დამთავრდებოდა.
ირაკლი: რა, ვერ გაგიგებდით ჩვენ?
სულხანი: არა, მაგას არ ვამბობ.
ჯიმშერი: მე ვიცი, რომ სწორედ მაგას ამბობ, თან იძახი, მინდა გულწრფელი ვიყოო.
სულხანი: ნუ დამეხვიეთ ორივე, ბიჭო. მართლა სხვა მიზანი მქონდა, როცა ლაპარაკი დავიწყე, არ მინდოდა არც ერთის წყენინება, არც რაიმე თქვენთან.
ირაკლი: როგორ, კაცო, ჩვენ სულ გამოგვთიშე. პირადად ჩემზე ვამბობ.
სულხანი: არა, არა, იმიტომ კი არა, რომ თქვენ გამოგთიშეთ, თუნდაც შენ, აი, უყურე, არ დამამთავრებინე ლაპარაკი; ახლა უკვე ის აღარ არის, რაც მინდოდა.
ჯიმშერი: შენ სულ ის არ გამოგდის. მაპატიე, მაგრამ...
სულხანი: მე მართლა სულ ის არ გამომდის.
ირაკლი: ეგ დათანხმება კაცის გაფარჩაკებაზე უარესია, ხო იცი.
სულხანი: არ ვიცი, არ ვიცი. მოდი, რა, დამიგდე ყური, ირაკლი.
პატ. გურამი: დავუგდოთ და მოვუსმინოთ, კაცო, ერთმანეთს.
სულხანი: შენი ჭირიმე, ცოტა ხანს ნუ ანგლობთ, თუ შეგიძლია.
რეზო: იქნება რა აქვს კაცს სათქმელი.
სულხანი: გმადლობთ, რეზო, რომ გჯერა, რომ მართლა ბევრი მაქვს სათქმელი; უფრო სწორად, რაღაცა მაქვს სათქმელი.
რეზო: ხო, მესმის, ხო იცი...
სულხანი: აი, იცი, რა იყო, ირაკლი, შენ იმიტომ მოგმართავ, რომ პირველად შენ გამომეკამათე. გურამს მერე მოვუხდი ბოდიშს, რომ წარმოდგენას ვაწყვეტინებ, თუმცა არ უნდა ბოდიში. აი, წეღან ერთი მომენტი იყო, აი, აქედან შევხედე ყველას, აი, ასე, გონებაში, სახის შუაში დავიჭირე გამართული ხელი ისე, რომ ორად გაყოფილიყო ოთახი, მოთამაშეები, იულონი და თეზიკო და სხვები, მერე თითქოს წამოვედი უკან, აი, აქეთ, და ისევ დავიჭირე ხელი, ახლა ერთ მხარეს მოექცნენ არტისტებიდან თეზიკო, მაყურებლებიდან მის გამოყოლებაზე პატარა გურამი – კუზმანა, ირაკლი, გიული, ჯიმშერი, მეორე მხარეს იყვნენ იულონი, რეზო, გურამი, და მე. რაღაცნაირი შური ვიგრძენი, იმდენად შუაში, მარტო გეომეტრიულად არ გამიგოთ, სითბოთი შუაში იდგა ბობა. ახლაც, აი, როცა ცალი თვალით გავხედავ, თითქოს ბობას სხეული მთლიანად იწოვს ყველას. ნიჭზე, სიდიდეზე, ვაჟკაცობაზე, ასეთ წვრილმან პრაქტიკულ რაღაცეებზე არ ვამბობ, იცოდეთ. აი, ისევ ვერა ვთქვი. ეს იცით, რისი ბრალია – რაღაცნაირად ზედმეტად ვგრძნობ იმას, რაც უნდა მეთქვა.
პატ. გურამი: ადგილი გამოიცვალე, უბრალოდ, და ისევ ამოკრეფ სათქმელს.
ირაკლი: ჩემთვის გასაგებია, რაც უნდა თქვა.
ჯიმშერი: ჩემთვისაც გასაგებია, რაც უნდა თქვა. აქ ბობაზე კი არ არის ლაპარაკი, არამედ...
სულხანი: არა, არა, სწორედ ბობაზეა ლაპარაკი.
რეზო: და რა გახდა, კაცო, ეს ბობა.
სულხანი: შენი ჭირიმე, ახლა ნუ იხუმრებ, გთხოვ.
ირაკლი: ჩემი აზრით, აქ საქმე სუფთა სუბიექტურ აღქმაში უნდა იყოს.
ჯიმშერი: ეგ არის სულხანის უბედურება.
ირაკლი: თუნდაც ბობას ამბავი...
დიდი ბობა: და მორჩით, კაცო, მაგ ბაზარს, ბობა მოკვდა თუ წავიდა!
ჯიმშერი: სწორს ამბობს ბობა, როგორ შეიძლება კაცი აქ იდგეს და ისე ილაპარაკო იმაზე. შენ უკვე აპირებ პირში მეცე, ცუდ ლაპარაკზე არ ვამბობ. უბრალოდ, კაცზე ილაპარაკო, გაარჩიო ის, როცა თვითონ აქა დგას.
სულხანი: ბოდიში, ჯიმშერ, – ბოდიშს ხაზს არ ვუსვამ, იცოდე, – შენ რა თქვი, ვერ გავიგე; ბიჭებო, მიგდებთ ყველა ყურს? მე მინდა ყველას გელაპარაკოთ და, რაც მთავარია, ყველას ერთნაირი გულისყურით, ე.ი. ერთნაირი ყურადღების მიქცევით, იმ წვრიმალი ინტერესის სრული გამორიცხვით, რომელსაც მე ამ წამში ვგრძნობ და რომელიც მაიძულებს, ჩემი პასუხის დიდი ნაწილი სწორედ ეკუთვნოდეს ირაკლის და ჯიმშერს, მიუხედავად იმისა, რომ ისინი არავისზე ნაკლებად არ მიყვარს.
პატ. გურამი: ეგ არც გვიფიქრია.
სულხანი: თქვენ ფიქრზე არ არის, მე თვითონ ვიფიქრე.
პატ. გურამი: შენ გინდა თქვა, რომ ყველა ერთნაირად გიყვარვართ.
რეზო: სიყვარულის ახსნა მოგინდა შუა სპექტაკლის დროს.
სულხანი: ჰო, ჰო და ჰო. შენ იხუმრე, მაგრამ სწორი თქვი, თან კარგადაც იხუმრე და კარგადაც ჩაამატე, ე.ი. თავის ადგილზე თქვი. მაგ ხუმრობაში, რომ მე `სიყვარულის ახსნა მომინდა~, არ იყო არც არავისადმი მიმართული დაცინვა, არც ზედმეტი გრძნობა, მანდ იყო ობიექტური სითბო. მაგ სიტყვებს როცა ამბობდი, რეზო, ვიგრძენი, როგორ გაგინათდა სხეული და როგორ მოგინდა შენ თვითონაც აგეხსნა სიყვარული; მე შენ მაგიერ გამეხარდა, ისევე როგორც მიხარია ბობას მაგიერ.
დიდი ბობა: ჰე, ჰე, კაცო, ისევ ბობაზეა ლაპარაკი.
სულხანი: ჰო, ბობა, შენი ჭირიმე, ნუ მიწყენ, ისევ შენზეა ლაპარაკი, წეღან რომ ვამბობდი და ვერ დავამთავრე; აი, შენ რომ გიყურებ, თბილი შურით მევსება გული, სიყვარულის შურით: როგორ შეგიძლია ასე განურჩევლად გიყვარდეს ყველა, თან ისე, რომ არ გეცოდებოდეს არავინ; ამასთანავე, შენ თავზე ისე ლაპარაკობდე, როგორც სხვაზე; ისიც გიყვარდეს და ამ დროს არ იყო ფრჩხილის ოდენა ეგოისტიც კი. აი, აი, ასე დაგინახე ყველას შუაში და, სხვათა შორის, არც შემთხვევით მოხდა, რომ კუზმანა და რეზო თითქმის შენთან ერთად სხედან, რაღაცნაირად სამივენი ძალიან გავხართ ერთმანეთს.
დიდი ბობა: კაცო, ამ კურკებს...
სულხანი: ჰო, ჰო, ჰო, მაგ კურკებს. აი, ეგ რომ მეთქვა მე სხვაზე, უნდა სწყენოდათ ჩემგან. მიუხედავად იმისა, რომ შენ სხვაზე ნაკლები არა ხარ ვაჟკაცობით, მეტიცა ხარ, მაინც არ სწყენიათ შენგან ნათქვამი და დაჩაგვრად არ იღებენ.
დიდი ბობა: ეგეთი რო იყო დიდი ბობა, არ იცოდით?
სულხანი: მოდი, ბობა, ისე ჯიგრიანად, როგორც შენ გულს გაუხარდება, როგორც შენ, აი, ამას, აი, ამ მკერდს ესიამოვნება, რომელზედაც ჩემ მუშტს ვურტყამ, ისე ჩაგკოცნი.
დიდი ბობა: მოდი, ბიჭო, ბობა მზად არის ჩასაკოცნად.
სულხანი: ჰმ, ამის დედა ავატირე, რაღაც უცებ დავთვერი უღვინოდ. შენ გენაცვალე, რეზო, და შენ, კუზმან; ბიჭებო, მაპატიეთ რა, ამათ რომ ველაპარაკები მარტო, მაგრამ ამათთან რაღაც საქმე მაქვს, ბობასთანაცა მაქვს ეგ საქმე, თქვენთანაც ყველასთან; ახლა რა იყო, იცით? შეიძლება ზედმეტი ვთქვი, სადღაც დამძლია არტისტულობამ, მაგრამ რანაირი შეგრძნება მქონდა, იცით? ძალიან ნაცნობი ყველასთვის. აი, ასე ხო დგას ხოლმე წრე, შეკრული წრე, და დაბალ ტაშს უკრავს, საცეკვაო ტაშს, წრის გული კი ცარიელია და მოცეკვავეს ელის, – რაღაცნაირად ვიგრძენი, მთელი კუნთები დამეჭიმა, აი, სახეზეც კი წამომახურა, – აი, ეგრე, ასე იდექით ჩემს გონებაში თქვენ, როგორც ახლა დგახართ წრედ და უკრავდით დაბალ ტაშს. მე სადღაც უკნიდან, მთელ ტანში მტვრევით წამოვედი, გამოვარღვიე რკალი წელში მოხრილმა, თავდაღუნულმა, ოღონდ სავსემ გამართვის სურვილით, წინ გაშვერილი მუშტით გაჭიმულ ხელზე; ცარიელა წრეში შემოვარდნილმა ერთი შემოვლა ასე შემოვუარე. ტაში მხოლოდ, როგორც ახლა, ოდნავ უფრო დაძაბული გახდა, მე ვიგრძენი საკუთარი ხერხემლის, მოღუნული ხერხემლის დაუოკებელი სურვილი და უცბად, ავარდნილ გაშლილ ტაშთან ერთად გავიმართე. ო, რა სასიამოვნოა წელში მოხრილი ყოფნის შემდეგ გამართვა: სხეული იზრდება და ბეჭები აღარ ეტევიან გარშემო სივრცეში, მანამდე მობღუჯული მუშტი იშლება უზარმაზარ ნიჩაბივით სილად, ნიჩაბივით უვნებლად და ალალად და ყოვლისშემძლედ.
ამ გამართვაში არ არის, გეფიცებით, არც თავის მოწონება, არც სურვილი იმისა, რომ მარტომ იცეკვო; აქ ჩემთვის მხოლოდ უფლებაა: იყო ისეთივე ადამიანი, როგორიც თითოეული ტაშის დამკვრელია, როგორიც თითოეული იმათგანია, რომლებმაც წრე შეკრეს.
პატ. გურამი: მაშ, ეს მოდი, წრის შემკვრელებს გაუმარჯოს!
სულხანი: არა, მაშ, ეს მოდი, მე გამიმარჯოს!
რეზო: სწორია, სულხანს გაუმარჯოს!
ირაკლი: გაუმარჯოს!
ჯიმშერი: უღვინოდ გაუმარჯოს!
დიდი ბობა: თუ გამარჯვებაა, ყველას გაგვიმარჯოს!
პატ. გურამი: მოდით, ეს უღვინოდ მთვრალებს გაგვიმარჯოს!
სულხანი: სწორია, მე მაგიტომ დავლიე ჩემი სადღეგრძელო. ჩემთან ერთად, კუზმან, შენ გაგიმარჯოს, გაგიმარჯოს შენ შენი სიყვარულით, შენი კაცობით, აი, ასე პირდაპირ, შენი კუზმანობით, აი, ასე დიდად, ჩემთვის თბილად და უაზროდ, როგორც ეგ სიტყვაა თავისთავად და მე მაპატიე, თუ...
პატ. გურამი: ვიცი, ეგ ყველაფერი რაზე დაიწყე, დედა მომიკვდეს, თუ შენზე მე ნაწყენი ვიყო.
სულხანი: არა, ტყუილად ნუ მარწმუნებ, შენ გაქვს უფლება და უნდა იყო კიდეც ნაწყენი.
პატ. გურამი: ეგ ჩემი ნებაა. მე გეუბნები, რომ არა ვარ ნაწყენი.
სულხანი: ეგეთი გული რომა გაქვს, იმიტომ გენაცვალე.
პატ. გურამი: ეგ კარგი გულით არ მომსვლია.
სულხანი: ჩემთვის სულერთია, რითი მოგივიდა.
პატ. გურამი: სხვა არაფერი არ შემეძლო მექნა.
სულხანი: სწორედ ეგ არის დიდი და კარგი, რომ ასე გულახდილი ხარ, როგორა გგრძნობ ახლა, იცი? აი, ასე, მოდი ჩემი იღლიის ძირში მინდა მოვიქციო შენი მხრები. ასეთი ნათესაური შეგრძნება მარტო მაშინა მქონდა, როცა ჩვენი, ორივესი, ირინკა მომყავდა ხოლმე ქუჩაში, უფრო სწორად, როცა კიბეებზე ჩამოვდიოდით.
პატ. გურამი: რეზო, გახსოვს ირინკა?
რეზო: როგორ არ მახსოვს ირინკა.
სულხანი: არ შეიძლება, ის გენახოს და არ გახსოვდეს. ჰა, კუზმან!
პატ. გურამი: კარგი, აღარ გინდა, ნუღარ იგონებ.
რეზო: რაც გინდა იყოს, კაცს უყვარდა.
სულხანი: აი, მაგიტომ ვენაცვალე მაგ კაცს, რომ ის გოგო უყვარდა, ის არ შეიძლება ცუდს ყვარებოდა.
რეზო: ახლაც უყვარს და არ გინდა, ბევრს ნუ ილაპარაკებ იმაზე.
სულხანი: ახლაც უყვარს? მეც მიყვარს კიდე, ოღონდ გავუშვი და აღარ მოვა ჩემთან აღარასოდეს.
რეზო: შენ გაუშვი?
სულხანი: მე გავუშვი.
პატ. გურამი: კარგით, ნუღარ ილაპარაკებთ ირინკაზე.
სულხანი: კუზმან, გახსოვს ის საღამო? მე მაშინ არ ვიცოდი, რომ შენც ძალიან გიყვარდა ირინკა, გახსოვს რა თმები აქვს მაგ გოგოს? არა, ვტყუი: მე ვიცოდი თქვენი ამბავი, ოღონდ თავი მოვიტყუე. არა, კიდე ვტყუი. თითქოს არც თავი მოვიტყუე, სულ სხვა რაღაცა იყო.
პატ. გურამი: მახსოვს, იქიდან რომ ერთად წამოვედით, მაშინ კინაღამ არ გაგიყარე დანა მუცელში.
სულხანი: აი, ხედავ? ხედავთ? როგორც, აი, ამ ჩემ ხუთ თითს, აი, ამ ხუთ თითს: ერთი, ორი, ხუთი... – მეზარება ბოლომდე დათვლა – ისე ვხედავ იმ დღეს, იმ კიბეებს, რომელზედაც ჩვენ ჩამოვდიოდით. მე მთვრალი ვიყავი.
პატ. გურამი: მე წვეთი არ დამილევია იმ დღეს.
სულხანი: ისევ მოვიტყუე: არც მე ვიყავი მთვრალი, მაგრამ მთვრალზე უარესად ვიყავი. კიბეებზე ჩამოსვლის დროს მარჯვენა ხელი გადავხვიე კუზმანას, მარცხენა ირინკას. გოგოს ყოველთვის მარცხენა ხელსა ვხვევ, მიყვარს როცა იღლიის ძირში შემოჯდება, როცა მომეკვრება ქალური მხრებით, რომლებიც ერთმანეთთან მიდიან მკლავის მოხვევისას, თრთიან. მაშინ შემოდის ჩემ სხეულში ქალი და სახეს გულზე მადებს. ამ დროს ვგრძნობ ქალს, ამ დროს ვიგებ ნათესავია ის ჩემთვის თავისი სხეულით თუ არა. უკანასკნელი ბოზიდან უპატიოსნეს ქალამდე შემიძლია ასე ამოვიცნო ქვეშეცნეულად ჩემი ნათესავი სხეულით, მისი დიდი გაგებით და მთელი არსებით შევიყვარო ის, თუნდაც მარტო ერთი საათით, ოღონდ მაინც მთელი არსებით.
პატ. გურამი: სულხან, ნუღარ ილაპარაკებ მეტს.
სულხანი: ა!
პატ. გურამი: იცოდე, შეიძლება მაწყენინო.
სულხანი: არ შეიძლება ეგ, ბიჭო, სწორედ მაშინ კიბეებზე მარჯვენა მხარეს შენ მყავდი მობღუჯული და ისევე გიგრძენი, როგორც ირინკა, როგორც ჩემი ნათესავი სხეულით, აი, ამიტომ გენაცვალე, აი, ამიტომ შემიძლია დავეცე შენ წინ მუხლებზე, ენით ავლოკო ის მიწა, რომელიც შენ გარშემოა და თავი არ დავიმცირო; ეს, ხომ გესმის, მე შემიძლია გავაკეთო ეს შენი გულისათვის, შენი გულისათვის ვურტყა თავი იატაკს.
პატ. გურამი: სულხან, სულხან!
ბიჭები: სულხან, სულხან!
რეზო: ადექი, ბიჭო, გეყოფა თავის რტყმა.
პატ. გურამი: მეც შემიძლია, როგორც შენ გააკეთე, ავლოკო მიწა, არ გჯერა? ადექი, ნუ ხარ დაჩოქილი და ნახე, ნახე, მეც, მეც.
რეზო: კუზმან, კუზმან.
ბიჭები: კუზმან, კუზმან, სულხან, გეყოთ მიწის ლოკვა და თავის რტყმა.
ჯიმშერი: თქვენი ჭირიმე, გეყოფათ ორივეს, რა მოგდით!
დიდი ბობა: ხალხო და რას ღელავთ?! არტისტები აქ არა ყოფილან?! რაღა ამ პატიოსან ხალხს ვაწვალებდით, შენი არ მიკვირს, დიდო გურამ.
სულხანი: აი, მაგ პირდაპირობისთვის გენაცვალე, ბობა. არც ირაკლი, არც ჯიმშერი მაგას არ მეტყოდნენ ჩემ აღტკინებაზე. ხე, ხე, შეეშინდებოდათ, რამე არ იფიქროსო.
ირაკლი: შენ ისევ ჩვენი პიროვნების შეურაცხყოფაზე გადადიხარ, ძალით გამოწვეული პათოლოგიური მოვლენიდან.
სულხანი: ხე, ხე, და მაგას ეძახი, რომ გამიგეთ?
ჯიმშერი: შენ რაღაც წინა აზრით მოდიხარ ჩვენთან, ეგ არის შენი ლაპარაკის ნაკლი.
სულხანი: გაჩერდით, თორემ ვიტირებ, არა გჯერა, არა? მართლა ვიტირებ. მაპატიეთ, რომ თითქოს ყველაფერი ხელში ჩავიგდე; ვიცი, რომ ეს ბოდიში უფრო გწყინთ, მაგრამ არ არის ეგ მარტო ჩემი ბრალი, ეგ ჩემი ტრაგედიაა, ბიჭო, გესმით? ტრაგედია. რამეს რომ ვამბობ ან ვაკეთებ, ერთ ნაწილს უნდა ვასიამოვნო, მეორეს უნდა ვაწყენინო, ამიტომ შემიყვარდა ბობა, რომ ეგეთი არ არის. აჰა, ბობა, შენ წინ თუ გინდა, მუხლს მოვიყრი, ფეხებზე გაკოცებ, როგორც ყველაზე პატიოსანი, ობიექტური კაცის წინ, შენ წინაშეც, რეზო, შენ წინაშეც, კუზმან, და არ შემიძლია იგივე გავაკეთო ირაკლისა და ჯიმშერის წინაშე, მიუხედავად იმისა, რომ არ მიყვარს, არა, თქვენზე ნაკლებად არც ერთი და, ღმერთო, ტყუილი არ გამოვიდეს ისევ – შეიძლება თქვენზე მეტადაც მიყვარდეს ისინი.
დიდი ბობა: რაღა მე გინდა რო მომბაძო, კაცო.
სულხანი: არა, ბიჭო, შენი მობაძვა კი არ მინდა...
დიდი ბობა: მა რა გინდა, კაცო?
სულხანი: მე მინდა ფეხებში ჩაგივარდე, იმიტომ რომ რაც გინდა ცუდი საქმე გააკეთო, საქმესთან ცუდი გულით არ მიდიხარ; იმიტომ რომ შენ არ იცი, ტყუილი შეცოდება რა არი; იმიტომ რომ შენ ყველაზე სამართლიანი კაცი ხარ; ვგრძნობ, რომ ავიწყვიტე, იქით აღარ მივდივარ, მაგრამ ვეღარა ვჩერდები. აი, ეგეთივე კაცია კუზმანა, არ იცით კუზმანა, ჰე, ჰე, ჰე. არ გეგონოთ, რომ ვიცინოდე. მე და ამას უფრო ძველი ანგარიშებიც გვქონდა, გინდა გითხრათ, გაგიხსნათ?! ერთხელ მე და ამ კაცს...
პატ. გურამი: არ გინდა ახლა მოგონება.
რეზო: სხვა დროს რა, სულხან.
სულხანი: რას მეხვეწებით, გეგონება, მართლაც ხელში ჩამეგდოს უფროსობა.
რეზო: მა, ხო არა გცემთ.
სულხანი: მცემეთ.
დიდი ბობა: კაცო, მერე და ხელის დასაბანი წყალი სად ვიშოვოთ?
სულხანი: ეგ როგორ გავიგოთ, ხუმრობ თუ მართლა? ჰე, ჰე, ჰე.
დიდი ბობა: როგორც ბობა ამბობს, ისე უნდა გაიგოთ.
რეზო: უბრალოდა თქვა და მორჩა.
ჯიმშერი: სულხან.
სულხანი: მე მითხარი რამე, ჯიმშერ?
ჯიმშერი: ჰო, შენთვის მინდოდა მეთქვა.
სულხანი: რა გინდოდა?
ჯიმშერი: არაფერი, სულ უბრალო რაღაცა. ნუ აიღე თავიდანვე ეგეთი ტონი, თითქოს მე გიწვევ.
სულხანი: არა, კაცო, რატო გეჩვენება, ნუთუ მართლა ეგეთი ტონი მაქვს.
ჯიმშერი: მე არ მეჩვენება.
ირაკლი: ახლა თქვენ დაიწყეთ! სად წაგიყვანთ, იცით, ეგ ლაპარაკი?
სულხანი: რატო გაურბიხარ მერე ლაპარაკს?
ირაკლი: არ მინდა ეგეთ აფექტებამდე მივიდე.
პატ. გურამი: ირაკლი თავს უფრთხილდება, არა, ირაკლი?
რეზო: გოგლიმოგლი, გოგლიმოგლი.
ირაკლი: რა გოგლიმოგლი, ბიჭო?!
რეზო: გოგლიმოგლი ორი კვერცხით.
ირაკლი: ჩემზე ამბობ მაგას?
პატ. გურამი: ჯერაც არ გიჭამია გოგლიმოგლი!
ირაკლი: რო ვჭამ, ორგანიზმს სჭირდება და იმიტომ ვჭამ. როგორც წამალი, ისე მაქვს გამოწერილი.
დიდი ბობა: ვისთვის გოგლიმოგლი და ვისთვის ორასი გრამი ჭაჭის არაყი.
რეზო: გოგლიმოგლი.
ირაკლი: შენ გეუბნები, ოლოლი რო უნდა დაგეპეპლა, დაუფიქრდი, როცა ლაპარაკობ.
პატ. გურამი: ფიქრის თავი სადა აქვს, ისეც იმხელა თავი აქვს.
ირაკლი: ჰოდა, დიდი თავი რომა აქვს, იმიტომ უნდა დაუფიქრდეს, რომ მთელი ჰქონდეს ყოველთვის.
სულხანი: კარგით, გეყოფათ, ნუ მიიღებთ ასე არასერიოზულად ჩემ ლაპარაკს.
ირაკლი: ისე, სულ შენი ბრალია. ახლა ამ ხალხმა ჩვენზე რა უნდა იფიქროს, ისეთი სიტუაცია შექმენი, თითქოს ჩვენ ყალბი ტიპები ვიყოთ.
სულხანი: სწორს ამბობ, მართლა ვერ მოვიქეცი კარგად. ბიჭებო, თქვენ წინ ვითხოვ ბოდიშს, არა ირაკლისთან და ჯიმშერთან. ეგენი ეგრე მიიღეთ, როგორცა ხედავთ, მართლა კარგები არიან, ეს კრიტიკოსი კაცია, ეს ფილოსოფიას სწავლობს.
დიდი ბობა: ვა!
ირაკლი: აი, ისევ არასერიოზულ მდგომარეობაში ჩაგვაყენე.
პატ. გურამი: აფსუსი არ არის, მაგას რეზოს თავი არა აქვს.
ირაკლი: თქვენ სულ იცინით და სერიოზულად უკვე ძნელი გახდა ლაპარაკი, თუნდაც იმიტომ, რომ აქ როგორღაც შეურაცხყოფის გრძნობა თითქოს დაიკარგა; მე რომ მითხრას კუზმანამ, კიდე შეიძლება მოვითმინო, მაგრამ ჯიმშერს პირველად ხედავს.
ჯიმშერი: ირაკლი, ისევ არასწორად დაიწყე შენ ლაპარაკი; აქ ყველა ერთნაირადა ვართ. ამიტომ მე არც მიმიღია შეურაცხყოფად.
ირაკლი: რო არ მიიღე, ეგ შენი ნაკლია.
ჯიმშერი: იყოს ჩემი ნაკლი. ყოველ შემთხვევაში, ეგ არ არის იმისი ბრალი და, თუ მართალი გინდა, მე მიხარია კიდეც, რომ ასე პირდაპირ, უცერემონიოდ მომმართავენ.
სულხანი: სწორს ამბობ შენ, ჯიმშერ, სწორია კაცი, რა გინდათ.
ირაკლი: მე რა ყოველთვის დამნაშავე გამოვდივარ.
სულხანი: გულახდილობა გვაკლია ჩვენ ყველას, გულახდილობა.
ირაკლი: მე შემიძლია ვიყო გულწრფელი თქვენთან.
სულხანი: მოდი, შევეცადოთ მართლა, თითოეული ჩვენი სიტყვა იყოს გულახდილი.
ირაკლი: მეც მაგ აზრისა ვარ, თქვენ რო თითქოს ჩემ წინააღმდეგ გაილაშქრეთ, გეგონება მე აზრების შემჭმელი ვიყო; რაც მე მაგ აზრისათვის გადავიტანე... ჯერ მთელი ჩემი ოჯახი მაგ იდეებისთვის გაწყდა, მერე სულ მთლად ბავშვმა დავიწყე ღამღამობით წიგნზე მუშაობა, მაგის გამო იყო, რომ კინაღამ დავბრმავდი.
სულხანი: აი, ისევ გადაუხვიე გულახდილობას და შენი ამბების მოყოლა დაიწყე.
ირაკლი: ჯერ ხო არ მითქვამს ბოლომდე.
ჯიმშერი: არა, ირაკლი, აქ სულხანი სწორია, ბობას გულახდილობა რომ მოგწონთ, რატომ მოგწონთ?
სულხანი: ალალია და იმიტომ.
ჯიმშერი: არა ხარ სწორი, შენ გგონია ირაკლი ბობაზე ნაკლები გულის არის?
სულხანი: არა, როგორ გითხრა...
ჯიმშერი: აი, ისევ არა ხარ სწორი: ფიქრობ, რომ ხო და ამბობს სხვას, არც შენ შეგიძლია, ხედავ, იყო ალალი, გულახდილი.
სულხანი: მე ვცდილობ, რაც შემიძლია.
ჯიმშერი: რაც შეუძლია, ირაკლიც ცდილობს, ოღონდ მეტი არ შეუძლია, იმიტომ რომ თავისი ფორმა არა აქვს. სხვათა შორის, ეს უფორმობა მაგის ბრალი კი არ არის, ეგ უფორმობა გვახასიათებს ყველას ჩვენ და თითქმის უკლებლივ.
სულხანი: ეგ არის ჩვენი ტრაგედია.
ჯიმშერი: შენ გგონია, რომ ახლა დამეთანხმე; არა, ეგ არ არის ჩვენი ტრაგედია, რადგან ეს საერთოდ არ არის ტრაგედია; ეს არის ჩვენი ბუნება, ქართველი კაცის ბუნება, რომელმაც არასოდეს არ იცის, რა არის ის თვითონ და სისტემატურად ცხოვრობს მეზობელ ჩვენებებში და არა თავის სინამდვილეში.
სულხანი: თითქოს გავიგე და ისევ დამეკარგა ძაფი.
ჯიმშერი: აი, რეზო აიღე. სწავლობს საინჟინროზე და დარწმუნებულია, რომ მისი მოწოდებაა ხატვა; ვთქვათ, რეზოს მართლა აქვს ხელოვნების ნიჭი; აი, შენ აშკარად გაქვს არტისტული ნიჭი, შეიძლება ძალიან დიდიც, მაგრამ დარწმუნებული ხარ, რომ უნდა იყო თვითონ შემქმნელი ხელოვანი და ამ ფორმასა და აზრს შორის ჭიდილში მიდის შენი ცხოვრება; ვიტყვი უფრო მეტს – გიული იმდენად შეეჩვია თავის მოსულელო ბიჭის როლს, რომ ის არამცთუ თავის ბუნებრივ, საშუალოდ ჭკვიანი ადამიანის ფორმაში არ გაცვლიდა მას, არამედ ძალიან ჭკვიანობასაც ითაკილებდა თავისი არსებობის გამოხატვის დროს.
სულხანი: მართალს ლაპარაკობ, ხო იცი... ჰო, სამწუხაროდ, მგონი, მართალია.
ჯიმშერი: რათა სამწუხაროდ? აი, ისევ ამოვარდა ფორმიდან. უბრალოდ, არ შეგიძლია გახდე არტისტი, ფანტაზიას, შემოქმედებას სწორედ იქ მისცე გასაქანი, იქ გახდე დიდი. რატომ არ არის, იცი, ეს სამწუხარო... გისმენ, კუზმან, ამაზე შემდეგ.
პატ. გურამი: კაცს უნდა, თვითონ წერდეს. რომელი უფრო დიდია, ხო უნდა გავითვალისწინოთ.
ჯიმშერი: ის კი არ უნდა გაითვალისწინო, რომელი უფრო დიდია, არამედ ის, რომელი უფრო თავისია.
სულხანი: სწორი ხარ, თითქოს სწორი... ოღონდ რაღაც მაინც ვერა ვგრძნობ.
ჯიმშერი: ჰო, შენ გგონია მე მწყინს, რომ ვერა გრძნობ ამას, რომ თუნდაც პატარა გურამი სამუდამოდ დაიღუპა, როგორც პატიოსანი ინჟინერი და ვერასოდეს ვერ იქნება ხატვის ტონის მიმცემი თავისი აზრებით... ერთი წამითაც არა.
ირაკლი: ყველა გამოგვლანძღე ერთ წუთში.
ჯიმშერი: მე? ერთი წამითაც არა, ერთი წამითაც. პირიქით, მე ჩემ ამბავსაც გეტყვით. მიუხედავად იმისა, რომ არავითარი ნიჭი არა მაქვს მსახიობობისა, თუ ოდესმე რამეზე ვოცნებობ, ეს არის სცენა: ვიყო სცენაზე ხალხით სავსე დარბაზში და ვიყო დიდი არტისტი, უზარმაზარ კოჟრიან მტევანში მეჭიროს შანდალი ანთებული სანთლით და ნელა, სულ ნელა ვმართავდე მოხრილ ხელს, სანამ ის არ მიაღწევს უსასრულობას ჩემი მტევნის შემწეობით და სანამ ეს სინათლე არ გაანათებს ყველას!
ხი, ჰი, ჰი, გეცინებათ ყველას, ჰა? როგორ შეიძლება სათვალიან ჯიმშერს ჰქონდეს ასეთი სურვილი – იყოს არტისტი?! თანაც ეჭიროს ასე მაღლა აწეული შანდალი. აი, ასე! ასე მაღლა აწეული ერთი კი არა, ორი შანდალი, ათი შანდალი, ასი შანდალი!
რეზო: ეგ ხომ მეც მინდა!
სულხანი: ათასი შანდალი.
დიდი ბობა: კაცო, კაცო..!
ირაკლი: ეგ როდის მოგივიდა თავში?
ჯიმშერი: ეგ მე არ მომსვლია თავში, მე მაგ სურვილით გავჩნდი... კარგით, მე უკვე დავმშვიდდი და თითქოს შემიძლია ნორმალურად ვილაპარაკო... არტისტულობა, ჩემი აზრით, არის სუფთად ჩვენი ქართული ბუნება.
დიდი ბობა: ვითომ, კაცო...
ჯიმშერი: აი, შენ, აი, აიღეთ...
რეზო: ასი გრამი ბობა და გადაასხით მენზურაში.
ჯიმშერი: ხი, ჰო, თუნდაც, ოღონდ სერიოზულად, ყველაზე გულახდილი, ალალი ბობას ლაპარაკიც კი არის სუფთა სცენური, ოღონდ მისი ფორმა ისე შეესაბამება შინაარსს, რომ ვერც კი არჩევთ ერთმანეთისაგან დანარჩენები...
ირაკლი: ეგა გვღუპავს ქართველებს.
სულხანი: ფორმით გატაცება არის საშინელი რაღაცა, აი, მე ჩემ თავზე შემიძლია ვთქვა.
ჯიმშერი: თქვენ არ მოგწონთ ფორმით გატაცება; არც მე მომწონს, მაგრამ მე, მე ვამაყობ, რომ ვარ იმ ერის შვილი, რომელსაც არასოდეს არ აკმაყოფილებს თავისი არსებული ფორმა, რადგან არ იცის, რომელია ის – დაუკმაყოფილებლობა არსებულით – ეს არის ფორმა და ამას ჰქვია ქართველი კაცი; აი, მეც ვარტისტობ ახლა, ზედმეტად ვიქნევ ხელს და მე ამით ვამაყობ. ამან შეიძლება დამღუპოს მე, ამან შეიძლება დაგვღუპოს ჩვენ ყველა, დაგვღუპოს სხვა ფორმის ძიებამ, მაგრამ ის, რომელიც ნახავს თავის ნამდვილ არსს, ის იმდენად ნამდვილი იქნება, რომ არც ერთი ჩვენგანი არ ინანებს, რომ იყო მისი გზის უნებლიე მსხვერპლი, მიუხედავად იმისა, რომ სიტყვით ის შეიძლება გავლანძღოთ კიდეც.
ჰო, იმდენად ბევრი რამე უნდა თითოეულ ჩვენგანს, რომ ძნელია, გაერკვიო, რომელი უფრო გინდა; დიახ, ჩვენი, ქართვალების, უმეტესობა ყველა დარგში თანაბრად ნიჭიერი ხალხია, ხოლო ყველაფერში თანაბრად ნიჭიერ კაცს არ შეიძლება ჰქონდეს თავისი ნამდვილი საქმე – ის აქვს მხოლოდ ცალმხრივად ნიჭიერ კაცს და გენიოსს, რომელიც, ჩემი აზრით, ცალმხრივად განვითარებული კაცის უმაღლესი ფორმაა, ამიტომ არის ჩვენთან ასე იშვიათი ცალმხრივად განვითარებული კაცი და გენიოსი.
უმორჩილესად გთხოვთ, არ მიიღოთ შიშველ ჭეშმარიტებად ჩემი სიტყვები, რადგან მე მაინც ამ პიესის ერთ-ერთი გმირი ვარ, ხოლო ძირითადი აზრი შეგიძლიათ გამოიტანოთ არა ერთის ან ბევრის ნალაპარაკევიდან, არამედ იმ გრძნობიდან, რომელიც აიძულებს მათ ილაპარაკონ...
მაშ ასე, ახლა ყველას გთხოვთ, გამხიარულდეთ... თქვენი ჯიმშერი... და კიდევ: გთხოვთ, დაუკრათ ტაში, ხოლო მე გავაკეთებ რევერანსს ან, როგორც მიღებულია, მეც დავუკრავ თქვენთან ერთად ტაშს. ბრავო!
– ბრავოო!
– ბრავოო, ბრავო!
– ბრავო, ბრავო და ვაშა!
– და ძალიან სერიოზულად ვაშა!
– შენ ილაპარაკე იმდენი, რომ ყველა ჩვენი სიტყვა ამის შემდეგ უაზროდ მომეჩვენება.
– ნუ გეშინიათ, თქვენ ისეთი ბიჭები არა ხართ, რომ ლაპარაკი ვეღარ შესძლოთ; სხვა რომ არაფერი, იმაზე ილაპარაკებთ, რამდენი ილაპარაკა ჯიმშერმაო.
– მაინც დაიკარგა ლაპარაკის ხალისი და სხვა რამე გვინდა.
– მაშინ გავაგრძელოთ სპექტაკლი.
– ნამდვილად გავაგრძელოთ.
– ჰო, მეც მაგის მომხრე ვარ.
– ცოტა გავერთობით მაინც ყურების დროს.
– მე უკვე აღარ ვიცი, საით ვუყურო.
– კარგი, ბობა, ზედმეტი ნუ მოგდის.
– თქვენ გგონიათ, მე ზედმეტობით მომდის?
– ეგეთ ლაპარაკს ბოლო არა აქვს.
– ჰოდა, გავაგრძელოთ, იქნება გულზე რო მოხვდეს კაცს, ისეთი რამე მოხდეს წარმოდგენაში.
არის, გურამ, შიგ ეგეთი მომენტი?
– როგორ გითხრათ...
– როგორც არის, ისე თქვი, კაცო.
– არა, ისე კი ვიტყვი, სიტყვა ვერ ვნახე სათქმელად. მოკლედ, კაცი რომ კვდება, ჰქვია იმას თქვენთვის რამე მომენტი თუ არა?
– გააჩნია, როგორა კვდება კაცი.
პატ. გურამი: მე ვიცი მაგისი შინაარსი; აი, უყურეთ და ნახავთ როგორა კვდება კაცი.
ჯიმშერი: იცით რა, აქამდე თითქოს მე აღარ მინდოდა, იმდენად აღგზნებული ვიყავი. ახლა რაღაც მომინდა, აშკარად ვგრძნობ, რომ მომინდა, რამე ხდებოდეს სცენაზე და მე მხოლოდ მაყურებელი ვიყო.
გურამი: მაშ, ვთხოვ ბიჭებს დაიწყონ, თორემ თვითონაც ძალიან მოიწყინეს; დაიღალე, თეზიკო? ამდენი ხანია შენ და იულონი უხმოდა სხედხართ, მოწყენილები, მაქეთა კუთხეში.
იულონი: არა, ჩემთვისა ვფიქრობდი.
თეზიკო: მე ყურს გიგდებთ.
პატ. გურამი: თქვენ რა მართლა დაქირავებული არტისტებივით იქცევით.
თეზიკო: სიტყვა სიტყვაა, რახან შეგპირდით, ვითამაშებ კიდეც ბოლომდე.
გურამი: დავიწყოთ ბარემ.
თეზიკო: კარგით. ადექი შენც, იულონ, მე უკვე მეშინია, ისეთი სახე გაქვს.
იულონი: ჩემი, ა!
თეზიკო: ჰო, რაღაცნაირი მჟავე სახე გაქვს, ნამძინარევი.
იულონი: მჟავე სახე, ა?!
თეზიკო: თუმცა როდის არა გაქვს შენ მჟავე სახე.
იულონი: მჟავე სახე?!
თეზიკო: რატომ მიყურებ ეგრე, არ ვამბობ სწორს?
ჯიმშერი: აქ ათასი ეგეთივე სწორი რამის თქმა შეიძლება, ოღონდ არ არის საჭირო.
თეზიკო: მე სწორედ მჭირდებოდა და იმიტომ ვთქვი.
იულონი: მე შენი ტოლი არა ვარ, იცოდე.
თეზიკო: უფროსი ხარ, მით უარესი შენთვის.
გურამი: რატო დადექი, თეზიკო, ეგეთ ხასიათზე?
თეზიკო: როგორზე?
გურამი: რაღაცნაირად გამომწვევად ლაპარაკობ.
თეზიკო: მე ვლაპარაკობ გამომწვევად?!
გურამი: აღარ გინდა, რომ ითამაშო?
თეზიკო: პირიქით.
გურამი: აბა, რატომ ლაპარაკობ ასე?
თეზიკო: გაბრაზებული უფრო კარგად ვითამაშებ, ხი, ხი, ხი, არა, იულონ?
იულონი: არ ვიცი.
სულხანი: რას იტყვით, ბიჭებო, დავიწყოთ ნამდვილი წარმოდგენა?
მე მინდა რომ დავიწყოთ, არა იმიტომ, რომ სანახაობა ვნახო. მე მგონი, გამიგებ, გურამ, ეს ჩემი სიტყვები შენს პიესას არ აყენებს ჩრდილს, უფრო პირიქით. უბრალოდ, ისეთი განწყობა ჩამოვარდა, რომ ყველას გვჭირდება, რაღაცა სხვას ვუყუროთ, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლად ხდება.
აი, ახლა ცოტა გვერდზე ვიდექი და რაღაცნაირად გვერდიდან აღვიქვი ყველაფერი. ისეთი შთაბეჭდილება იყო, თითქოს მართლა სცენაზე ხდება ყველაფერი, ჩემს გონებაში სინამდვილეს ძირი გამოეცალა.
ირაკლი: ეგ შენ თვითონა ხარ ყალბი ტიპი და იმიტომ გეჩვენება.
დიდი ბობა: მეც ყალბი ტიპი ვარ? მეც ეგრე მეჩვენება.
სულხანი: საინტერესოა. ალბათ, არის წუთები, როცა ჩვენ ყველანი ერთნაირად ვხედავთ საგნებს.
იულონი: ჩემი საქმე არ არის, არც ვაპირებდი თქვენს ლაპარაკში ჩარევას, საერთოდ არ მიყვარს... მაგრამ ამდენი გულახდილობის ცდებისგან მეც უძიროდ დამტოვეთ, თითქოს ჰაერი ლაპარაკობს, თქვენი სიტყვებისგან თავი თითქოს იბერება, თავისუფლდება ტვინისგან და შიგ დიდ, მძიმე ბუშტებად დადიან უაზრო სახელები: ბო-ბა, გურამი, სულხანი, ჯიმშერი, ისევ ბო-ბა, მერე თითქოს ვიღაც უბერავს – ჰუჰუჰუიიი.
პატ. გურამი: რეზოს მეტი სხვა ვინ შეუბერავს, სიუუ.
რეზო: სავია, სავია, რა დიდია და რა სავია.
პატ. გურამი: რა სიმპატიურია.
სულხანი: ეგ რა, ცდა იყო, რომ გავმხიარულდეთ?!
პატ. გურამი: არაფერიც არ იყო, დიდი იყო და შავი იყო.
რეზო: ოთხი ცალი იყო და ოთხივე ექსცენტრიული.
სულხანი: ხალხი გიყურებთ. რეებს იძახით, ანგლობთ თუ მართლა აღარა ხართ ჭკუაზე?!
პატ. გურამი: ვანგლობთ.
რეზო: და მეტი რა დაგვრჩენია, არა, ბობა?
დიდი ბობა: დიდი ბობა უარს ამბობს ბობობაზე.
პატ. გურამი: და მერე ობობა რომ გახდეს, არ ეშინია?
გიული: ა! ამდენი ხანია ხმა არ ამომიღია.
სულხანი: ჰა?! ეს რაღა იყო ახლა, მართლა სულ უკან წავედი, თითქოს ჰაერიდან მოსულმა გიულიმ რომ წვრილი ხმა ამოიღო. და მართლა ხდება ეს თუ არა, არ ვიცი.
გიული: შენ იკითხე, თვარა, მე ქე მაქვს ჩემი ოთახი, აგერ მიდევს ჯიბეში გასაღები.
სულხანი: რას ლაპარაკობს ეგ, გესმის?
ჯიმშერი: არ მესმის.
პატ. გურამი: ო, რა მწიფეა ეს სულხანი!
რეზო: ო, რა ქარია!
პატ. გურამი: ო, რა მაგრა ასხია ხეს!
რეზო: ო, რა ქარია!
გიული: გიჟების ანეგდოტი მომაგონდა მაგაზე.
რეზო: ესეც რა ნოყიერია!
გიული: მათქმევინეთ, ბიჭო, ბოლომდე. თქვენ ამდენი ილაპარაკეთ და ერთი არ შემიწყვეტინებია.
ირაკლი: მე, მე... ლაპარაკიც თვლით არის.
სულხანი: რატომღაც ახლა ვერ ვამტყუნებ, საერთოდ, რაც გინდა მოხდეს ან ითქვას, ისეთი აწეული სიტუაციაა, სწორედ მიწიდან აწეული, რომ ვერაფერს ვერ ვიტყვი.
დიდი ბობა: მიწიდან თუ ჭკუიდან.
გიული: ე ბიჭო, მათქმევინეთ.
სულხანი: რა?
გიული: გიჟებზე ანეგდოტი.
სულხანი: მართლა გიჟებივითა ვართ, ხო იცი, არავითარი კონტაქტი არ არის ჩვენს ლაპარაკში; ისეთი შეგრძნება მაქვს, თითქოს ერთი გამოვა – იტყვის, მეორე გამოვა – იტყვის, მერე მიდის უკან და ყუჩდება თავისთვის, როგორც ობობა, რომელმაც ქსელი გააბა და ჩასაფრებული უცდის შიგ ბუზის გაბმას.
დიდი ბობა: და მართლა ეს ხალხი აზრების ობობები ხართ, კაცო.
ჯიმშერი: ნამდვილად, თანაც საშინლად მოშორდა ყველა ლაპარაკი ნიადაგს, აიწია, აიწია და თითქოს ღრუბლებს მიებჯინა, ახლა ერთი გზა დარჩა, რო გავიშალოთ, რეზოს თამადობით; თავის მიხედვით ვამბობ.
რეზო: მერე!
ჯიმშერი: ო... გაბრაზდი, ეგ ჯობია.
რეზო: რა ჯობია?
ჯიმშერი: ასე ნუ იქნება და გაბრაზდეს მაინც ვინმე, შეიგინოს, გინდაც გაარტყას მეორეს.
პატ. გურამი: ვა, მაგას შენ ამბობ, სათვალიანი?! შენზე ჭკვიანი აქ არავინ არ მეგონა.
სულხანი: მერე არ არის?! არა თქვა ჭკვიანური? მართლა ცოტა უნდა დავიწიოთ მიწაზე, თორემ ჭკუიდან ავიწევით და, გიულის რო უნდა მოეყოლა, იმ ანეგდოტის გიჟებივით, ხეზე რო ადიოდნენ და ერთი ეუბნებოდა...
რეზო: გიჟებო, ბოდიში, ბიჭებო, დამწიფდით?!
პატ. გურამი: მე ჯერ არა.
გიული: მაგი უკვე დალპა.
რეზო: ბიჭებო, დამწიფდით?
დიდი ბობა: კაცო, შენ ისევ მკვახე ხარ, სხვებს რას ეკითხები, ყელში გამეჩხირე ხურმასავით და ეგ არის.
რეზო: მაშ, მიდი, ბობა, შენ დაარხიე.
დიდი ბობა: ბიჭებო, დამწიფდით?
პატ. გურამი: ჩვენ კი დავმწიფდით, მაგრამ პირველი შენ არ ჩამოვარდე, ყველაზე მოწეული შენა ჩანხარ.
დიდი ბობა: დამწიფდით თუ არა?
პატ. გურამი: მიდი, ბობა.
დიდი ბობა: მიდი და შენი ყოფაც ავატირე, ვისაც უნდა, იმან დაარხიოს, მე აქ კუთხიდან გიყურებთ.
სულხანი: მეც, ძმაო, კუთხეში წავალ, არაფერი აზრი აღარა აქვს აქ დგომას.
ირაკლი: მე თავიდანვე ჭკუა ვიხმარე, აქ რომ ვზივარ.
გურამი: ო... ასე, გაჩუმდით ყველა.
რეზო: მე... მე!
გურამი: გაჩუმდი შენც, გესმის?!
პატ. გურამი: ჩიტი გამოფრინდება?
გურამი: შენი თავიდან. გეყოფა, არ გამცე პასუხი. როგორც პიესის ავტორი, დიქტატორობას ვიღებ ჩემს თავზე; იულონ, თეზიკო, დაიწყეთ. მერე ჩავერევი მე, დამწერი.
რეზო: და მე, მხატვარი.
გურამი: გაჩუმდი, შე საწყალო დიდთავა.
რეზო: საწყალო, ხი, ხი.
გურამი: რა გაცინებს?
პატ. გურამი: რაც მაგას გოგოები ჰყავს, რატომ არ იცინებს, სხვა რა ადარდებს. ნახავს გოგოს, ეტყვის – წამოდი, უნდა დაგხატოო და მერე მორჩა; არა, შენ რა უნდა უთხრა, დიდო გურამ, გოგოს: წამოდი უნდა დაგწეროო, ჰა?
დიდი ბობა: ხა, ხა, ხა.
სულხანი: ხი, ხი, ხი.
გურამი: ვისაც რა შეუძლია, იმას ეუბნება, გაუშვი, მე დავწერავ და მაგან დახატოს.
ბიჭები: ხა, ხა, ხა, ხი, ხი, ხი.
გურამი: კარგით რა, ვიანგლეთ, მორჩა. ისევ ანგლობა? ვიწყებთ, ბრძანებს დიქტატორი.
ჯიმშერი: უკაცრავად, კიდევ უნდა შეგაწყვეტინოთ.
სულხანი: რა მოგივიდა ამ წყნარ კაცს დღეს.
ჯიმშერი: არ ვიცი მე თვითონ, რაღაცნაირად თითქოს მართლა ბურუსში ვარ, თან მეცინება.
გურამი: მესმის, მაგრამ სწორი გითხრა, ბიჭებთანაც უხერხულია.
ჯიმშერი: ჰო, ვიცი, ისევ მაგათი მოთამაშეების სასარგებლოდ და ჩვენთვისაც, რაღაც ასე უცებ, ერთი შეხედვით, გაცილებით რეალურ ამბავზე, პიესაზე, გადასვლა, რაც უეჭველად უფრო რეალურია ჩვენს ლაპარაკთან შედარებით, რაღაც ზედმეტად კონტრასტული იქნება და მეშინია, ისევ არ ამოგვაგდოს. ე.ი. პიესაც ისე არ აღვიქვათ, როგორც ამ ამბების გაგრძელება.
სულხანი: ვერაფერს ვერ ეტყვი.
გურამი: ჰო, ვერაფერს.
ჯიმშერი: იმისათვის, რომ იყოს რაღაც შუა ხაზი, მოკლედ, შენი სიტყვებით მოგვიყევი, რა არის პიესის თემა.
გურამი: პირდაპირ მოყოლა ძნელია, იმდენად უბრალო თემაა – ოჯახური ტრაგედია: ერთი არის ნაშვილები აკვანშივე, ოჯახი ზრდის, უვლის; მეორე, უმცროსი ძმა კი, გაიზარდა საბავშვო სახლში, ის იკვლევს თავის გენეალოგიას და იგებს, რომ მისი უფროსი ძმა...
იულონი: მე, არა? ესე იგი...
გურამი: ჰო, შენ.
იულონი: კარგი, გააგრძელე, ხელს არ შეგიშლი.
გურამი: უფროსი ძმა იზრდება, ე.ი. უკვე გაიზარდა მდიდარ ოჯახში. უმცროსი ძმა არის ბუნებით ბოროტი, მიდის უფროსთან, რომელმაც მხოლოდ ბუნდოვანი ეჭვით იცის, რომ არ არის მათი შვილი.
სულხანი: დანარჩენს ჩვენი თვალით ვნახავთ.
ჯიმშერი: ჰო, საკმარისია. ეს ისე გთხოვე, შესავლისთვის.
სულხანი: ჩემს სხეულსაც თითქოს მომზადება სჭირდებოდა სხვის მოსასმენად, იმდენად ვიყავი გატაცებული საკუთარი ლაპარაკით.
ირაკლი: ერთი შეკითხვა მეცა მაქვს ავტორთან. თუ განგვიმარტავთ პიესის იდეა რა არის, ეგ დაგვეხმარება კარგ გაგებაში.
გურამი: იდეა?
ირაკლი: იდეას სხვანაირი გაგებით კი არ ვამბობ, `იდეურობა~ არ გეგონოს. უბრალოდ, იდეას გეუბნები, რა აზრი უნდა გამოვიტანოთ.
გურამი: აზრი? არ ვიცი. მაგ მხრივ, სრული უაზრობა უნდა იყოს ჩემი პიესა.
ირაკლი: ყველაფერს თავისი იდეა აქვს, რო გინდოდეს, უიდეოდ ერთ სიტყვასაც ვერ დაწერ. ამხელა პიესას იდეა არ ჰქონდეს, არ შეიძლება.
გურამი: იდეა შეიძლება აქვს, ოღონდ ფორმულირება არ შემიძლია.
ირაკლი: მაგის იდეაა, ალბათ, ოჯახის არდარღვევის იდეა.
გურამი: არ ვიცი.
ჯიმშერი: მე მესმის, რომ შეიძლება არ ესმოდეს.
სულხანი: ჰო, თითქოს სადღაც მივწვდი, რა უნდოდა ეთქვა გურამს.
გურამი: მე არაფერი არ მინდოდა მეთქვა.
სულხანი: მაშ, სულ ტყუილად მოვსულვართ და ეს არის.
გურამი: შეიძლება.
ჯიმშერი: ნუ ლაპარაკობ ასე, გურამ, თითქოს ჯიბრით, ხომ იცი, რომ არა ხარ სწორი.
გურამი: მეტი მე არაფრით არ შემიძლია თავი დავიცვა.
ჯიმშერი: შენ არავინ არ გესხმის თავს.
გურამი: არც ვამბობ მაგას, უბრალოდ, კონკრეტული იდეა არა მქონია მხედველობაში, ეს გამოდის საერთოდ ჩემი შეხედულებიდან ნაწარმოების არსის შესახებ.
ჯიმშერი: მაგასაცა აქვს თავისი იდეა.
გურამი: ნუ ვიხმართ აქ მაგ სიტყვას; ყოველგვარი წინა აზრის გარეშე ვამბობ, რადგან იდეა უკვე საზღვრავს რაღაცას, თითქოს ანკეტას ვავსებდე: თემა – ოჯახური ტრაგედია, იდეა –? არაფერი, არაფერი არ მომდის თავში.
ირაკლი: მაშ, რისთვის უნდა ვუყუროთ.
გურამი: ჩემი აზრით, პიესა, თუნდაც რომანი, არასოდეს არ ემსახურება რაიმე იდეას, უფრო ფართო გაგებით ჰუმანურ იდეასაც კი, მიუხედავად იმისა, რომ კარგ, დიდ ნაწარმოებში უეჭველად კაცთმოყვარეობაზეა აღებული ძირითადი ხაზი, იგივე შეიძლება ითქვას ცუდ ნაწარმოებზეც.
ირაკლი: ჰოდა, ეგა ყოფილა მისი დედააზრი.
გურამი: ეგრე შეიძლება არც დაგეწერა არაფერი. ცხოვრების დედააზრია საერთოდ გამოხატული ლიტერატურულ ფორმაში – იცხოვრო შენს ახლობელთან და შეიყვარო ის, როგორც შენი თავი.
ირაკლი: ჰო, ეგ უკვე იდეაა.
გურამი: ასეთ ზოგად რამეს არ შეგიძლია კონკრეტული ნაწარმოების დედააზრი უწოდო.
ირაკლი: მეც ეგა ვთქვი, კონკრეტული იდეა გვაინტერესებს-მეთქი.
გურამი: ნაწარმოების კონკრეტული იდეა არის ის შეუცნობელი განწყობილება, რომელიც ქვეშეცნეულად მოქმედებს მნახველზე თუ მკითხველზე, ემატება წვეთებად მის საკუთარ იმდროინდელ განწყობას და აღრმავებს მას; თუ მისი საკუთარი განწყობა არის, უხეშად რომ ვთქვათ, კარგი, კაცთმოყვარე – უღრმავებს კაცთმოყვარეობას, თუ არის ავი – უღრმავებს სიავეს და ამას აკეთებს ორ სხვადასხვა კაცში ერთი და იგივე ნაწარმოები, რომლის იდეა, როგორც მიღებულია ითქვას, ვთქვათ, არის – ბრძოლა ეროვნული თავისუფლებისათვის ან სხვა რაიმე.
ჯიმშერი: მე გეთანხმები, ოღონდ არის ერთი ფაქტორი.
გურამი: მხოლოდ ნაწარმოების მხატვრული მხარე, მისი აღგზნებადობის განმსაზღვრელი, რომელზედაც თითოეული ადამიანი თავისებურად რეაგირებს და რომელიც სრულიად მოულოდნელ რეაქციას იწვევს ხოლმე პიროვნებებში, არის იდეა და ის ფაქტორი, რისი თქმაც გინდოდა შენ.
ჯიმშერი: ვგრძნობ, რომ სულ სწორი არა ხარ, მაგრამ არ შემიძლია არ დაგეთანხმო.
სულხანი: ჰო, ცილდება, ცილდება ეგ შეგრძნება და იდეა და მაინც თითქოს ვერ დავამთავრე ჩემს გონებაში.
გურამი: აა!
ირაკლი: ეგ უკვე ცხარობს.
ჯიმშერი: გურამი?
ირაკლი: ჰო, გურამის სისწორეზე არ ლაპარაკობს ეგ. თუმცა პირდაპირ მეც მიჭირს პასუხის გაცემა – ისე მიუდგა საკითხს, თითქოს ყველა გზები მოჭრა.
ჯიმშერი: აი, რა გამოიწვია, გურამ, რომ გაცხარდი; როცა ლაპარაკობ შენს ნაწარმოებზე, არასოდეს არ უნდა გაცხარდე.
გურამი: არ გავცხარდე?!
ჯიმშერი: არა, ყოველთვის დარჩება სხვისთვის რაღაც გაუგებარი, მიუხედავად იმისა, რომ, ჩემი აზრით, იდეა შენ უკეთ გაიგე თავისი არსით.
სულხანი: ჰო, ავტორი ხარ მაინც, რაც გინდა იყოს.
დიდი ბობა: ავტორი, რა, კაცი არ არის?
გურამი: მართლა, თქვენ თუ გაქვთ უფლება გაცხარდეთ, მე არა მაქვს? მეც ისეთივე ნერვები მაქვს, როგორც თქვენ. მერე რა, რომ იდეა, როგორც ჯიმშერმა თქვა, უკეთ მესმის თქვენზე; მე რამეს გაგება ხელს არ მიშლის ისევე ვიგრძნო და განვიცადო ის. – ა, აბა არა?
ირაკლი: მაინც არ ვარგა ეგეთი ლაპარაკი, თითქოს ჩიხში გვაყენებ, უკან დასახევი გზაც არ არის, რომ გეკამათოთ; ისე რომ, ფაქტიურად, არც უხეშობ ძალიან.
ჯიმშერი: ტონი მიიღო ისეთი, ეგ უარესია.
სულხანი: არის ჩვენს ნათქვამში, გურამ, სიმართლე.
გურამი: ჰო, ყველანი მართლები ხართ, მე მინდოდა მეთქვა, რომ მე მტყუანი ვარ, მაგრამ ეს ახალი ჩიხი იქნებოდა თქვენთვის; თუ დაიჯერებთ, არ მინდა და მაინც რატომღაც იქმნება ასეთი დაძაბული მდგომარეობა ჩემი ლაპარაკიდან. – გურამ, გაუშვი ეშმაკებისკენ ყველაფერი.
ბიჭებო!
არა გრძნობთ, რომ ამ წუთში ჩემი საკუთარი ნაწარმოები უნდა ითამაშონ, ჩემი საკუთარი ფილტვებით დაწერილი, ყვირილივით დაწერილი და მე ამას განვიცდი; განვიცდი ისე, როგორც არც ერთი თქვენგანი, ამიტომ გელაპარაკებით ზედმეტად გამომწვევადაც კი, არეულად, რომ შემდეგ შეფასებაში, თქვენს გულში კი არა, ჩემთან როცა შეაფასებთ, შეღავათი არ მისცეთ მას – აი, ეს არის სრულიად უადგილო გულახდილობა, თუ გინდოდათ; ბოდიში, მე ისევ ჩაგაყენეთ ჩიხში, მაგრამ მეც ხომ არტისტი ვარ გულით:
არ გესმით თქვენ, მე მინდოდა მეყვირა მთელი ფილტვებით, მინდოდა მეყვირა, აი ასე, გაშლილი ხელებით აწეულს, ადღლეზილს აუუუუუუ! ჰაააუ და არ მომრიდებოდა არაფრის – ეს იყო მთელი ჩემი კაცთმოყვარეობა. გესმით, რას ნიშნავდა ეს ხმა, ეს ყვირილი ჩემთვის!
სულხანი: ოოიუ! მეც დამებერა მართლა ფილტვები, თითქოს რაღაც ამოვისუნთქე მერე და სიმძიმე მოეხსნა გულს. აი, ახლა მართლა მზადა ვარ, სიამოვნებით ვუსმინო პიესას და თანაც ნაწარმოების აღმგზნებადობით გამოწვეული განწყობილების მხრიდან, რასაც შენ გულისხმობდი.
– მოდით აქეთ, მოდით, ერთად დავდგეთ ყველა, ყველამ ერთმანეთს გადავხვიოთ ხელი და ყველამ ერთი საათით მაინც ვიგრძნოთ ერთი მიზანი: ვუყუროთ პიესას და განვიცადოთ სუფთა მხატვრული სიამოვნება.

პიესა, რომელიც დაწერა გურამმა და რომელსაც
წარმოადგენენ თეზიკო და იულონი

სათაური: ი უ ლ ო ნ

თეზიკო
რა უცნაურია, არა?
იულონი
ჰო, საკმაოდ.
თეზიკო
ერთმანეთის პირდაპირ ვცხოვრობთ, მე თქვენს შესახებ ყველაფერი ვიცი, თქვენ კი მე პირველად მხედავთ.
იულონი
არა, მაგაში კი არ არის საქმე, რომ მე ყურადღებას არ ვაქცევდე სხვებს... ჩემი ცხოვრება სხვანაირად აეწყო.
თეზიკო
ნუ შესწუხდებით მაგაზე, მე ისეც ბევრი რამე ვიცი თქვენ შესახებ; მე თქვენ ყოველდღე გხედავთ მარტოს, მხოლოდ მარტოს და არასოდეს ამხანაგებთან.
იულონი
ეს იმის ბრალია, რომ ბევრ ხმაურს ვერ ვიტან.
თეზიკო
მხოლოდ იმ დღეს დაგინახეთ გოგოსთან ერთად.
იულონი
გთხოვთ, მაგის შესახებ არ გინდათ.
თეზიკო
ჰო, მართალი ხართ, არც არის საჭირო; ისეთი სახით დაბრუნდით უკან, ყველაფერი გასაგები იყო.
იულონი
მე უკვე გთხოვეთ.
თეზიკო
მთხოვეთ? `თ~? ო, მე მაგ `თ~-სთვის უზომოდ მადლობელი ვარ.
იულონი
არ ვიცი, რატომ უსვამთ ამ უბრალო ზრდილობას ხაზს.
თეზიკო
ეს ჩემი თვისებაა, რომ ყველაფერს ხაზი გავუსვა, თუნდაც სულ უმნიშვნელო იყოს.
იულონი
ალბათ. მე თქვენ არ გიცნობდით, მე თქვენ პირველმა შემამჩნიეთ.
თეზიკო
ეს უკვე ჩემს მოვალეობად იქცა, რომ პირველმა მე დავიწყო ყველაფერი; აი, მე თქვენ პირველად მოგიყვებით ერთ ამბავს, გაინტერესებთ? ჰა? ჰა? ძალიან ახლოს ხომ არ მოვედი.
იულონი
გთხოვთ, ნორმალურად ილაპარაკოთ.
თეზიკო
მე? ნორმალურად? მე, იცით, პატარა ეშმაკი მიზის, აი აქ, თავის კუთხეში, რომელიც უფლებას არ მაძლევს ნორმალური ლაპარაკის.
იულონი
თქვენ ჩვენს მეზობლად ცხოვრობთ?
თეზიკო
არ მესმის! ა, სად ვცხოვრობ? ეს ხომ უკვე მკითხეთ. მეც უკვე გიპასუხეთ.
იულონი
აჰ, ჰო.
თეზიკო
მე დედათქვენსაც ვიცნობ, მისი შლიაპის ფერიც კი ვიცი; აი, ხედავთ, რა დაკვირვებული ვარ – გიყვართ ის ქალი ძალიან.
იულონი
მართლა დაკვირვებული ხართ.
თეზიკო
ხო გითხარით, ხო გითხარით, თქვენ ჩემგან ბევრ კარგ რამეს გაიგებთ.
იულონი
აა, საინტერესოა, მაგრამ მეჩქარება, იცით?! მე წავედი.
თეზიკო
წადით, წადით; უფრო სწორად, იარეთ. მე ასე გდევთ ფეხდაფეხ და გელაპარაკებით.
იულონი
მე მგონი, ჯობია სხვა დროისთვის გადავდოთ.
თეზიკო
სხვა დროისთვის... ოი, ოი, ოი, რა საწყენია, რომ არ შემიძლია, არაფრით არ შემიძლია; ძლივს ვნახე ადამიანი, ვინც ყურს მიგდებს, ვინც, ვიცი, რომ ვერ გამექცევა.
იულონი
მე არ ვაპირებ გაქცევას, არც ყურის გდებას ვაპირებ.
თეზიკო
ნუთუ – რატომ?
იულონი
საქმე მაქვს სხვაგან.
თეზიკო
იქით, ქუჩაში, ხეების ბოლომდე, და უკან, არა? მე ხომ ვიცი თქვენი საქმე, მარტო სიარული, ერთხელ გავიაროთ ერთად.
იულონი
მე მეჩქარება.
თეზიკო
რა ცუდია, რომ არ შემიძლია არაფრით დახმარება გაგიწიოთ; აი, მე ამდენი ამბავი ვიცი თქვენს შესახებ, თქვენ კი ჩემი გვარი და სახელიც კი არ იცით.
იულონი
სხვა დროს იყოს, შემდეგ...
თეზიკო
თქვენ გინდათ თქვათ, რომ შემდეგ ნაცნობები ვიქნებით, ეგ არ კმარა, იცით, ჩემთვის; მე მინდა ჩემს შესახებაც იცოდეთ რამე.
იულონი
თქვენს შესახებ?
თეზიკო
აი, თქვენს შესახებ მე ვიცი: ხართ მარტო, არ გიყვართ ამხანაგები, გყავთ მდიდარი დედა და სხვა არავინ.
იულონი
რატომ ჰყვებით მაგას, არ მესმის, ვინ მოგცათ უფლება, ილაპარაკოთ ჩემზე.
თეზიკო
უფლება? მე მაინტერესებს, ვინ წამართვა უფლება, ვილაპარაკო ჩემს თავზე.
იულონი
ილაპარაკეთ მერე.
თეზიკო
მერე ყურის დამგდები ხომ მინდა.
იულონი
ნახე ვინმე ამხანაგი, მეგობარი, ნათესავი.
თეზიკო
ნათესავი?! მე მინდა ჩემს ძმას ველაპარაკო.
იულონი
მაშინ უნდა წახვიდეთ მასთან. სამწუხაროდ, მე არ შემიძლია გავხდე მაგ სურვილის გულისათვის თქვენი ძმა.
თეზიკო
აი, მე კი შემიძლია, მე უფრო მეტს ვიტყვი, მე, როგორც ძმას, ისე მინდა გელაპარაკოთ, როგორც უფროს ძმას. ჰი, ჰი, ჰი, იცით, რატომ ვიცინი, მეშინია, ვინმემ საერთოდ რაიმე ჩემი ნათქვამი სერიოზულად არ მიიღოს და უფრო სასაცილო არ გავხდე ამითი.
იულონი
არა, იცით... რაშია საქმე.
თეზიკო
ვიცი, ვიცი რაშიაც არის საქმე... მე მინდა, ჩემ ამორჩეულ ძმას მოვუყვე ჩემს შესახებ რაიმე; აი, თუნდაც საბავშვო სახლზე, სადაც ვიზრდებოდი.
იულონი
თქვენ იზრდებოდით საბავშვო სახლში?!
თეზიკო
ჰო, ჰო, საბავშვო სახლში; ოღონდ ჩუმად, ასეთ რამეზე ყოველთვის ჩუმად ჰყვებიან; მე ვცხოვრობდი მაღლა ოთახში, ძველი ციხის გალავნის ზევით; აი, როგორც შენ გეხები, ისე ახლოს იყო უფსკრული.
იულონი
უფსკრული...
თეზიკო
უფსკრული... და რატომ მომაგონდა, იცით, ის...
იულონი
უფსკრული?..
თეზიკო
ხი, ხი, დიახ, უფსკრული... ერთხელ, ღამე, როცა ორნი ვიდექით მის თავზე, მე მინდოდა შიგ გადავვარდნილიყავი იმ უძირობაში და რაღაცამ შემაკავა. ჩემს ზევით, ბურჯის თავზე, იდგა ატყორცნილი ალვის ხე; შემოდგომის პირი იყო, ხე ბოროტად შრიალებდა, ხის იქიდან ჩანდა სულ, აბსოლუტურად, უმოძრაო მთვარე. მისი სინათლე ეცემოდა შორს, უფსკრულის იქით და უფსკრული მოჩანდა ორმაგად შავი და საშიში.
იულონი
თქვენ გინდოდათ უფსკრულში გადავარდნა.
თეზიკო
მე არ ვიცი, რამ მიხსნა იქ გადავარდნისაგან – უმოძრაო მთვარემ, ბურჯის თავზე ამოსულმა ალვის ხემ თუ უფსკრულის სიშავემ.
იულონი
მაშინ თქვენ საბავშვო სახლში იყავით, არა?
თეზიკო
ჰო, საბავშვო სახლში და ძალიან მძიმე იყო ჩემი ცხოვრება იქ. მე არ ვიცი, რამ მიხსნა უფსკრულში გადავარდნისაგან, მაგრამ ვიცი, რამ მიმიყვანა მის პირამდე.
იულონი
ო, ასეთი მძიმე იყო იქ ცხოვრება?
თეზიკო
მძიმე?
იულონი
მე მინდოდა მეთქვა, ასეთი ძნელი იყო?
თეზიკო
ძნელი? არა, ჰი, ხი, ხი, თქვენ არაფერი არ იცით, თქვენ ერთი სული გაქვთ, გამექცეთ, ოღონდ მე არ მოგეშვებით; მე მოგიყვებით ყველაფერს ბოლომდე, მე არ მეშინია შეურაცხყოფის. მე ის გრძნობა, რასაც აყენებენ შეურაცხყოფას, იქ დავკარგე, უფსკრულის პირას, ღამე, როცა მარტო ვიდექი.
იულონი
ღმერთო ჩემო!
თეზიკო
მაშინ არ იყო იქ ღმერთი, მაშინ მე ვიყავი ათი წლის და მყავდა აღმზრდელი მასწავლებელი პეტრე დგვეფაძე; ჰი, ხი, ხი, არ მოგწონს სახელი და გვარი?
იულონი
არა, არაფერი, ჩემთვის სულერთია.
თეზიკო
თქვენთვის სულერთია?
იულონი
არა, სახელი და გვარია სულერთი.
თეზიკო
სახელი და გვარია თქვენთვის სულერთი, ე.ი. პეტრე დგვეფაძე, და მერე, იცით რას ნიშნავს ეგ სახელი და გვარი ჩემთვის, ჰა?
იულონი
არ მესმის.
თეზიკო
არ გესმით? ჰა? ჰი, ხი, ხი, აი, ხომ ხედავთ, რო ვიცინი. ეს სულ ის პატარა ეშმაკია, რომელიც თავის კუთხეში მიზის და, როცა რამე მტკივნეულს ვეხები, რამაც შეიძლება ამაღელვოს და თვითმკვლელობამდეც კი მიმიყვანოს, მაშინ ეს ეშმაკი ტვინის კუთხეში ეშმაკურად, ლიცლიცით მისვამს თითს, მიღიტინებს და მეც ვხითხითებ: ჰი, ხი, ხი, ხი, ასე, გესმით?
იულონი
ა!
თეზიკო
ო, ასე მოქმედებს ჩემი ლაპარაკი თქვენზე? მე კი ჯერ თითქმის არც კი დამიწყია, მე მხოლოდ გაკვრით ვახსენე პეტრე დგვეფაძე; მე მინდა, რომ გაიმეოროთ ეგ სახელი და გვარი, აბა...
იულონი
რატომ?
თეზიკო
გაიმეორეთ.
იულონი
რა საჭიროა.
თეზიკო
რომ უფრო კარგად დაგახსომდეთ.
იულონი
განა ასე საჭიროა ეგ?!
თეზიკო
გაიმეორეთ, თქვენ მასთან გექნებათ საქმე. ე.ი. პირდაპირ მისი ბრალია, რომ მე დღეს აქ ვდგავარ და თავს ვიმცირებ; იმან მასწავლა, რომ არ არსებობს თავის დამცირება, რადგან მეტი აღარ შეიძლება, რაც იმან დამამცირა; იმის მერე ვარ მე ავად, ავადმყოფი იმ ეშმაკის სენით, რომელიც ტვინში თითს მისვამს და მაცინებს, როცა სერიოზულად მინდა დავილაპარაკო. აი, ახლაც, ხი, ხი, ხი, გაიმეორეთ სახელი და გვარი იმისი, დაგავიწყდათ...
იულონი
პეტრე დგვეფაძე.
თეზიკო
ხი, ხი, ხი, აი, ასე. – იქ, იმ დიდი შავი უფსკრულის ზევით, დგას პატარა ქოხი, სადაც დამტვრეულ მერხებს ინახავენ `პრიუტიდან~, იმ ქოხში წამიყვანა დასასჯელად მე ჩემმა აღმზრდელმა მასწავლებელმა; ორი დღე ვიყავი შიგ დამწყვდეული, მშიერი და მციოდა; როცა დავსუსტდი, ის მოვიდა, მე მივიკუნჭე კუთხეში და ვგრძნობდი, რომ ის მოდიოდა ჩემკენ; მე არ ვიცოდი, რისი მეშინოდა. არ მეშინოდა სიკვდილის, ცემის, მთელი სხეულით ვთრთოდი, ინსტინქტით მეშინოდა სხვა უფრო ცუდის და ის მოხდა. იმ კაცმა, ხომ არ დაგავიწყდათ, პეტრე დგვეფაძემ, მტაცა კისერში ხელი, იმ ამბის მორჩენისთანავე, მიმათრია უფსკრულის პირას და გადამკიდა იქით: `იცოდე, თუ ვინმეს გაუგია ეს ამბავი, სხვა დროს ხელს გაგიშვებ~, მითხრა და მე გულში დავიფიცე, არავისთვის არ მეთქვა ეს ამბავი, რადგან მაშინ ხელს გამიშვებდნენ და ჩავვარდებოდი უფსკრულში... დღემდე არ გაუგია არავის; ხი, ხი, დღეს კი მომინდა და პირველივე შემხვდურს მოვუყევი, რომ გამერთო ის.
იულონი
გასართობად...
თეზიკო
მხოლოდ გასართობად.
იულონი
/თავისთვის/ ო, შეიკავე თავი, წყნარო იულონ. /იმას/ ღმერთო ჩემო!
თეზიკო
კიდევ იმიტომ, რომ გცოდნოდათ.
იულონი
/თავისთვის/ იულონ, დაწყნარდი, ნუთუ დგება დრო და ყველაფერი ის, რაც არ მჯეროდა, ხდება მართალი. /იმას/ მცოდნოდა?
თეზიკო
გცოდნოდათ, რომ ერთხელ ვინც დაკარგა თავმოყვარეობა და მოითმინა, ის მოითმენს იმდენჯერ, რამდენჯერაც დადგება მოთმენის საჭიროების წინაშე. ა, გაიგეთ?
იულონი
/თავისთვის/ მერე რა, რომ გავიგე და ნეტა არ გამეგო. /იმას/ ყველაფერი გავიგე და არაფერი არ მესმის.
თეზიკო
იცით, ვინ არის ის ადამიანი, რომელიც იმ უფსკრულის პირას ეკიდა?
იულონი
/თავისთვის/ ის, მგონი, მე ვარ, ოღონდ აწმყოში. /იმას/ თქვენ, არა?
თეზიკო
მოიწიეთ აქეთ – დიახ, მე! მე, /ჩუმად ყურში იმას/ მე ვარ თქვენი ძმა.
იულონი
/თავისთვის/ მივაღწიე იმას, რისი გაგების ამაო სურვილი მე ბავშვობიდან მტანჯავდა და რისი მოსმენისაც ჯოჯოხეთივით მეშინოდა.
/იმას/ ჩემი ძმა?!
თეზიკო
შენი უმცროსი ძმა, რომლის არსებობის შესახებაც შენ არაფერი არ იცოდი.
იულონი
/თავისთვის/ მე გულით ვგრძნობდი, რომ სატანა იქნებოდა ჩემი ძმა და, როცა ვისმენ, ახლა არ მჯერა. /იმას/ დედას არაფერი არ უთქვამს ამის შესახებ.
თეზიკო
დედას? ხი, ხი, რომელ დედას?
იულონი
ჩემს დედას.
თეზიკო
ის შენი დედაა? ხი, ხი, ხი, ის ისევეა შენი დედა, როგორც ჩემი. ის ჩვენი დედა არ არის, ჩვენი დედა მოკვდა, ჩვენმა დედამ ჩვენ სიკვდილამდე გაგვყიდა – შენ მიგყიდა მაგ ოჯახს, მე გადამაგდო, გესმის? გადამაგდო; თავიდანვე დაკარგული მქონდა ფასი, ამიტომ გადამაგდეს, შენ კი... ხი, არ არის სიცილის დრო, მე კი ვიცინი.
იულონი
ო, ღმერთო, და შენ ეგ შეგიძლია დაამტკიცო?
თეზიკო
სიტყვით არ გჯერა, არ გჯერა ჩემი მონაყოლის, რომელიც, დავიფიცე ჩემს გულში, არ მეთქვა არავისთვის და მხოლოდ მეზღა სამაგიერო შენთვის, შენზე, ჩემო ღვიძლო ძმაო, იულონზე... რადგან, როცა მე იქ ვეკიდე, შენ აქ თბილ ლოგინში დედასავით მზრუნველი ქალის მოტანილ ჩაის სვამდი. ჰე, ჰე, განა მაგიტომ მინდა ვიძიო შური? – ის კაცი წავიდა, დიდი მაჯით რომელმაც ამწია, აღარ არის, გაქრა, მოკვდა, სიბრაზე კი დარჩა გულში, თავში კი ის პატარა ეშმაკი ზის, ის მისვამს ქუცქუცით ტვინზე და ხითხითებს: ხი, ხი, ხი... და მე მინდოდა მეძია შური, რომელიც მხოლოდ ჩემს ძმაზე გაჭრის ყველაზე მეტად. იცი, ჩემო ძმაო, ხი, ხი, შენც ხომ კაცი ხარ, მე კი, როცა კაცებს დავინახავ, მივდივარ მათკენ, მსიამოვნებს მათ სხეულზე ხელის ასმა, ეს ეშმაკი კი ტვინში მიღიცინებს, ლიცლიცებს: ჰიპ, ჰიპ, ჰი, ჰი იძახის და მიმსუბუქებს.
იულონი
/თავისთვის/ დრო დგება. /იმას/ იქით, პედერასტო, შენ არა ხარ ჩემი ძმა, შენ არა გაქვს საბუთი.
თეზიკო
პედერასტი, ხი, ხი, ხი; ჰო, შენ მაძლევ უფლებას, ყველაფრის უფლებას, მე დავტკბები სხვა ადამიანის, ჩემი სისხლის ტანჯვით; აი, ჩემო ძმაო, ის ნივთი, რომლის ნამტვრევსაც შენ იცნობ, დაუკვირდი; ასე, გამომართვი; მართლდება შენს გულში დამარხული ეჭვი, ქრება ის უკანასკნელი იმედი...
იულონი
/თავისთვის/ დადგა დრო. /ისე/ ღმერთო ჩემო, ეს თილისმა, ამის ნაწილი, შენ, შენ, შენ!! ხარ მაშ ის ადამიანი, რომელზედაც უნდა ვიძიო შური ამდენი ხნის წამებისათვის, ამდენი წლის ეჭვებისათვის, მარტო სიარულისათვის... ღვიძლო ძმავ!
თეზიკო
ეს მე ვიძიებ შენზე შურს იმ შორეული ტანჯვისათვის და არა შენ ჩემზე, ხი, ხი, ხი.
იულონი
ისევ სხვა იძიებს? და გინდ ძმა იყოს, ვფიცავ, რომ ის მაინც სხვაა. ო, ამოიღე მახვილი, შენ იყავი დაბადებული ამ წამისათვის, რომელიც გაორმაგდა. მე ვკლავ ძმას და პედერასტს. დადგა შენი ხმის ამოღების დრო, შენი ბღავილის დრო; ჩემს უფორმო ტანჯვას ბოლო ეღება და იქცევა ის ტრაგედიად, რომელსაც ხელი შეგიძლია შეახო... აი, ასე, მახვილით ხელში, შიგ გულში, მუცელში! ფერდებში! ფილტვებში! აქ, აქ, იქ.
თეზიკო
ოოო, ძმაო იულონ, – დანით მოვკვდი, ღმერთო, ნუ შეუნდობ, ნუ აპატიებ მას კაცის მოკვლას, გინდ... ხი, ხი, ხი...
იულონი
აჰა, კიდევ, აჰა და გაჩუმდი სამუდამოდ.
თეზიკო
მე კი ისეთი შეგრძნება მქონდა, თითქოს უნდა დავეხრჩვეთ, აი აქ, აქ, ყელში მიჭერდა ყოველთვის რაღაცა, ოოჰ.
იულონი
/გაშლილ დანას ჩასცემს ყელში/ აი, ეგეც ბოლო.

– ბიჭებო, სისხლი! მართლა მოკლა.
– სისხლი!
– სისხლი!
– იულონ!
– იულონ!
– იულონი.
– თეზიკო?
– მაჯა აღარა მუშაობს, შიგ გულში აქვს ჩარტყმული დანა, მეორე ჭრილობა ფერდში აქვს, მესამე მუცელში.
– აუჰ, აუჰ.
– თითოეული სასიკვდილოა, არა?
– ვერა ხედავთ, კაცი აღარ არის.
– არ გინდათ, გაუშვით ხელი იულონს, ამ ოთახიდან მაინც ვერსად გაიქცევა.
– სად უნდა გაიქცეს.
– მოიცათ, თეზიკო ნამდვილად მკვდარია?
– მაჯა აღარა მუშაობს.
– რა უცებ მოკვდა კაცი.
– მართლა არ მესმის არაფერი, როგორ მოხდა.
– თითქოს ყველაფერი ეს აქ არ მომხდარა...
– განცდის საშუალება არ არის, ისე უშუალო იყო ყველაფერი.
– აქ თეზიკო იდგა, აქ იულონი, მერე იულონმა მოკლა თეზიკო, თეზიკო ახლა მკვდარი გდია, იულონი დგას კუთხეში და იღიმება. ღიმილი არ არის, მა რა არის ასე მშვიდად დგომა!
– გაჩუმდი, რა.
– ყველა გავჩუმდეთ, მიცვალებულის სული ახლა ამ ოთახიდან გადის.
– ჩუუ, ისხედით ასე, ჩუმად, კუთხეებში და იდარდეთ ჩვენი ამხანაგის სიკვდილი.
– იულონ!
– ჩუუ, იულონი იდარდებს ჩვენთან ერთად, იულონი მერე... ჩუუ, აი კიდევ ერთი ძარღვი შეენძრა თეზიკოს და სული მოშორდა გვამს.
– აცალეთ მის სულს დატოვოს ოთახი...
......................................................................................
......................................................................................
......................................................................................
– სულმა დატოვა სხეული.
– მაგრამ ის ჯერ კიდევ აქ ტრიალებს, ოთახში.
– ჯიმშერ!
– რა?
– როგორ მოკვდა, არ მესმის.
– რა ქნა.
– რა ქნა.
– ღმერთო ჩემო, რა მოხდა.
– ახლა რა ვქნათ?
– როგორც ერთმა კაცმა, ისე შევკრათ პირი.
– ჰო, ახლა ჩვენა გვაქვს მიზანი.
– ჩვენ უნდა გადავცეთ ხელისუფლებას მკვლელი.
– მე, მე არ მესმის...
– შენ რას იტყვი, ბობა.
– თუ ჩვენ ვერ დავსაჯეთ აქ და ვერ გავერკვიეთ საქმეში, იქ რას გაიგებენ.
– ჩვენ თვითონ უნდა გავიგოთ სიმართლე.
– ჩვენ თვითონ.
– აქვე უნდა დავადგინოთ ყველაფერი.
– თეზიკო კი მოკვდა..
– გაქრა დაბნეულობა და ყველაფერი ერთი მიზნისკენ მიდის.
– ისეთი შთაბეჭდილებაა, თითქოს სიკვდილის ფაქტი ხორცშესხმული დგას ამ ოთახში.
– მისი შეცნობა არის ჩვენი ერთობლივი მიზანი.
– ნუთუ ამხელა ტრაგედია იყო საჭირო, რომ ყველას ერთი მიზანი გვქონოდა... მკვლელს აქვე გავასამართლებთ.
– აქვე, ამავე ოთახში, მკვდარი სხეულის წინ.
– მე მგონი...
– მეც მაგის მომხრე ვარ, აქვე, ამ ოთახში.
– თუ ვერ გავარკვიეთ სიმართლე, გარეთ სულ გაიბნევა საქმე.
– მე მგონი... ე.ი. ყველაფერი ასეა. თუ ორი კაცი ვერ დაადგენს დანაშაულის ზომას, იქ უმწეო იქნება როგორც მთელი საზოგადოება, ისევე ხელისუფლება.
– კაცი მოკვდა, ჩვენ კი ასე თავისუფლად ვლაპარაკობთ.
– კაცი მოკვდა, მე კი ტირილიც არ შემიძლია.
– სხვაგან რომ გამეგო ამხანაგის სიკვდილი, ვიტირებდი, ახლა რაღაც იმდენად აშკარაა...
– თითქოს ხელი მოვკიდე სიკვდილს.
– ვუყურებ და არ შემიძლია აღვიქვა.
– ჰო, ძალიან ცივი სიკვდილია. საერთოდ, სიკვდილი ცივია, განსაკუთრებით, როცა ასე უშუალოა, თითქოს დარდის ან სევდის ადგილი აღარა რჩება; როგორც მშრალ ფაქტს, ისე ვუყურებ, იმდენად აღარ შეიძლება მეტი დარდი... მეტი სევდა... სიკვდილზე მეტი დარდი?.. გესმით, რა უნდა იყოს, კაცო?! რაღა უნდა იდარდოს კაცმა...
– ეჰ, მაინც რა კარგი ბიჭი იყო.
– ჰო, გახსოვს ზღვა?
– როგორ არ მახსოვს ზღვა... ახლა მკვდარი გდია.
– თქვენი ყველაზე ახლობელი ძმაკაცი იყო.
– რა უცნაურია ყველაფერი.
– მეტია, მეტია. აი, მინდა ვიდარდო, ვიტირო და არ შემიძლია, თითქოს უკან დასახევი გზა მოჭრა სიკვდილმა, იმის იქით რომ იდარდო, რაღაც უნდა იყოს... იქ კი მკვდარი წევს.
– თქვენ სულ დაგავიწყდათ დამნაშავე.
– ჩვენ ვფიქრობთ.
– ჰო, ვფიქრობთ და სადღაც ჩიხში ვემწყვდევით.
– მე პირადად არც მესმის, რა უნდა გავაკეთოთ, ამიტომ წინასწარ გეთანხმებით ყველაფერში.
– აშკარაა აფექტსა ჰქონდა ადგილი.
– აფექტი!? კაცი ჭკუაზე არეულსა ჰგავდა.
– ბიჭო, თეზიკო, კუზმან, გახსოვს ზღვა?
– საწყალი თეზიკო.
– გურამ, პიესის მიხედვითაც კლავდა, არა?
– ჰო კლავდა.
– ჰოდა, მოკლა კიდეც, აირია იმ დროს.
– უფრო წესიერად ვილაპარაკოთ, მე მგონი, თვითონ უფრო მეტს იტყვის.
– თვითონ რა უნდა თქვას?
– როგორ მოუვიდა.
– თვითონ მხოლოდ ბოლო სიტყვის უფლებას ვაძლევთ.
– ჯერ გავარჩიოთ.
– მაშინ, როგორც წესია, ავირჩიოთ ერთი მოსამართლე, მსაჯულით, დანარჩენები იქნებიან ბრალმდებელ-დამცველები.
– შენ იყავი მოსამართლე.
– მე?!
– ჰო, შენ. როგორც პიესის ავტორი, ყველაზე მეტად იძულებული იქნები ობიექტური იყო.
გურამი: განაჩენს ვინ მოიყვანს სისრულეში?
იულონი: მე თვითონ!
– შენ, ახლა, ხმას ნუ იღებ.
გურამი: კარგით! მე ვარ მოსამართლე... ვინ გამოვა ბრალმდებლად... რა სიჩუმეა, არავინ არ აპირებთ გამოსვლას?
– რა ადვილი მეგონა სულ წუთების წინ ეს ამბავი.
– აბა, ძალიან ძნელია, სხვას რამე დააბრალო.
– თან ყველაფერი თითქოს ისე ცხადია, რომ ლაპარაკიც არ შემიძლია.
გურამი: როგორც თქვენგან არჩეული მოსამართლე, მე თვითონ გაგყოფთ ორ ნაწილად; თითოეული ბრალმდებლის გამოსვლის შემდეგ გამოვა დამცველი მის საპირისპიროდ, მოგიწოდებთ ობიექტურობისაკენ, კონკრეტული ლაპარაკისაკენ, ასე... მე ვარ მოსამართლე, პირველი ბრალმდებელია პატარა გურამი, დამცველი, რეზო, შემდეგ გამოვლენ სულხანი – ჯიმშერი, ირაკლი და ბობა იქნებიან ნაფიცი მსაჯულები, გიული წარმოადგენს ხალხს.
გიული: ჰე, ჰე, ჰე.
– თავი შეიკავე, ბიჭო, კაცი ჯერ წესიერად არც კი მომკვდარა.
გურამი: დაიკავეთ თქვენი ადგილები. იულონ, თქვენ დადგებით თეზიკოს ცხედართან. ასე... ვიწყებთ... ყველაფერი იქნება ოფიციალური, ეს აუცილებელია ობიექტურობისათვის... ვიწყებთ.
– ჩვენ მზადა ვართ.
– ჩვენ დავდექით ჩვენს ადგილებზე.
– ჩვენს სახეებზე წერია საქმის მთელი სერიოზულობა.
– ანტიკური სიმშვიდით ვუდგებით საქმის გარჩევას
– /თავისთვის/ ღმერთო ჩემო! სიკვდილიც კი თეატრალურ ტრაგედიამდე მივიდა ამ ოთახში.
გურამი: მე, გურამმა, მოსამართლემ, გადავხედე რა ჩემს გონებაში იულონის წარსულს თვით დღევანდლამდე, მოგიყვებით მის ბიოგრაფიას, ვიდრე მკვლელობის ფაქტამდე. გადმოგცემთ მოკლედ, გარკვევით, მით უმეტეს, რომ მოსაყოლი ბევრი არაფერია:

იულონის ცხოვრება თვით მის მიერ მკვლელობის
ჩადენის ფაქტამდე.

იულონი, ქართველი, 28 წლის, დედისერთა, დაბადებული და გაზრდილი ქარხნის მუშის ოჯახში, – მამა ახლაც მუშაობს თვიური ხელფასით. 1800 მანეთი, – დგას თქვენს წინაშე; მართალია ეს ცნობები, ამხანაგო ბრალდებულო?
– მართალია.
– მე განვაგრძობ. იულონი იზრდებოდა საშუალო შეძლების ოჯახში. მე, როგორც მისმა მეზობელმა, შემიძლია გადმოგცეთ ზოგიერთი მისი სულიერი განცდათაგანი, დანახული ჩემ მიერ გარედან, რომლებიც საქმის განხილვის დროს გაცილებით უფრო დაგვეხმარება, ვიდრე სხვა დანარჩენი ცხოვრებისეული ზედაპირული ფაქტები, უფრო სწორად, შემთხვევები მისი ცხოვრებიდან, რაც, ჩემი აზრით, თითქმის არ მოიპოვება, ან თუ არის ასეთი, ჩემთვის უცნობია: იულონი გაიზარდა ყოველგვარი შემთხვევების გარეშე, თერთმეტი კლასი დაამთავრა საშუალოდ, იმავე წელს მოეწყო უმაღლესში; ორი წელი იყო ფრონტზე, შემდეგ დაბრუნდა უჯილდოებოდ, თუ არ ჩავთვლით სავალდებულო ორ მედალს, კავკასიის დაცვისათვის და სამაგალითო შრომისათვის, მოსავლის აღების გამო, რუსეთის ზურგში; ის მაშინვე აღდგენილი იქნა უმაღლესში, სამი წლის წინ დაამთავრა ისტორიული ფაკულტეტი და დაიწყო მუშაობა მხარეთმცოდნეობის სამმართველოში ექსკურსიების გამყოლად, რომელიც, მიუხედავად მისი წყნარი ბუნებისა, ან სწორედ ამიტომ, საგულისხმოა, რომ ძალიან უყვარდა, რადგან წყნარ ხალხს ხშირად უყვარს ხოლმე მოგზაურობა და განსაკუთრებით უცხო საზოგადოებაში, სადაც ოფიციალურად ლაპარაკობენ და ინაზღაურებენ თავის სიმორცხვეს უშუალო დამოკიდებულების დროს.
მისი სულიერი სამყაროს უფრო ზუსტი დახასიათებისათვის, მე მოვყვები სამ ამბავს ჩემთან კავშირში მისი ცხოვრებიდან. პირველი შეეხება ბავშვობას:
იულონი ჩემზე დიდია ექვსი წლით – მე როცა რვა წლისა ვიყავი, ის იყო თოთხმეტი წლის. დღემდე არ შემიძლია დავივიწყო ის თხუთმეტი წლისა. ეს იყო ჩვენს ეზოში. ბიჭები ვთამაშობდით ბურთს. მე ბუნდოვნად აღვიქვამდი, რომ დიდი ბიჭი (იულონი), პირდაპირ ეზოდან, დგას მოედნის გარეთ და გვიყურებს, რომ ამ ბიჭს აცვია თეთრი პერანგი მაღალი საყელოთი, აქვს შავი შევარდნილი თვალები და საოცრად დიდი შუბლი და გვიყურებს; ის დადგა მოწინააღმდეგის გოლის უკან, ჩუმად, თავისთვის. რამდენი ბურთიც არ დავარტყით, ვერ შევაგდეთ; დაითარსა ფეხი; რაღაცნაირად ყველამ ერთნაირად ვიგრძენით, რომ იქ იდგა თარსი და დავიწყეთ ბურთის აღების დროს თარსის შეგინება ჩუმად, გადაფურთხებით: თფუ, თფუ, თფუ ეშმაკს და ყველა გულში იულონს ვგულისხმობდით, ის კი იდგა იქ თავისთვის და გვიყურებდა და თითოეულ ჩვენგანს ეჩვენებოდა, რომ იმას უყურებს; ბოლოს მე ვერ მოვითმინე და მთელი ძალით დავარტყი ტალახიანი ბურთი მისკენ – `კამერა-ობოლოჩკა~ მთელი ძალით მოხვდა მას სახეში, უფრო სწორად, წინ წამოწეულ შუბლსა და თვალებზე; ტალახი შხაფანით მიესხა მის თეთრ ხალათს, ის შეტოკდა, უხმოდ მიტრიალდა და წავიდა. უცნაურად დაიკარგა თამაშის ხალისი და მე პირველად და, მგონი, უკანასკნელადაც გამიხარდა, რომ დედამ დამიძახა შუა თამაშის დროს სასაუზმოდ – ეს იყო ერთადერთი შემთხვევა, რომ მას ხელმეორედ დაძახება აღარ დასჭირვებია.
მეორე ჩვენი, ასე თუ ისე დასამახსოვრებელი, შეხვედრა შეეხება მისი ფრონტიდან დაბრუნების შემდეგ დროს: მას ეცვა თეთრი, ახალი კიტელი, გულზე დამაგრებული ორი მედლით. მედლის რგოლები ყვითლად ლაპლაპებდნენ, ისინი ირხეოდნენ არა ჩვეულებრივ – ერთი გვერდიდან მეორისაკენ, არამედ ზევიდან ქვევით. მე ეს განსხვავება რატომღაც უცებ მომხვდა თვალში. ის იდგა ლიას სახლის აივნის ქვეშ, მეც ლიასთან მივდიოდი ღიღინით. უცებ ვიგრძენი, რომ ოფლმა დამასხა სახეზე – აივანზე ვედროთი ხელში იდგა ლია; მე დაძახებაც ვერ მოვასწარი, რომ მან წყალი გადმომასხა. სულ მთლად ამოწუწული იულონი გარეგნულად მშვიდად იყურებოდა ზევით, მერე ნაბიჯი გვერდზე გადადგა და ნერვიული მოძრაობით დაიძრა ადგილიდან.
– რა ქენი ეს, – ვუთხარი ლიას, ზევით ასულმა, და არ ვიცოდი, გამეცინა თუ გავბრაზებულიყავი.
– მოუხდება, აღარ გაჩერდება ყოველდღე აქ. გამომივიდა გმირი, მედლებით, – უდარდელადა თქვა მან.
იმ დღეს მე ჩემი საქნელი ვქენი ლიასთან დიდ მაღალ ტახტზე, რომელსაც ასეთ შემთხვევებში ყველა რბილ ლოგინს ვარჩევ ხოლმე; მაგარი ტახტი და გოგო – ეს ერთადერთია, ერთად აღებული, რომელზედაც ვერასოდეს უარს ვერ ვიტყვი. აქ ჩემი ამბავი არაფერ შუაშია, მაგრამ იმ დღიდან სწორედ ვერაფრით ვერ ვაიძულე თავი ძველებურად მსიამოვნებოდა ლიასთან მისვლა. სწორედ ლიასადმი ამ ახლად გაჩენილი სიძულვილის გამო შემჯავრდა იულონიც. რაღაცა სრულიად საწინააღმდეგო და ერთნაირად უსიამოვნო ვიგრძენი ამ ორივე ადამიანში და უცებ თითქოს გონება გამეხსნა, ისე შევიცხადე, რომ იულონი ყოველთვის იკავებდა ადგილს ჩემს შეგრძნებაში, ყოველგვარი ზემოქმედების გარეშე მასზე (გონებაზე), ოღონდ ყოველთვის ერთნაირად იდგა ის თეთრ პერანგში, ბურთისგან სახედასვრილი, და არ ვიცოდი, მწყენოდა თუ გამხარებოდა; სხვათა შორის, არც ერთი გრძნობის საბაბი არა მქონია, იმდენად ცხადად იკვეთებოდა მისი ფორმა ჩემში და უკვე შემდეგ, როცა დავიწყე წერა, საერთოდ, და განსაკუთრებით ამ პიესაზე მუშაობა, ვიგრძენი, რომ იულონი ქვეშეცნეულად აძლევს ფორმას ჩემს დიალოგს; მე არ გავექეცი ამას, პირიქით, ჩავყევი და ჩემს მთავარ მოქმედ გმირსაც იულონი დავარქვი. მიუხედავად ამისა, მე ვატყობდი, რომ არამცთუ მთლიანად, არამედ ნაწილობრივაც არ ვიცნობ ამ კაცს.
ამიტომ მე გადავწყვიტე, ექსპერიმენტის სახით, მეკითხა იულონისათვის, ითამაშებდა თუ არა ჩემს პიესაში.
– პიესაში, ა?! მკითხა მან, – კარგი პიესაა?
– კარგია, – ვუთხარი მე.
– პიესაში? სიამოვნებით, – მითხრა მან და ყურებამდე გაიღიმა.
უცებ შეტრიალდა ჩემს თავში ყველაფერი, ამ თანხმობისგან სინათლესავით დაიღვარა გრძნობა ჩემს სხეულში; მე პირველად ახლა დავინახე, რომ მას კბილები ჰქონდა და არაჩვეულებრივი სითბო ვიგრძენი მისდამი, `რა უბრალო და რა კარგია ყველაფერი~, ზუსტად ასეთი შეგრძნებები დაგროვდა, დაზვავდა ჩემს გონებაში და პირველად გავიგე, როგორ შეიძლება გიყვარდეს ახლობელი შენი, როგორც შენი თავი, იულონზე არ ვამბობ მხოლოდ, საერთოდ, ვინც უნდა იყოს ის...
................................................................................................................
ახლა ის დგას როგორც სამარცხვინო ადამიანი, კაცისმკვლელი ჩვენს წინაშე და მე, გეფიცებით, როგორც მთავარი მსაჯული, მივუზღავ მას საკადრის სასჯელს. მანამდე კი გთხოვთ ყველას, დამეხმაროთ მკვლელის სულიერი სიმტყუვნის ან სიმართლის მთლიანად გამომჟღავნებაში. მე სულიერს ხაზს ვუსვამ, რადგან გარეგნული, ფიზიკური აქტი უკვე მოხდა და მხოლოდ ამისათვის მკვლელი, მიუხედავად მისი სულიერი განწყობილებებისა, აგებს პასუხს... ასე... გთხოვთ, განაწილებული როლების მიხედვით დამეხმაროთ საქმის გარჩევაში.

ირაკლი: მე მთლიანად ვეთანხმები მოსამართლის სიტყვას.
დიდი ბობა: მკვლელობის ფაქტი ცხადია, მთავარია, სასჯელის სისასტიკის ზომა გავარკვიოთ.
გურამი: პირველად გამოდიან ბრალმდებლები, რადგან ის, რასაც დაცვა სჭირდება, ჩვენ ჯერ არ ვიცით; ვიმეორებ, მკვლელობის ფიზიკური აქტი მომხდარია და მისი დაცვა შეუძლებელია. ამიტომ გვაინტერესებს, მკვლელის სულიერი დანაშაულის ზომა ვიცოდეთ, რომ საშუალება იყოს მისი დაცვისა. თითო წყვილი ბრალმდებელ-დამცველის შემდეგ, თავს იმართლებს დამნაშავე, თუ შუალედებში რაიმე სიტყვა არ ექნებათ მსაჯულებს. იგივე გამეორდება მეორე წყვილის გამოსვლის შემდეგაც... დავიწყოთ.
ირაკლი: მხატვრობის მცოდნე პატარა გურამ, თქვენ დაიწყებთ ბრალის დადებას.
პატ. გურამი: მე რაღაც მოვიფიქრე, დიახ, მოვიფიქრე როგორც უნდა დავიწყო.
ირაკლი: სულ გააზრებული გაქვთ?
პატ. გურამი: მე დავიწყებ.
გურამი: დაიწყეთ.
პატ. გურამი: ახლა ამის დრო არ არის, მაგრამ მე სწორედ ამით ვიწყებ – დამიგდეთ ყური: მე ვარ ბრალმდებელი, მაგრამ ჩემს ბრალდებას, ვიცი, თქვენ არ მისცემთ სერიოზულ მნიშვნელობას, რადგან თვითონ მე არა მთვლით ასეთად, ე.ი. ჭკვიანად ან სერიოზულად; არ შემეკამათოთ. მე არცა ვარ არც ერთი და განგებ ვუსვამ კიდეც ხაზს ჩემს სიმსუბუქეს, რადგან ვიცი, არ მეყოფა უნარი, ბოლომდე გავიტანო თავზე აღებული სერიოზულის როლი. ახლა მე ოდნავ ტუტუცი და სასაცილო ვარ, მაგრამ წარმოიდგინეთ ადამიანი, სრულიად სერიოზული თავისი ქცევით და, სინამდვილეში, ცოტა მაინც მჩატე და ტუტუცი. არა მგონია, ამაზე სასაცილო იყოს რაიმე – მე მშიშარა ვარ და ამას ვერ ავიტანდი, ამიტომ წინასწარ ვიზღვევ თავს ტუტუცური საქციელით, რომელიც ნელ-ნელა ჩემი ძირითადი ბუნება ხდება – ახლა კმარა; გაითვალისწინეთ, ეს არ არის ირიბი თავის ქება – ეს თქვენ მტკიცების გარეშე, სიტყვაზე უნდა დამიჯეროთ, როგორც ჭეშმარიტება.
ეს შესავალი მე დამჭირდა მხოლოდ ერთი მიზნისთვის: მეტი ყურადღება მოგექციათ ჩემთვის და მეტი ანგარიში გაგეწიათ ჩემ მიერ წამოყენებული ბრალდებისათვის, რასაც ბოლოს, ანგარიშის გაწევის შესახებ თქმული სიტყვით, მე მგონი, მივაღწიე.
ირაკლი: აქ არ უნდა ზედმეტი კომენტარები.
გურამი: მსაჯულს ვთხოვ, ნუ გვაწყვეტინებს ჩემი ნებართვის გარეშე.
ჯიმშერი: ნება მომეცით, მეც, როგორც ბრალმდებელმა, მხარი დავუჭირო ჩემი კოლეგის შესავალ სიტყვას, რომელსაც არანაკლები მნიშვნელობა ჰქონდა, რადგან ჩვენ ვსჯით, ყოველ შემთხვევაში, ჩვენი მიზანია განვსაჯოთ თვით შორეული სულიერი კუნჭულები დანაშაულისა, ამიტომაც, სასამართლოსთვის დამცველ-ბრალმდებელთა სულიერი სამყაროს გაცნობა ერთგვარ აუცილებლობას წარმოადგენს.
გურამი: მე კმაყოფილი ვარ ბრალმდებელ პატარა გურამის გულახდილობით.
პატ. გურამი: მოხდა ის, რაც მე არ მინდოდა, ე.ი. ზედმეტი ხაზის გასმა ჩემი სიტყვებისათვის, მაგრამ მე კმაყოფილი ვარ, რადგან საშუალება მომეცა, მეთქვა ეს უკანასკნელი სიტყვები.
ვიწყებ: მე, როგორც საერთოდ მოყვარული ხელოვნებისა და განსაკუთრებით სახვითი ხელოვნებისა, რომელშიაც სერიოზულად მესმის ზოგიერთი რამე, დავიწყებ სიტყვას ბრალდებულის გარეგნობის მშრალი აღწერით, რაც, თავის მხრივ, მოიკრებს მის სულიერ შინაგან სამყაროს, რომელზეც, ალბათ, იზრუნებს ჩემი კოლეგა ჯიმშერი.
აი, ჩვენს წინაშე დგას იულონი, ოცდარვა წლის კაცი, დამახასიათებელი ნიშნებით: მას თმები გაცვენილი აქვს, რამდენიმე კბილი აკლია.
– ჰმ.
პატ. გურამი: მხოლოდ საჭიროება მაიძულებს ვილაპარაკო ასეთ ფაქტებზე – ის ოდნავ მოხრილია წელში და, შეიძლება ითქვას, მოტეხილიც; ახლა კი შეხედეთ მის სახეს! უცებ გეცემათ თვალში უზომოდ დიდი შუბლი, რომელიც ზედ ადგას, სწორედ ზედ ადგას და ფარავს მთელ სახესა და სხეულს. შუბლის ქვევიდან, სიღრმიდან გამოდიან მისი შავი ნაღვლიანი თვალები და, თუ მათ ცოტა დიდხანს ვუყურებთ, ე.ი. როცა ნაღვლიანი გამომეტყველების გარდა, დავინახავთ მასში ფარულ მიზანს, რომელიც უცხადესი ხდება ამ თვისების შემჩნევისთანავე, იმდენად უცხადესი, რომ ქრება მისი შუბლი, წელში მოღუნული სხეული და სხვა დუნე თუ უაზრო შტრიხები მისი გარეგნობისა და რჩებიან მარტო თვალის გუგები – შავი, წვრილი, გამხვრეტი, რომლებიც იყურებიან წინ და არაფერს, არაფერს არა ხედავენ თავის გზაზე, გარდა მიზნისა, რომლის შესახებაც ადვილი შესაძლებელია მისმა გონებამ არაფერი იცის, მაგრამ თვალები, სარკე შინაგანი ბუნებისა, ისევე უგულებელყოფს ყველა მსხვერპლის სერიოზულობას მიზნამდე მისაღწევ გზაზე, როგორც საკუთარ, თითქმის მობერებულ სხეულს და უზარმაზარ შუბლს; ასეთ ადამიანს შეუძლია ჩაიდინოს ერთი მკვლელობა, ისევე როგორც ასი მკვლელობა და არ ერქვას მკვლელი, რადგან ვერ იგრძნობს თავის დანაშაულს, რადგან მას არ შეუძლია სხვისი დანახვა, სხვისგან მისდამი მიყენებული შეურაცხყოფის აღქმა, როგორც ბავშვობისდროინდელ ბიოგრაფიაში იყო ნათქვამი, და სწორედ ამიტომაც, ვერ გრძნობს თავის მიერ სხვისადმი მიყენებული შეურაცხყოფის სიდიდეს, თვით – მკვლელობამდე. არის ადამიანი ეგოისტი, თვით ეგოიზმის შეგრძნების უარყოფამდე, რაც მას უკარგავს მთლიანად შიშის გრძნობას, ეს კი აიძულებს მის გარშემო მყოფ ყველა ადამიანს, რომელიც მისი თვალების ფარულ აზრს ჩასწვდება, კანკალებდეს და თავს გრძნობდეს მუდმივი საფრთხის ქვეშ. მე არ ვიტყოდი ამ სიტყვებს მის წინ, რომ მას ახლა მახვილი ეჭიროს წეღანდელივით ხელში, მე მაშინ პასუხს ვერ ვაგებდი ჩემს თავზე, თუმცა ამ დებულების განსამტკიცებლად დავამატებ, რომ ასეთი ადამიანები სულ სხვაგან ხედავენ თავიანთ მსხვერპლს, სიბრაზის საგანს, ვიდრე ჩვენ და, შესაძლოა, არავინ არის მისი ხელით სიკვდილისაგან ისე დაზღვეული, როგორც მისი პირდაპირი ბრალმდებელი, ე.ი. მე.
გურამი: თქვენ დაამთავრეთ, პატარა გურამ?
სულხანი: ჰო, ჰო, ასე...
დიდი ბობა: კაცო, ეს ამბავი...
რეზო: შენც აღელდი, ბობა?
დიდი ბობა: ბობას, რა, ნერვები არა აქვს?
გურამი: დამცველის სიტყვამდე ხომ არავისა სურს კითხვა ან სიტყვა.
გიული: ვის სურს? არავის.
გურამი: ბრალდებულო იულონ, თქვენ თანახმა ხართ, რეზო იყოს თქვენი დამცველი?
იულონი: ჩემთვის სულერთია.
ირაკლი: ე.ი. თანახმა ხართ.
იულონი: თანახმა ვარ.
გურამი: დამცველის სიტყვამდე თქვენ ხომ არა გაქვთ სათქმელი რამე?
იულონი: მე? არაფერი.
გურამი: სიტყვა ეძლევა დამცველს.
რეზო: მე! მე პირდაპირ დავიწყებ. იულონს ჩემი დაცვა არა სჭირდება, რადგან მას იცავს კანონი, ის არის მისი მფარველობის ქვეშ და, კანონის გარდა, არავის შეუძლია გაუსწორდეს მას. ჩემი აზრით, იულონს ეშინოდა ჩვენთვის უცნობი რაიმე მიზეზის, რომელიც ყველაზე მაღლა დგას, ყველა ჩვენს შეგრძნებაზე, და მას ამ შიშმა გადააბიჯებინა საზღვარი, რათა გარკვეული დროით უზრუნველეყო თავისი თავი კანონის მფარველობის ქვეშ შესვლით და მე თქვენ გეტყვით, – მე, მხატვარი რეზო, იულონის დამცველი, – არის ამბები, რისი გამართლება არც ერთი გზით არ შეიძლება და ამ ამბავთა რიცხვს ეკუთვნის მკვლელობა; მე ხაზს არ ვუსვამ უდანაშაულო კაცის მკვლელობას; ჰო, ასეთი დანაშაულის გამართლება არ შეიძლება არც კანონით, არც გონებით, მაგრამ არ არსებობს დანაშაული, რისი პატიებაც არ შეიძლებოდეს, თუ ჩვენ მივმართავთ ყველაზე სამართლიანსა და დიდს გრძნობათა შორის – ინტუიციას, ხოლო მე, ეს ინტუიცია მეუბნება, რომ ეს ადამიანი არ არის დამნაშავე. არ გაიგოთ ისე, თითქოს მკვლელობაში არ იყოს დამნაშავე – მკვლელობა ფაქტია; მე აქ მეტი სიცხადისთვის მოვიყვან ბრალმდებელ პატარა გურამის სიტყვებს: `ასეთ ადამიანს შეუძლია ჩაიდინოს ერთი მკვლელობა, ისევე როგორც ასი მკვლელობა და არ ერქვას ბოროტმოქმედი, რადგან ვერა გრძნობს თავის დანაშაულს, რადგან მათ არ შეუძლიათ სხვისი დანახვა, ისევე როგორც საკუთარი თავის დანახვა~; მე მახსენდება ჩვენი შეხვედრის დასაწყისში სულხანის სიტყვა: `ბობა, შენ გენაცვალე იმიტომ, იმიტომ, რომ საქმესთან ნამდვილი გულით მიდიხარ, ყველა შენი ცუდი საქმის დასაწყისი არის ალალი, მართალი~, მკვლელობის, ცუდი საქმის ფაქტი აქ რჩება ფაქტად, ამიტომ მივმართავ მე ინტუიციის ძვირფას გრძნობას და ვცდილობ ამ ადამიანის არსს უფრო ღრმად ჩავწვდე. მე უცებ, ამ ლაპარაკის დროს, თავში მომივიდა ერთი აქ სათქმელად უადგილო ამბავი: ხშირად დავკვირვებივარ ცხოვრებაში, რომ ზოგ გოგოს აქვს ბოზის სახელი, მაშინ როცა კაცი არ უნახავს და სამუდამოდ იმკვიდრებს ამ სახელს, როცა სხვა მართლა გარყვნილ გოგოს აქვს პატიოსნის სახელი და, მიუხედავად მთელი უგარყვნილესი ორგიებისა, რჩება მუდმივ ქალწულად, რადგან ყველა ახალ მამაკაცს თვითონ ისე ეძლევა, როგორც ქალწული, და ყოველი პირველი კოცნის დროს უწითლდება სახე, როგორც უმანკოს. მე მწამს, რომ არ შეიძლება ამაზე მეტი შინაგანი, სულიერი პატიოსნება, როცა სხეულის ყოველგვარი გარყვნა არ მოქმედებს შინაგანად, სულზე, და მე ათჯერ, ასჯერ მეტ პატივსა ვცემ ასეთ ქალებს, ვიდრე სხეულით, მხოლოდ სხეულით პატიოსნებს და გინდაც სხეულით და სულით პატიოსნებს, რომელთაც ჯერ კიდევ არ გამოუცდიათ ერთ-ერთის დაკარგვა და ამიტომ მათზე მსჯელობა არცა ღირს. – ეს ისე, დამატებისათვის. – მე მინდოდა მეთქვა, რომ კი არ ვამართლებ, არამედ პატივსა ვცემ იმ მკვლელს, რომელიც არ იტანჯება თავისი მკვლელობით, ეს იმის შემდეგ, რაც ის საერთოდ მგრძნობიარე ადამიანია, ადამიანი არაგაფუჭებული, რადგან საწყისი მისი დანაშაულისა იყო წმინდა და მხოლოდ ფორმა, ფორმა იყო მცდარი, არანამდვილი და ამ ფორმისათვის შეგვიძლია სრული სინდისით დავსაჯოთ ის, ოღონდ არ შეგვიძლია სულის სიღრმეში არ ვაპატიოთ ეს დანაშაული, მუხლი არ მოვიდრიკოთ იმ სულიერი სიდიდის წინაშე, რომელსაც ამ ყველაზე დიდმა დანაშაულმაც კი ვერ მოსცხო ჩირქი...
გურამი: თქვენ დაამთავრეთ?
რეზო: დანარჩენის თქმა მე აღარ შემიძლია, დანარჩენს მე ვგრძნობ, ვგრძნობ, როგორც ნახატს. მომეცით ტილო, რომ მასზე გამოვხატო იულონი, ზუსტად ამ პოზაში მდგარი, მკვდარი თეზიკოს სხეულის თავთან, და მხოლოდ ნახატი ჩემი გეტყვით თქვენ, რომ რაც უფრო დიდია მსხვერპლი, ჩადენილი სისაზიზღრე, მით მეტი გამართლების ამოკითხვა შეიძლება დამნაშავის მთელ სხეულში, უფრო მეტად თვალებში; მთელი ეს ნატურა იდგება სიკეთისაკენ ან სიბოროტისაკენ გადახრის გარეშე და არა ბოროტი თვალებით, როგორც ეს საკმაოდ უპასუხისმგებლოდ აღნიშნა ჩემს წინ გამოსულმა ბრალმდებელმა.
პატ. გურამი: მაგას, დამცველ რეზოს, არაფერი არ ესმის, ეგ ექსცენტრიკია, მაგას შეუძლია ახლა იცინოს ან იტიროს, ერთნაირად ორივე: ეგ, შესაძლოა, კარგად ხატავდეს, ოღონდ მაგისი ნახატიდან ორ სხვადასხვა კაცს ორი სხვადასხვა რამის ამოკითხვა შეუძლია. ამიტომ მისი ეგ ბოლო თეორია მიუღებელია.
რეზო: ჩემი თეორიები მიუღებელია?
გურამი: გაქვთ ვინმეს სათქმელი?
რეზო: ხომ ვგრძნობ, რომ ვერ შევძელი დაცვა, სადღაც მე თვითონ არა მჯეროდა ჩემი სიტყვების, ოღონდ წარმოუდგენლად ახლოს ვარ, თითქოს ხელით ვეხები სიმართლეს.
პატ. გურამი: გულში ყველა მართალია.
ირაკლი: გულში ყველა მართალი კი არა, მტყუანია. აბა, დაუფიქრდით.
პატ. გურამი: ეგ სულერთია.
ირაკლი: სულერთი როგორ არის.
პატ. გურამი: აზრს ნუ მირევ რეპლიკებით.
გურამი: მსაჯულს ვთხოვ, თავი შეიკავოს.
ირაკლი: ყველას ხომ ერთი მიზანი გვაქვს.
გურამი: ჰო, და, ღმერთმა იცის, ვისა სჭირდებოდა ამხელა ტრაგედია, რომ ეს გაბნეული დამოკიდებულება ერთმიზნიან ურთიერთობად ქცეულიყო, მისი შემწეობით მხოლოდ.
რეზო: ნუთუ თეზიკო მართლა მკვდარია?!
პატ. გურამი: საწყალი თეზიკო.
რეზო: მე მზადა ვარ სულ დავიბნე, თითქმის ტირილამდე; საკმარისი იყო, იულონი დაგედანაშაულებინათ, გავივსე მისი დაცვის სურვილით, ახლა კი, როცა გავამართლე, თითქოს ვგრძნობ, რომ მაგან, მაგან მოკლა ჩვენი თეზიკო, ვახ, ვახ მე...
გურამი: გთხოვთ, ნუ გამოდიხართ მინიჭებული როლიდან.
რეზო: რა?! ნუ გამოვდივარ?! მე გავამართლე იულონი, თქვენ კი არა... კიდევ გავამართლო იულონი?! მაშ, ეს მკვდარი! მაშ, თეზიკო იცით, როგორ ცურავდა ის, როგორ უყვარდა ზღვაზე ერთი რუსის გოგო, მოსკოველი, ახლა კი აქა წევს... უჰუ, უჰუ, უჰუ. ვტირივარ, ბიჭებო...
პატ. გურამი: რა გინდა, რა, ბიჭო, ვაჰ, ვაჰ.
რეზო: რა?!
პატ. გურამი: რა გინდა, ბიჭო, რა?
რეზო: რა მინდა?! მოკალით ეგ მამაძაღლიც, ლინჩი მაგას.
პატ. გურამი: ვინ? იულონი? ეგ მკვლელსა ჰგავს, ბიჭო? არა გრცხვენია, არ იცნობდე მაინც იულონს.
ირაკლი: ფაქტი, ბიჭო, ფაქტი, ვახ, ვერ მესმის.
გურამი: დაწყნარდით ყველა.
დიდი ბობა: რას ამბობ, გურამ, კაცო, როგორ დავწყნარდეთ!
რეზო: სცადე და დაწყნარდი. ახლა, როცა ეს-ეს არის შენი ენით, – ენას თავი დაანებე, – გრძნობით, მკვლელს ამართლებდი..
ირაკლი: ეგა გღუპავს შენ.
დიდი ბობა: რას სულელობ, რა სიტყვებს იძახი, რა ეგა გღუ-პა-ვს, გესმის?! თუ სიტყვა ჩალაა, ჰა? თუ აქ კაცი არ მომკვდარა, ხალხო!
პატ. გურამი: კაცი კი მოკვდა, არც ყველაფერი მართალია, რასაც იტყვი; მე ჩემს სიტყვებზე ვამბობ.
გურამი: გთხოვთ ყველას, გაჩუმდეთ, შედით მკვდრის სულის პატივისცემის მდგომარეობაში და, რაც უფრო მთავარია, მოუსმინეთ ცოცხალ კაცს, რომელიც ყველაზე ახლოს დგას ამ საქმესთან, ვიდრე რომელიმე ჩვენგანი.
ირაკლი: იულონს მივცეთ სიტყვა.
რეზო: იულონი.
პატ. გურამი: იულონს, ჰო.
დიდი ბობა: საინტერესოა, კაცო, რას იტყვის იულონი, ნუთუ იტყვის, რომ არ მოკლა.
გურამი: თეზიკოს მკვლელ იულონს ეკუთვნის სიტყვა.
დიდი ბობა: რა უნდა თქვას, აზრზე არა ვარ.
ირაკლი: მოვუსმინოთ და გავიგებთ.
იულონი: მე მომისმენთ? გინდათ ეს?
გურამი: კი არ გვინდა, თქვენ უნდა ილაპარაკოთ, თქვენ ვალდებული ხართ.
იულონი: მე თავს არ ვიმართლებ, ეს იცოდეთ, თუმცა ყოველი სიტყვა ისე გაისმება ჩემი პირიდან, როგორც თავის გამართლება, რაც მე არ მინდა და რასაც გვერდს ვერ ავუვლი. მე აქ სააშკარაოზე გამომიყვანეს, მე – წყნარი, თავმდაბალი იულონი, მე, მე თვითონ არ ვიცი, როგორ, მაგრამ მკვლელი, რომლის მთელი საშინელებაც, მიუხედავად მისი თითოეული დეტალის ცოდნისა, ჩემამდე არ მოსულა და ახლანდელი ჩემი ყოფა უფრო სიფხიზლეში თვლემასა გავს და გარკვეულად მშვიდ ჭვრეტასაც კი, რადგან, როგორც ჩემმა დამცველმა თქვა, მართლა გაურყვნელი დავრჩი; ეს იმიტომ, რომ ჩემ გონებას ეფარება ერთი მოგონება, ერთი უგმირო ტრაგედია, რომელიც ჩემად იქცა ისე, რომ მასში არავითარი მონაწილეობა არ მიმიღია და, ალბათ, მისი სხვისთვის მოყოლის შემდეგ შევიგრძნობ მომხდარი ამბის მთელ საშინელებას, მანამდე კი, იმ მარტო ჩემთვის ტრაგედიის საბურავში ვარ და მე მსიამოვნებს, როგორ ცუდადაც უნდა ჟღერდეს ეს სიტყვა, მე მსიამოვნებს, რომ მოვყვები იმ არაჩემსტრაგედიას, რის შემდეგაც დამრჩება ეს საკუთარი ტრაგედია და როგორი მერე... გესმით თქვენ, რა არის საკუთარი ტრაგედია; ეს არის გაცილებით დიდი და ძნელად მისაღწევი, ვიდრე საკუთარი ბედნიერება, საკუთარი ცხოვრების კომედია; მე კი უკვე ექვსი წელია გულში ვატარებ სხვის მოგონილ უბედურებას, ჩემთვის ტრაგედიად ქცეულს; არა, ექვსი წელი კი არა, მას შემდეგ სულ ყველა ჩემი ოცდარვა წელი გავიდა, ღმერთო ჩემო, ოცდარვა წელი, რაც მე არ მქონია ჩემი საკუთარი არაფერი; ჩემთვის ქონება, რაღაცა ბედისწერის ხმით, მხოლოდ ტრაგედია, გადავლილი ჩემს თავზე, იქნებოდა – და მე ვეძებდი მას, მის ნაცვლად კი ხან ბურთს მარტყამდნენ სახეზე, ჭუჭყიან, ტალახიან, სველ ბურთს, ხან წყალს მასხამდნენ აივნიდან და ეს შეურაცხყოფა იზრდებოდა უბედურებამდე. ოღონდ მყოფნიდა მხოლოდ ცოტა, ძალიან ცოტა ხანი, შემდეგ ვხვდებოდი, რომ ის იყო შეურაცხყოფა, მე კი მინდოდა რაღაც უფრო დიდი, სავსე, და მე ინტუიციით, მარტო ცხოვრებას, მარტო ფიქრს შეჩვეული კაცის ინტუიციით ვიცოდი, რომ ის, დიდი, სავსე, არ შეიძლება იყოს ჩემთვის ბედნიერება და, ქვეშეცნეულად, ამ გრძნობას სწორედ უბედურებაში ვეძებდი; ამიტომ ვიღებდი პატარა ბავშვისაგან მორტყმულ ბურთსაც კი უხმოდ, რომ ერთი წამითაც, სამაგიეროს გადახდის შემდეგ, გამარჯვებული არ გამოვსულიყავი.
ექვსი წლის წინ მე წამიყვანეს ფრონტზე და როცა იქ თოფით მოვკალი პირველი კაცი, გამეღიმა, მივხვდი, რომ მოკლა ბრძოლაში მტერი, ეს არ შეიძლება იყოს უბედურება, მე კი მხოლოდ ამ ამბის განსაცდელად წავედი საომრად, მოხალისედ, რადგან, როგორც დედისერთას, შემეძლო განთავისუფლება ჯარიდან და მე კიდევ მივხვდი, რომ ომში არამცთუ არ ტრიალებს ტრაგედია, არამედ, საერთოდ, დაკარგულია იქ რაიმე უბედურების შეგრძნება; აქ, როგორც არსად, ისე უფასურდება ყველაზე ძლიერი განცდებიც კი და მსხვერპლი სასაცილობამდე არარაობა ხდება, მაგრამ ჩემი ბუნება ეძებდა, ეძებდა და მან იპოვა უდიდესი უსამართლობა, უდიდესი ბოროტება, ჩადენილი სხვის მიერ, ადამიანის მიერ, და ის იქცა ჩემს ტრაგედიად, რადგან ის, რაც შეუძლია გააკეთოს ერთმა ადამიანმა, შეუძლია გააკეთოს ყველამ უკლებლივ, სწორედ ამიტომ სხვაც ისევე აგებს იმ უსამართლობისათვის პასუხს, როგორც თვითონ ჩამდენი. განაჩენის გამოტანისას, გთხოვთ, გაუწიოთ ჩემს ამ სიტყვებს ანგარიში და გაითვალისწინოთ, რომ ისინი ჩემს გასამართლებლად არ იყო ნათქვამი, არ იყო ნათქვამი ჩემი სასჯელის შესამსუბუქებლად. მე ახლა ვღელავ და ვიგრძელებ ვადას იმ ამბის მოყოლამდე, რაც საფუძვლად დაედო შემდეგ ჩემი ცხოვრების ფორმას, რაც ახლა არ მაძლევს საშუალებას, აღვიქვა ჩემი დანაშაული, მაგრამ მე გადავწყვიტე და მოვყვები და როგორც ვთქვი, მე ამ მოყოლის, ამ სხვისადმი ნაწილობრივ მაინც გადალოცვის, მოხარული ვარ; საქმე კი იყო სრულიად უბრალო და ჩვეულებრივი; ეს უკანდახევაა, რათა უფრო კარგად შეიგრძნოთ, ჩასწვდეთ ჩემს ტრაგედიას, რომელიც სხვამ ჩაიდინა, და რომლისთვისაც მე ჩემს სინდისთან ვაგე პასუხი, რადგან ჩემს სინდისს ყველაზე მეტად სჭირდებოდა პასუხისგება. ამ ამბის სათაური ასეთია:

რა შეიძლება იქცეს ტანჯვის მაძიებელი
კაცისთვის ტრაგედიად

ჩვენი ათეული ბრუნდებოდა ტბის ნაპირიდან, სადაც სისრულეში მოვიყვანეთ სამი გერმანელისადმი მისჯილი სასიკვდილო განაჩენი. მოდიოდა წვრილი წვიმა, რისგანაც მიწა ბარაქიანად იყო გაჟღენთილი და უფრო და უფრო მეტად იკრავდა ჩემს სალდათურ ჩექმებს; ეს ცოტა სასიამოვნოც კი იყო, რადგანაც სხვა რამეზე ფიქრის საშუალებას არ იძლეოდა. ტბა დარჩა უკან; ტყემდე, სადაც იდგა ნაწილი, კიდევ რჩებოდა ორი-სამი კილომეტრი, გარშემო იდგა აბსოლუტური სირუხე თვალუწვდენელი ტრამალისა; მე აშკარად ვგრძნობდი, როგორ არ ვნიშნავდით არაფერს ამხელა სივრცისათვის და უცნაური, თბილი შიში მეპარებოდა გულში. მე შემეცოდა ჩემი თავი, რომელიც არც ერთი მხრივ არ იყო დაცული, ეს უფრო სენტიმენტალური შიში იყო, უფრო სწორად, ლიტერატურული, რომელიც გამომდინარეობდა ჩემი თავისა და ტრამალის შედარებიდან, მაგრამ, როგორც უკვე ვთქვი, ფიქრებს თავიდან ვიშორებდი და მთელი ყურადღება გადამქონდა ტალახიდან რაც შეიძლება ნაკლები ენერგიის დახარჯვით ფეხის ამოტანაზე. თუმცა, მთელ ამ, ტრამალის აზრით, უაზრობაში, იყო ერთი საინტერესო ამბავი და თითოეული ჩვენგანისთვის აშკარა გამოსავალი; ეს იყო სალდათის მაზარის უტყუარი ჩვეულება, დაემორჩილოს სხვას, მთლიანად მისცეს თავისი ბედი სხვის ბრძანებებს. მე ოდნავ ეშმაკურად, რამდენადაც შეიძლება ასეთ დროს (ხანდახან გაცილებით უფრო მეტად შეიძლება, ვიდრე ჩვეულებრივი მოვლენების დროს). გადავხედე ჩვენს ათმეთაურს, რომელიც აშკარად გრძნობდა, რომ მას ათი კაცის ბედი აბარია და ისეთივე კმაყოფილი იყო უფროსობით, როგორც ჩვენ ვიყავით კმაყოფილი დამორჩილებით, და, მე მგონი, ეს დამოკიდებულება იყო ერთადერთი პირობა, რომ, ასე ვთქვათ, კმაყოფილი ან უკმაყოფილო ვყოფილიყავით, გვქონოდა რაიმე გრძნობა ჩასმული თავის ფორმაში. და ჩვენ ვმოძრაობდით: გვიბრძანებდნენ `მარჯვნივ~ – მარჯვნივ, თუ არადა – პირდაპირ, ტრამალის ბოლომდე, შემდეგ – უფრო იქით. ჩვენი საქმე პატარაა: რასაც გეტყვიან, შეასრულე; აი, მთელი ლოგიკა სამხედროსი, რაც გაიძულებს შენ, იყო არამცთუ უკმაყოფილო, არამედ, პირიქით, განიცადო ერთგვარი სიამოვნებაც კი, რადგან სხვები ფიქრობენ შენს მაგიერ, განსხვავებით სამოქალაქო ცხოვრებისაგან, სადაც თითოეული, ყოველ წამს ფიქრობს თვითონ თავისი გართობის შესახებ და აკეთებს ათასგვარ სისულელეს და პასუხს აგებს მასზე.
მე შევეჩვიე ფიქრს და განსაკუთრებით გაცხოველებული ვფიქრობ მაშინ, როცა სხვები აზროვნებენ ჩემი საყოფაცხოვრებო საჭიროებებისთვის ჩემს მაგიერ. აზრებს განსაკუთრებით ხელს უწყობს რიტმი, იარო ფეხაწყობილმა მწკრივში – ეს არის უდიდესი განტვირთვა ადამიანისა, მე ვიტყოდი, თითქმის ჭვრეტის პროცესი, როცა სხეული შენ აღარ გეკუთვნის; ამ დროს უმეტესობა ნეტარებს, გრძნობს უცნაურ განცხრომას, ხოლო მისთვის, ვინც შეჩვეულია ფიქრს, აზრი არ წარმოადგენს რაიმე გამომწვევს ან დამღლელს – ის მეთოდურად მოდის თავში, გაბმული რიტმის შეგრძნებისაგან და არის წუთები, როცა გეღიმება კიდეც შინაგანი ბრიყვული სიამოვნებისაგან, `დაამღერეთ!~ ხელმძღვანელობს ათმეთაური და, მერწმუნეთ, გაცილებით ჯანსაღად ჟღერს სიმღერა, შესრულებული ბრძანებით, მწყობრში, ვიდრე გიტარით ხელში, სუფრაზე. ეს ბრძანება ამ წუთში საკმაოზე მეტად დროული იყო – მარცხენა ფეხზე პირველმა ხმამ დაიწყო პირველით, ხმამაღლა, გამართულმა, და უცნაური სიმსუბუქე ვიგრძენით ყველამ, გაქრა ის უმნიშვნელო შეგრძნებაც კი შიშისა, რომელსაც იწვევს ყოველი მხრიდან დაუცველი ტრამალი, პატარა საფარი გორაკებით.
სიმღერის ბოლოს ჩვენ ყველა (`ჩვენ~-ს ვხმარობ განგებ, რადგან სიტყვა `მე~ მწყობრში თითქმის იკარგება და იმას, რასაც გრძნობს ერთი, გრძნობს ყველა) განსაკუთრებით ხაზს ვუსვამდით მარცხენა ფეხის დარტყმას, რომელზედაც უნდა მოსულიყო ახალი ბრძანება, ახალი სიმღერის დაწყებისა.
ჩვენი ათეული უკვე ტყეს მიუახლოვდა, სადამდისაც საკმაოდ დიდი გზა გამოვიარეთ, მაგრამ დროის გასვლა თითქმის არ გაგვიგია – ესეც მწყობრის ერთ-ერთი ბრწყინვალე თვისებაა – ის კარგავს დროის შეგრძნებას. ათმეთაურმა ტყის ზოლთან მიახლოებისას გვიბრძანა შაშხანების მომარჯვება სასროლად და ჯაჭვში გაშლა. აქ ერთი წამით ფსიქოლოგიურადაც იშლება მწყობრი და ყველა სხვადასხვა წერტილიდან ელის სროლას, აქ სხეულის კანკალამდე იგრძნობა, თუ რა საშიში იყო დაუცველ სტეპში სიარული და ახლა ყველა ორმაგი ენერგიით მიდის, რომ დროზე შეაფაროს ტყეს თავი. აქ ტყე პირდაპირ იწყება ტრამალის შემდეგ – უზარმაზარი წიწვები, არეული ფოთლიან ხეებში. ჩვენ უკვე ისევ მწყობრით მივდივართ ბილიკზე, გარშემო უზარმაზარი ხეები გვარტყია და რაღაცა უცნობი, ხეს მოფარებული შიში გვიპყრობს; სტეპის შემდეგ, ტყეში შესვლისას დამკვიდრებული უშიშროების სასიამოვნო გრძნობასთან ერთად, ორმაგად იზრდება ფარული შიშიც, შიში ყოველი ხისადმი, მაგრამ აქაც, როგორც სტეპში, მწყობრი თავისას აკეთებს, `სადაც სხვები, იქაც მე~, ფიქრობს თითოეული ან არ ფიქრობს, ეს თავისთავად ხდება ჩვენში; გაცილებით ადვილია, სასაცილომდე ადვილი, როცა სხვაც კვდება შენთან ერთად, შენს გვერდით. აქ არ არის მამაცობაზე ოდნავი პრეტენზიაც კი, ამიტომ ომში ყველაზე მხდალი ადამიანებიც კი ჩვეულებრივი ცხოვრების დროს სიმამაცის მაგალითებს იძლევიან.
როგორც ხედავთ, მწყობრსაც არ შეუძლია, აიძულოს ფიქრს შეჩვეული ადამიანი, არ გაუკეთოს ანალიზი თითოეულ ნაბიჯს, ოღონდ აქ ფიქრი არ იწვევს გაღიზიანებას, ის თავისთავად, რიტმულად მოდის თავში და ეს რიტმი, როგორც მე ყოველთვის მეჩვენებოდა, გაჟღენთილია სევდითა და სითბოთი, უმწეო სიყვარულით რაღაცა არაკონკრეტულისადმი, შეიძლება სადღაც გულის სიღრმეში თავისი თავის შეცოდებით: `აი, შენ როგორი ყოფილხარ სინამდვილეში, დიდი ფარის ნაწილი და სხვა არაფერი~.
ფიქრი ყველა დროს, ეს არის, ჩემი აზრით, ადამიანის ტრაგედია, ის ყველანაირად მიისწრაფვის, ოღონდ ისევ და ისევ აზრის საშუალებით, გახდეს ცხოველივით უგრძნობი, პლასტიკური, მორჩილი, რაც შეიძლება ინტენსიურად იგდებს თავიდან ყველა დარდს – დარდი პირველი და ძირითადი ნიშანია აზრისა – და რაც უფრო მიისწრაფვის თავის მოტყუებისკენ, მით უფრო შორდება თავის პირვანდელ ინსტინქტების მდგომარეობას და უფრო მაგრად ყოფს თავს ათასი პარალელური დარდების, აზრების ქსელში. და რამდენადაც შორს მიდის ეს გზა, მით მეტად დარდიანი, გულნატკენი და სასაცილო – უსასრულობამდე თავგაურთველი ფიქრებით – ხდება ადამიანი მთელი დანარჩენი ბუნებისათვის, რომელმაც უფიქრელადაც იცის ჭეშმარიტება და თან ჭეშმარიტებათა შორის ყველაზე ძვირფასი – ბუნებამ იცის, რომ ჭეშმარიტების მისაღწევად ფიქრი არ არის საჭირო, ფიქრი საჭიროა მხოლოდ იმისათვის, რომ დაშორდე ჭეშმარიტებას – ეს უკანასკნელი (დაშორება), როგორც ზემოთ ვთქვი, არის ადამიანის არსებობის მოწოდება და ერთგვარი კონტრასტი მშვიდი, კანონზომიერი სამყაროსათვის, რომელიც ისევე უყურებს კაცთა არეულ ვნებებს, როგორც საკუთარ სიმშვიდეს.
და მაინც, ყველა ამ აზრის შემდეგ, მიმჯდარი მიწურის კუთხეში, მე ვფიქრობდი და ვფიქრობდი ორმაგი სიამოვნებით, სიამაყით; თითქმის დაცინვით ვუყურებდი ორ ხესავით უგრძნობ სალდათს, რომლებიც ფეხზე მდგარი და ამწუთში უფიქრელი, ჩვენზე გადმოყუდებული წიფლებივით, ემზადებოდნენ მახორკის გასახვევად (ამ დროს ისეთი დიდია ნიკოტინის შესუნთქვის სურვილი, რომ ფიქრი არ შეიძლება, თუ არ ჩავთვლით დარჩენილ სურვილის გრძნობას, ხოლო ასეთი სურვილი აქვს ხესაც, რომელიც ნოტიოს ისრუტავს); უცებ საშინელი სიცხადით ვიგრძენი ჩემი უპირატესობა ბუნებასთან (იმ გაერთიანებული სხვა ორი ადამიანისა და ხეების სახით) შედარებით. ეს იყო სიამაყე ჩემი აზრების გამო, რადგანაც აზრი არის ადამიანის გონების უდიდესი დამსახურება, ეს უკანასკნელი აძლევს მას უპირატესობას მთელი დანარჩენი სამყაროს მიმართ. იმიტომ არ გვიყვარს ჩვენ, უფრო სწორად, პატივს არა ვცემთ ადამიანებს, ვინც სხვაზე ნაკლებსა ფიქრობს. და ეს არ არის გამოწვეული მხოლოდ შურით მათი უდარდელობისადმი, არამედ ეს არის თვისება, რომლითაც მაღალი ხე უყურებს და ჩაგრავს დაბალ ხეს თავისდაუნებლიეთ, ყოველგვარი წინააზრის გარეშე. დანარჩენი სხვა დამოკიდებულება – ცხვირის აწევა, დაცინვა და სხვა – უფიქრელი, განუვითარებელი ადამიანებისადმი გამოგონილია, მოწებებული, უმეტესად ამ უკანასკნელთა მხრიდან, ძირითადი კი არის, ვიმეორებ, ობიექტური განსხვავება ტვინის, აზრის, დარდის შეგრძნების ხარისხებს შორის.
მე დარდს ვუსვამ ხაზს და ამაზეცა მაქვს ჩემი შეხედულება, პირდაპირ კავშირში მყოფი ჩემ მონათხრობთან. დარდის შეგრძნება არის კუთვნილება, მე მგონი, სწორედ ყველაზე მეტად ქართველი ადამიანისა. ხშირად შემიმჩნევია, განსაკუთრებით, ტყვეების დახვრეტის დროს, რისი შესრულებაც ხშირად გვიწევდა, რომ გერმანელს სახეზე ყოველთვის უფრო მეტი უკმაყოფილება ეხატებოდა, უკმაყოფილება, შიში, გარკვეული პრეტენზია სიცოცხლის უფლებაზე; ხშირად დავკვირვებივარ კინოშიაც, რომ როცა ევროპელს კლავენ, ან ცოლს უუპატიურებენ, ან ახლობელს მოულოდნელად მკვდარს ხედავენ, სახეზე უკმაყოფილება ეხატებათ და ყოველთვის მიკვირდა, სამი ამხელა ტრაგედიის გამო როგორ შეიძლება იყო უკმაყოფილო და მეტი არაფერი – თითქოს ჯამაგირიდან ორჯერ მეტი დაგიქვითეს, ვიდრე მოსალოდნელი იყო.
ჩვენს ათეულს მოუწია, აგრეთვე, მოღალატე რუსების დახვრეტა, რომლებიც არაჩვეულებრივად ყოყლოჩინობდნენ, თავს იმხნევებდნენ და უკმაყოფილო სახეებს იჭერდნენ გერმანელებივით, მაგრამ დახვრეტის წინ ისეთი სევდა, წმინდად არამიწიერი უსაზღვრო სევდა დავინახე მათ თვალებში, სევდა, მოკლებული შიშის გრძნობას და დაფარული გაუტეხელობის საფარით, რომ მე ამ სევდამ შემზარა: მზად ვიყავი, დამეგდო თოფი, მაგრამ აშკარად ვხედავდი, რომ სხვები ისევე ესროდნენ მათ, როგორც გერმანელებს, უფრო მეტი სიბრაზითაც კი, და ეს იყო მხოლოდ მოღალატე, დასახვრეტი რუსების დამსახურება, რადგან მათ ყველანაირად შეძლეს, თავისდაუნებურად, დაეფარათ თავიანთი სევდა, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ვერავინ შეძლებდა მოეკლა ეს ადამიანები – იმდენ ნათესაობას იგრძნობდა მათდამი. ისევ მინდა აზრის სიცხადისათვის კინოს მაგალითი მოვიყვანო (რატომღაც, კინოში ყველაზე კარგად მჟღავნდება ფსიქოლოგია ერისა ან ყველაზე გავრცელებული სანახაობა რომ არის, იმიტომ აქცევს კაცი მეტ ყურადღებას). აქაც, მინდა აღვნიშნო, ზევით ჩამოთვლილი შემთხვევების დროს – სიკვდილი, ახლობლის მოკვლა, ცოლის გაუპატიურება – რუსის სახეზე ყოველთვის იხატება საშინელება ან სასოწარკვეთილება, და ეს ისეთივე ბუნებრივია მისი სახისათვის, როგორც, მსგავს შემთხვევაში, უკმაყოფილება ევროპელის სახისათვის.
მე არ მომხვედრია ხელში დასახვრეტად ქართველი, მაგრამ ორივე ეს გრძნობა – გერმანელის, ევროპელის უკმაყოფილება, დაფარული სევდით, უმეტესად სენტიმენტალური ცრემლებით, რომლებიც მხოლოდ საკუთარ თავს ტირიან, და რუსის არამიწიერი სევდა, დაფარული უკმაყოფილების ან გამომწვევი ვაჟკაცობის ნიღბით – იმდენად ნაცნობი იყო ჩემთვის, რომ მე ცოცხლად წარმოვიდგენდი თავს დასახვრეტთა რიგებში. და არა ყოფილა არც ერთი ჩემი მახლობელი, რომ აზრით არ დამეხვრიტოს და ყოველთვის ყველა ქართველის სახეზე ვკითხულობდი დარდს, უსაზღვრო დარდს, გამოწვეულს იმით, რომ მას იქ, სამშობლოში, დარჩა უსაყვარლესი დედა, მიწა, კარ-მიდამო, სადაც გაიზარდა, და ყველაფერი გადმოდიოდა მის შინაგან ბუნებაში, როგორც უკმაყოფილება; ეს არაჩვეულებრივი ჰარმონიით ერწყმოდა მის არამიწიერ გამოსახულებას, მას, რომელიც აღარ უნდა იყოს, რომელიც უნდა წავიდეს სხვაგან და ეს სევდა, ობიექტური რუსული სევდა, რომელიც ერთნაირად წარმოიშვება ცუდის თუ კარგის დროს, უკმაყოფილებასთან ერთად დანახული ქართველში, მაიძულებდა თბილად და ნერვიულად, მარტო მიძინებულს მიწურის კუთხეში, ცრემლიანი თვალებით გამეცინა.
ეს ორი გრძნობა, უკმაყოფილება და სევდა ერთად, ძალიან ღრმადა ზის ქართველი კაცის შინაგან ბუნებაში და სწორედ მათი შეერთება წარმოშობს გრძნობათა შორის ყველაზე ადამიანურ შეგრძნებას – დარდს. უცნაური ჩაციება ვიცი ხოლმე, მაპატიეთ და მეტი სიცხადისათვის ისევ კინოს მაგალითს მოვიყვან, იმავე ზემოთ დასახელებული შემთხვევებისათვის. კინო არის არტისტიც და ამ არტისტობის დროს მთავარია როლის ბუნებრივი შესრულება – ევროპელისათვის ბუნებრივია უკმაყოფილება (იმ შემთხვევაში), რუსისთვის სევდა, და ორივე ერი ამას ნიჭიერად გამოხატავს ეკრანზე, ხოლო ქართველი დაბნეულია, მან არ იცის ამ გრძნობათაგან არტისტობის დროს რომელს მისცეს უპირატესობა, ამიტომ მისი თამაში არაბუნებრივი გამოდის. არაბუნებრიობა – ესეც ერთ-ერთი მკვეთრად გამოხატული ადამიანური თვისებაა, ამით ყველაზე მეტად გამოვირჩევით ჩვენ, ქართველები, სხვა ეროვნებებისაგან და მხოლოდ ჩვენ, სხვა ხალხებს შორის, სწორედ ამიტომ, მიუხედავად დიდი ვნებებისა, არ გვახასიათებს არც ერთი უკიდურესობა. ამაზე მეტყველებს მთელი ჩვენი ისტორია – ნაომარი, დაჩეხილი, ხშირად გამარჯვებულიც, მაგრამ შინაგანი ინტელექტით ყოველთვის ერთ დონეზე მდგარი, შუაში – გამარჯვებათა და დამარცხებების საზღვარზე. გამარჯვების დროს დამარცხებული, შეშინებულიც კი სულით, და დამარცხებისას გულგაუტეხელი, გალომებული, რაც შინაგანი წონასწორობის მუდმივობას უწყობს ხელს; ჩვენა ვართ ხალხი ურწმუნო და ღმერთების მოყვარული.
მე, მაგალითად, არასოდეს არ შემიძლია ერთ აზრს ჩავყვე ბოლომდე და, უფრო მეტიც, არ შემიძლია ერთ რამეზე, მხოლოდ ერთ რამეზე ვიფიქრო ერთი წამიც კი. ჩემს ძირითად აზრებს ყოველთვის გვერდზე მიჰყვება აუარებელი ქვეაზრები, სახეები. უმეტესად ვხედავ სხვა სახეებს, ვფიქრობ და აღვიქვამ სხვას, როგორც ახლა, ისე ზოგადად.
როგორც უკვე ვთქვი, მე ვიჯექი მიწურის კუთხეში. ამ დროს არ ვიცოდი, როგორ შემეერთებინა ჩემი ფეხები სხეულისთვის. ფეხებზე ჩვეულებრივ მცივა და მათი მოწყობა ყოველი დაძინების ან წათვლემის დროს მთელ პრობლემას წარმოადგენს ჩემთვის. ახლა ისე ვიყავი გართული მათი გათბობით, მყუდრო მდგომარეობაში მოყვანით, რომ ზევით ნათქვამი მსჯელობა მოდიოდა თავისთავად, ზედაპირულად, რომელიღაც კონკრეტულ შინაგან გრძნობებთან წონასწორობაში. მაშ ასე, ვფიქრობდი და ვზრუნავდი ფეხების მოწყობაზე, თითქმის გადავწყვიტე კიდეც, რომ ადამიანმა შეიძლება ყველაფერს მიაღწიოს, მოიწყოს ყველაფერი, სულ ყველაფერი, გარდა ფეხებისა, რომლებსაც რატომღაც მაინც ეციებათ. უცნაურად ამეკვიატა ეს ფეხების აზრი და ოდნავ გამეღიმა. მე ყოველთვის მეღიმება, როცა თავს ტყუილში ვიჭერ. ძლივს მივხვდი, რომ ფეხების მთელი ეს პრობლემა გამოწვეული იყო დილანდელი განცდისაგან – დილით ჩვენ ორივეფეხწაჭრილი კაცი დავხვრიტეთ. ის აქედან ჩვენი ზურგით მიგვყავდა, საკაცეზე დასმული, მხოლოდ იმისათვის, რომ იქ დაგვეხვრიტა; საკაცის უკან წამოღება დაგვეზარა და იქვე დავტოვეთ, ტბის პირას. უცნაური შეგრძნება დამრჩა იმ კაცისგან – მას ვერაფრით ვერ ვუყურებდი, ვერ აღვიქვამდი როგორც ადამიანს, რომელიც ფიქრობს; ის იყო ჩემთვის უფეხო, სწორედ უფეხო და, როცა დავხვრიტეთ, სწორედ ასეთი შეცოდება დამრჩა გულში. `რა ცოდოა უფეხო კაცი~ – ეს ფრაზა ავადმყოფობამდე განმივითარდა და მთელი გზა მიტრიალებდა თავში. სწორედ ამ განცდის შედეგი იყო, რომ ახლა ჩემს ფეხებს ვგრძნობდი და მათი მოწყობაც პრობლემად გადამექცა. `უცნაურია უფეხო კაცი~, განვაგრძობდი ფიქრს და, მიუხედავად ცოდნისა, ვერ მესმოდა, რომ ის ასე არ დაბადებულა. მაგრამ მე ვთქვი, რომ ჩემს თავში ყოველთვის არის მრავალი პარალელური ფიქრი, რომელთა შორისაც მთავარია იმ საზოგადოების საერთო საზრუნავები, რომელშიც მე ვიმყოფები. ერთი საათის წინ კი მოვიდა ბრძანება, რომ ჩვენს პირისპირ დადგა გერმანელების ოთხი პოლკი, ჩვენ უნდა სასწრაფოდ დაგვეხია უკან – იმ დროს ჩვენები უკან იხევდნენ, ამიტომ ვხვრეტდით ტყვეებს, რომელთა ბადრაგით ტარება არც ისე ადვილია ტყეებსა და ბორცვებზე. უკან დახევის ბრძანებაში აღნიშნული იყო, რომ უნდა ავყრილიყავით დილისათვის, ე.ი. თითქმის ბინდბუნდში უნდა დაგვეტოვებინა მიწურები.
ამ ჩემი აუღელვებელი და მონოტონურად მოსული აზრების დროს მე შევასრულე რამდენიმე ბრძანება: ვიდექი მწყობრში, მოვისმინე პოლკის უფროსის ამონაწერი არმიის სამოქმედო გეგმიდან, ვუპასუხე ათმეთაურის რამდენიმე შეკითხვას. სხვათა შორის, გაცილებით უფრო კარგად, ცხადად ვფიქრობდი, რადგან, როგორც ერთხელ უკვე ვახსენე, ჩემს ფიზიკურ ფიქრებს სხვები განაგებდნენ და უფრო ცხადად ვგრძნობდი, რომ ფეხების სიცივე და არა ფეხები იყო ერთადერთი, რაც მე მეკუთვნოდა ჩემი ფიზიკური ფიქრებიდან. ფიქრები არის ფიზიკური და სულიერი – ეს დაყოფა განსაკუთრებით კარგად იგრძნობა არმიაში. ის, რომ დილაზე ადრე უნდა ავმდგარიყავი სიცივეში, სველი, თითქმის მშიერი, ეკუთვნოდა სხვას, და მე ვიყავი ამის მოხარული, მაგრამ ერთი საკითხი სულიერი ფიქრებიდან განსაკუთრებით შემომიჩნდა, მიუხედავად იმისა, რომ არ იყო არაფერი რთული და უცნობი. მე მინდა მოგიყვეთ ამ უკანასკნელის შესახებ, რადგანაც ის დაედო ორგანულ საფუძვლად მთელ ჩემს წინა მონაყოლს.
სანამ იმ ამბავს დავიწყებდე, დამატებისათვის კიდევ ვიმეორებ: ომის დროს მთლიანად იკარგება მსხვერპლის, ტრაგიკულობის შეგრძნება, ამ უკანასკნელის განცდა კი იყო მიზანი ჩემი ჯარში წასვლისა. ერთი შეხედვით, ეს ამბავი მე უნდა გამხარებოდა, ე.ი. ტრაგიკულობის შეგრძნების სურვილის დაკარგვა; მე ვიქნებოდი უდარდელი, ბედნიერი ადამიანი, მაგრამ შიში, თანდაყოლილი, ბუნებრივი, საშუალებას არ მაძლევს გვერდი ავუარო რომელიმე ჩემს განცდას, გამოვრიცხო ის ჩემი დარდებიდან და უკვე ამ ტრაგიკულობის ვერნახვა ხდება ჩემთვის ახალი დარდი. მაშინ მე ახალი ძალით ვეძებ მას, მიმქრალ სურვილს და, რაც უფრო მიმქრალია ის, მით მეტ ადგილს იკავებს ჩემს არსებაში წინა პლანზე გამოსვლის დროს; და აი, მე ავადმყოფურად აღვიქვი, რომ ამ აურაცხელ გაჭირვებაში, არაადამიანურ პირობებში, ისეთი რამეც კი არ ხდება, რაც გაკვირვების საფუძველს მაინც მოგვცემს. თუმცა არ არის მომენტი, როცა ადამიანს არა აქვს რაიმე მოუწესრიგებელი სულიერი საზრუნავი თავის სინდისში.
მე განვაგრძობ მოყოლას: მწყობრში დგომის დროს ჩვენს წინ ჩაატარეს ახალი პარტია ტყვეებისა: ხუთი რუსი მოღალატე და ერთი გერმანელი, ექვსივენი არჩევაზე მოსულები, ღონივრები. როგორცა ვთქვი, ჩემი თავი დაკავებული იყო სხვა ფიქრებით, ოღონდ შიდა, პარალელური აზრი ძირითადი ფიქრებისა ყველა წვრილმანში იწერდა ჩვენს წინ ჩავლილი ტყვეების გარეგნობას და იმის მიხედვით ანალიზს უკეთებდა მათ ხასიათებს. Mმალე, მათი ჩავლის შემდეგ, შევამჩნიე, რომ ყველა სხვა აბსტრაქტული დარდი გაქრა და წინ წამოვიდნენ ტყვეების სახეები – ისინი ამ ერთფეროვან მწვანე მაზარებს შორის განსაკუთრებით მკვეთრადა ჩანდნენ; მე დამაინტერესა და რიგის დაშლის შემდეგ გავწიე ღია ბარაკებისაკენ, სადაც ისინი ჩაკეტეს პირველად. იქ უკვე თავი მოეყარათ სალდათებს; ზოგი მათგანი, მიუხედავად აკრძალვისა, მაინც ცდილობდა გამოლაპარაკებოდა მათ.
სამი რუსი იჯდა აბსოლუტურად უინიციატივოდ. ისინი, როგორც ეტყობა, არა ფიქრობდნენ დახვრეტაზე, რაც ყველაზე მოსალოდნელი იყო, არც გადარჩენის რაიმე იმედი ეტყობოდა მათ სახეებს. პირდაპირ იყურებოდნენ სალდათებისაკენ და ვერ აღიქვამდნენ ვერაფერს, რაც გარშემო ხდებოდა. შესაძლოა, ისინი ერთგვარ ნეტარებასაც კი განიცდიდნენ, რომ მათი ბედი სხვას ჩააბარეს და, მაშასადამე, თვითონ საფიქრალი აღარაფერი აღარა აქვთ – იქ კი, რაც იქნება იქნება; დანაშაული მათ ერთნაირი აქვთ, ისე რომ, სადაც ერთი, იქაც ყველა. – როგორც ზევით აღვნიშნე, ასეთი შეგრძნება ხშირად სიამოვნებამდე ადუნებს ადამიანს. – მეოთხე, ფეხშიშველა რუსი, აშკარად ხუმრობის ხასიათზე იყო და ეს არ იყო მოჩვენებითი პოზა, თუმცა, შესაძლოა, თავისი აზრით, იგი ამას პოზისათვის აკეთებდა. ის დადიოდა ბარაკის გასწვრივ, გავებზე კუკიშებდაწყობილი და თითებს შუა გამოვარდნილ, ზომაზე გრძელ ცერს ათამაშებდა ისე, რომ ყოველი მისი შებრუნებისას ზურგისკენ, სალდათები ხმამაღლა იცინოდნენ და რაღაცა მხიარულს ეძახდნენ. ის იმასვე აკეთებდა ფეხშიშველა ფეხებით, რომლებზეც გრძელი, ხელებისნაირი თითები ჰქონდა. ეს განსაკუთრებით მოსწონდათ ჯარისკაცებს; მალე მათ შორის გარკვეული თანხმობა ჩამოვარდა და ორივე მხარემ დაიწყო ერთმანეთის გართობა. როგორც ეტყობა, არც ერთ მხარეს არ უნდოდა ჩასწვდომოდა საქმის ნამდვილ ვითარებას. ისინი ცდილობდნენ, ოფიცრის ჩამოვლამდე მაქსიმალურად გამოეყენებინათ დრო გართობისათვის. ისინი გულწრფელნი იყვნენ, მიუხედავად იმისა, რომ ყოველმა მათგანმა იცოდა: ხვალ დილით საკუთარი ხელით შეეძლო დაეხვრიტა ტყვე – ეს კანონია, ეს კი... ბიჭი კარგია, მხიარული, შეგიძლია გაერთო. მეხუთე, აშკარად აპოლიტიკურად განწყობილი რუსი, ცდილობდა რაც შეიძლება მაგრად ეკბინა მსმენელისათვის თავისი ყოველი სიტყვით. მას ყურადღებას აქცევდა სულ ორი-სამი კაცი; ერთი მათგანი იყო სათვალიანი, რაც მთელ სამეულს ჭკვიანურ, ინტელექტუალურ შეხედულებას აძლევდა. მე ასეთ შეფასებას წინ არ აღვუდგები, რადგანაც, ჯერ ერთი, ასეთი აზრი ამ სამეულის შესახებ მართალი იყო, მეორეც, სათვალე დღემდე რჩება ჩემთვის მისი მფლობელის ინტელექტუალობის გარკვეულ საზომად. სამოქალაქოშიც რომ დავინახავ სათვალიან კაცს, იმ საათში გონებაში გამირბენს, რომ ის ჭკვიანი კაცია. სათვალიანი სალდათი, პრეტენზიის მქონე ჭკვიანის სახელზე, რაღაც გამომწვევ პოლიტიკურ საუბარში ჩაება ტყვესთან, რაც უკანასკნელს საშუალებას აძლევდა, დაუსრულებლივ გესლი ენთხია და ამითი მიენიჭებინა თავისი თავისთვის მაქსიმალური სიამოვნება. მის მდგომარეობაში მყოფი კაცისთვის ეს სიამოვნება, თავისი დროის მონაკვეთში, არც ერთი თავისუფალი კაცის სიამოვნებას არ ჩამორჩება, რა სახისაც უნდა იყოს ის, ხოლო თუ გავითვალისწინებთ, რომ მას აშკარა დახვრეტა ელოდა და დასაკარგი აღარაფერი ჰქონდა, მაღლაც კი დგება ჩვეულებრივ, კმაყოფილებით გამოწვეულ, სიამოვნებაზე.
მაშასადამე, ხუთივე ტყვე გართული იყო თავისი საქმით: სამი მშვიდად იჯდა, აბსოლუტურად უაზრო სახით, დანარჩენი ორიდან ერთი ხუმრობით ერთობოდა, ყურადღების ცენტრში მდგარი, ხოლო მეორე აშკარად მდგომარეობის უფროსად გრძნობდა თავს, რადგან, როგორც ვთქვი, შეეძლო ეთქვა რაც მოესურვებოდა – ის უკვე აღარ აგებდა თავის თავზე პასუხს.
რჩებოდა მეექვსე ტყვე, გერმანელი, მან კი გადაწყვეტით არ იცოდა, რა გაეკეთებინა. უპირველეს ყოვლისა, მას სციოდა და არა ჰქონდა არაფერი, რითიც შეეძლო თავი გაეთბო; სიარულს, ხელების ქნევას გასახურებლად კი ვერა ბედავდა და, თუ ბედავდა, ძალიან პატარა მასშტაბებით, ისე რომ, გახურების მაგიერ ძაგძაგებდა. მას არავინ არ უყურებდა, ეს მდგომარეობა ჯერ სიამოვნებდა, შემდეგ კი, როცა მოლაპარაკე რუსებსა და სალდათებს შორის ახლო დამოკიდებულება გაიმართა, ის შეშინდა და ყურები ცქვიტა; შემდეგ, როცა ისევ არ მიაქციეს ყურადღება, საოცრად ტუტუცურად გაიღიმა და გააკეთა მოძრაობა კისრით, თავის მხრებში დამალვასავით, მაგრამ ეს უცნაურად უხერხული გამოუვიდა, რადგან დიდი, წახნაგოვანი თავი ოდნავაც კი ვერ დაიმორჩილა. ეს იმწამშივე იგრძნო და შეეშინდა, თითქოს ასეთი უხერხული მოძრაობა მის დანაშაულს გაზრდიდა. ცოტა ხნით ისევ გაყუჩდა, მაგრამ მის სხეულს მთელი არსებით მოუნდა, ყურადღება მიექციათ მისთვის. ის იყო ერთი და, უმოძრაოდ მჯდარს, სამი რუსის მსგავსად, არ შეეძლო შეერთებოდა მათ შინაგან განწყობილებას. ის წამოდგა, აიტუზა, საიდანღაც დააძრო ცალშუშაამომტვრეული სათვალე და ცხვირზე ჩამოიცვა, შემდეგ უფრო თამამი მოძრაობა გააკეთა ხელებით, გასათბობად. წვეტიანი ცხვირი აშკარად გამორბოდა სათვალის შიგნიდან; მხრებში ჩავარდნილი თავით, სადღაც მიმალული გრძელი კისრით, მაღალი, ხმელი ფიგურით, ის კითხვის ნიშანსა ჰგავდა, რომელსაც წერტილად შავი, ტალახიანი ბათინკებიდან გამოვარდნილი თეთრი ცერი ჰქონდა. ყველაფერი მზად იყო იმისათვის, რომ ამ კითხვის ნიშნისთვის ვინმეს ეპასუხა.
უცხოელი ყველგან და ყოველთვის, გარკვეული აზრით, ჭკვიანსაც ნიშნავს, ეროვნების განურჩევლად, ყოველ შემთხვევაში, კაცს, რომელმაც იცის ისეთი რამე, რაც შენ არ იცი (თუნდაც მელა-`პესეცის~ თვალში ტყვიის მორტყმა – ჩუქჩამ), ამიტომ ყოველთვის გაიძულებს ეს შეუცნობლობა, ერთგვარი შინაგანი ანგარიშის გაწევით და პატივისცემითაც კი მოეპყრა მას. მაგრამ სათვალიანი უცხოელი, ისეთი ნახევარაზიატისათვის, როგორიცა ვარ მე, უკვე ჭკვიანი კაცია, ხოლო სხვა სათვალიანისთვის რაღაცით, მხოლოდ სათვალიანისთვის გასაგები ინტუიციით, თანატოლი და, ამავე დროს, ღირსეული მეტოქე. მე ეს არ შემიძლია ვთქვა ყველას შესახებ, ყოველ შემთხვევაში, ვიგრძენი, როგორ გაურბინა ზუსტად ამ შეგრძნებამ სათვალიან სალდათს, რომელიც პოლიტიკაზე ელაპარაკებოდა ტყვე რუსს. ის წამოდგა, თითქოს ახლა პირველად დაინახა ტყვე გერმანელი, გერმანელმა თავი ამოსწია მხრებიდან და, როგორც მხსნელს, ისე მიაშტერდა წამომდგარ სათვალიან სალდათს. ისინი ყოველგვარი წინასწარი მოლაპარაკების გარეშე წავიდნენ ერთმანეთისაკენ და დადგნენ ისე ახლოს, რამდენადაც ღობე უწყობდა ხელს. მე მომეჩვენა, რომ რაღაც იყო მათ სახეზე ღიმილის მსგავსი და, თუ გერმანელი იყო ნასიამოვნები აღმოჩენით, არანაკლებ კმაყოფილი ჩანდა რუსიც.
– Вишь, очкастый!.. – დაიძახა აშკარად გამხიარულებულმა უკრაინელმა მეორე ჯგუფიდან და სათვალიანი რუსისკენ წავიდა. არ ვიცი, ამ დროისთვის ყველას მოსწყინდა ხუმრობაც, სერიოზული ლაპარაკიც, თუ იმავე აზრმა გაურბინა ყველას თავში ქვეშეცნეულად. ასე იყო თუ ისე, ყველანი ნელ-ნელა მოგროვდნენ რუსის გარშემო – აქტიური, ორი მოღალატე ტყვე რუსიც კი ისეთ პოზაში დადგა, თითქოს სალდათებს შეუერთდა. მხოლოდ ის სამი იჯდა ისევ განურჩეველი სახეებით. `კარგი იქნებოდა ახლა პაპიროსი~, – ხმადაბლა თქვა ერთმა სამთაგან. ისეთი სიჩუმე იდგა, რომ მე აშკარად გავიგონე მისი ხმა. ვიღაცამ სიჩუმის დამრღვევს გადაუგდო ქისა `მახორკით~.
ჩვენს გარშემო სახეები მომზადებული იყო ეშმაკური ღიმილისათვის, რაღაცა მძაფრის, მართლის სათქმელად და ყველა იცდიდა. სხვებმა როგორღაც ქვეშეცნეულად იგრძნეს, რომ სათვალიანი ილაპარაკებდა მათ მაგივრად, რადგან ტყვე სწორედ ამ უკანასკნელის ფარდი იყო. რუსი სათვალიანი წინასწარგანზრახულად დუმდა, სანამ არ მოიკრიბა მთელი ყურადღება და არ იგრძნო თავი მდგომარეობის უფროსად. გერმანელი, რომელიც დასაწყისში სრული უგულებელყოფის შემდეგ ასეთ ყურადღებას არ ელოდა, შეშინდა, გააკეთა კისრის მოუხეშავი მოძრაობა, რის შემდეგაც თავი ისევ წინანდელ მდგომარეობაში დარჩა და რაღაც საოცრად ბავშვურად და ბრიყვულად გაიღიმა. მისმა მეტოქე რუსმა თავის გარშემო მდგომებს გადახედა და თვალი ჩაუკრა. ეს თვალის ჩაკვრა ეკუთვნოდა ტყვე რუსებსაც და ყველამ ერთად, ჩემი ჩათვლით, ღრმააზროვნად გავიღიმეთ – ეს იყო დასაწყისი, მაგრამ სიურპრიზი წინ რჩებოდა – სათვალიან რუსს მშვენივრად სცოდნია გერმანული და მან აღარ დააყოვნა დალაპარაკება.
– შინდ სიე გესუნდ? – იკითხა მან ცბიერად. გერმანელმა, თითქოს დიდი ხნის შიმშილის შემდეგ, ჰაერშივე დაიჭირა ნატეხი პური და შეეშინდა, რომ არავის წაერთმია უკან, ისე უპასუხა – ჯა, ჯა. – მას სისწრაფისა და მონდომებისაგან ქოშინი აუვარდა.
– გესუნდ, გესუნდ? – გამოაჯავრა უკრაინელმა – а ну-ка спроси чего перься в нашу землю. – მან მუქარით სავსე სახე მიიღო, ჯარისკაცები მის გარშემო შეიჭმუხნენ და სახის გამომეტყველებით აიძულებდნენ, რომ გერმანელს ამ სიტყვაზე პასუხი გაეცა. მას უფრო ბავშვური და დაბნეული გაუხდა სახე. მოღალატე რუსებიც დაიბღვირნენ – ეს კითხვა გერმანელისადმი, ჯარისკაცებთან ერთად, ეკუთვნოდათ მათაც და ამას მშვენივრად გრძნობდნენ ჯარისკაცებიც.
სათვალიანმა რუსმა ინტელექტუალური საუბარი გვერდზე გადადო და ეს კითხვა თარგმნა. გერმანელი ხელების გაუბედავი ქნევით, ქოშინით ალაპარაკდა. ენისმცოდნე ძლივს ასწრებდა გადათარგმნას, მის სიტყვებს სალდათები ბუზღუნით იმეორებდნენ; მე მომეჩვენა, რომ ზოგიერთ მათგანს კიდეც შერცხვა რაღაცის: `ბავშვები, ფერმა, ხიდი წყალზე, გაზაფხულზე ზამბახები, მე მიყვარს ცოლი, ჰიტლერს ჩამოაგდებენ, მე გლეხი ვარ~, ეხოებივით იმეორებდნენ მთარგმნელის სიტყვებს ისინი. გერმანელი კი სულ უფრო შედიოდა როლში: ხელები გაიშვირა, ისეთი სახე ჰქონდა, რომ მის უდანაშაულობაში არ შეიძლებოდა კაცს ეჭვი შეჰპარვოდა და რუსებმაც დაუჯერეს ეს ალალად. – И всё-таки он немец, чёрт, Мефистофель! – მასავით წელში მოხრით და კისრის წინწაწევით თქვა ახმახმა რუსმა. სალდათები უცებ დადგნენ ამ რეპლიკის ავტორის მხარეზე და თითქოს ნანობდნენ, რომ წუთიერი შეცოდების გრძნობას აჰყვნენ. Ну его! – დაცინვითა და ზიზღით დაარტყა ორი თითი მხარზე გერმანელს მოღალატე რუსმა. გერმანელმა ისევ გააკეთა ბრიყვული, გულუბრყვილო გრიმასა და ჩაქრა.
ჩვენ-ჩვენს მიწურებში დავიშალეთ დასასვენებლად და თავის წესრიგში მოსაყვანად, ტყვეები კი ჩაკეტეს სარდაფში, განკარგულების მოლოდინში, მაგრამ, როგორც პოლკის უფროსმა თქვა, მათ შესახებ არავითარი მითითება არ იყო მოსული, რომლის გარეშეც მათი დახვრეტის უფლება არა გვქონდა: რასაკვირველია, თავისუფლად გაშვებაზე ლაპარაკი ზედმეტი იყო. მაგრამ არსებობდა კიდევ ერთი ძირითადი გარემოება – ყოვლად შეუძლებელი იყო უკანდახევის დროს მათი თან წაყვანა, ეს გამოიწვევდა დამატებით ათას სიძნელეს.
როგორც ვთქვი, ჯარისკაცები დავბრუნდით მიწურებში და დავიწყეთ თავის წესრიგში მოყვანა, ბინდისას აანთეს ჭრაქი. ჩემს გვერდზე საცვლების ამარა უკრაინელი შარვალს იკერებდა. ხანდახან ბრიყვული სახით იძახდა რამდენიმე `ოო~-ს სიმღერის მსგავსად და მე გუნებაში ვიმეორებდი на то и ты хохол. საერთოდ, უკრაინელები არ მიყვარს, ჯარში ვინც შემხვედრია მათ მიხედვით ვმსჯელობ, ისინი ყოველთვის ხაზს უსვამენ თავის არარუსულ გამოთქმას და, რამდენადაც შეუძლიათ, თავის სიბრიყვეს, რაც წარმოუდგენელ სიამოვნებას ანიჭებს მათ. ჩემი გაღიზიანებული შეგრძნებისათვის ასეთი საქციელი თითქმის აუტანელია, მე მათ სამუდამოდ შემაძულეს თავი და სრულიად არ მესიამოვნა, როცა ამ საცვლებში დარჩენილმა ოყლაყმა მომმართა ხაზგასმით, რომ ის ბრიყვია. მე ხშირად ცუდ რამეებს ვფიქრობ ადამიანებზე, სანამ ისინი დამელაპარაკებიან, მაგრამ საკმარისია გავესაუბრო, რომ მთელი ცუდი აზრები ქრებიან; მე, მიუხედავად ჩემი გარეგნული სიმარტოვისა, საოცრად მიყვარს საზოგადოება და განსაკუთრებით საუბარი, რომლის დროსაც ვამბობ აბსოლუტურად ყველაფერს, იმ აზრებსაც კი, რისი სამუდამოდ ჩემთვის დატოვება განზრახული მქონდა საუბრის დაწყების წინ.
ჰო, გვიყვარს ჩვენ, ქართველებს, გამოლაპარაკება, თუმცა ვის არ უყვარს ის, მაგრამ ხშირად, სხვაზე მეტად, ჩვენ უბრალო საუბარში გვახასიათებს თავის გამოჩენა, გაჯირითება, რომელიც ცოტა უსიამოვნოა, ყოყლოჩინური, ოღონდ როცა მიხვდები, რომ ეს ასეა, შემდეგ უკვე გიყვარს ეს ბავშვური თვისება.
პირველივე სიტყვები, რაც უკრაინელმა მითხრა, ისეთი ახლობელი იყო ჩემი იმწამინდელი ფიქრებისა, რომ მე არც კი გამკვირვებია და ტონში ვუპასუხე, ისეთივე ხაზგასმით ჩემს ქართულ აქცენტზე, როგორც ის უსვამდა უკრაინულს; მთელი ჩემი ამდენი ჭკვიანური აზრები, ანალიტიკური ფიქრები და გარკვეული თავის მოწონებაც კი მათი ქონებით, გაქრა, უპირველეს ყოვლისა, ეშმაკებისკენ გადავარდნენ ჩემი თეორიები, რომ სერიოზულად ვერ ვიტან უკრაინელებს, სერიოზულად მე არაფერი არ შემიძლია და განსაკუთრებით არ შემიძლია, ვერ ვიტანდე ვინმეს.
– და იმათ რას უზამენ, ა? – კი არ მკითხა, თქვა საცვლებიანმა უკრაინელმა.
– ეშმაკმა იცის, – ვთქვი და მეორე პარალელურმა აზრმა მაშინვე მიკარნახა, რომ ჩვენ ორივენი ერთი და იმავე რამით ვიყავით გატაცებული, რომ ჩვენი გონების ძირითადი საზრუნავი, სწორედ ეს იყო: `რას უზამენ იმათ~. და ეს იმიტომ კი არა, რომ ვინმეს ეცოდებოდა ისინი, უბრალოდ, იმ დროს, როცა მთელი ჯარი მოქმედებს ბრძანებით, ბრძანებაში ნათქვამია, რომ მოვემზადოთ, დილით გავიდეთ, ყველაზე მეტად ბუნებრივი იყო ბრძანების გარეშე დარჩენილ ადამიანებზე ფიქრი, ფიქრი იმ ხალხზე, რომელთა ბედიც კანონით განსაზღვრული არ იყო. პლასტიკურად შემოცურდა ჩვენს საუბარში სხვისი ხმები და ყველამ უნებურად დავიწყეთ ფიქრი, რას უზამენ იმ ხალხს, რომლის შემდგომი ბედის შესახებაც ბრძანება დილამდეც ვერ მოვა. ის, რომ დილით მათი თან წაყვანა არ შეგვეძლო, ცხადი იყო. ჯარისკაცები ერთგვარად გამოცოცხლდნენ კიდეც, გამხიარულდნენ, დაიწყეს ცდა ერთმანეთზე უკეთესი გამოსავლის მოგონებისა. განსაკუთრებით ცდილობდა რამე მახვილი მოეგონებინა ერთი დონბასელი მემაღაროე, ისიც უკრაინელი. ის ყოველი ფრაზის შემდეგ, რომელიც თავისი მოსწრებულობით სიცილს იწვევდა, იქექავდა კეფას ახალი რამის მოგონებამდე და უეშმაკესი სახით დადიოდა კუთხიდან კუთხეში. რაღაცნაირი თბილი განწყობა ჩამოვარდა მიწურში, რაც განპირობებული იყო სხვა, უცხო ადამიანებზე ფიქრით.
დილით, როცა დაგვაწყვეს დიდი გადასვლისთვის ზურგისკენ, ისევ მოდიოდა წვიმა, მაგრამ ჩვენ უკვე გადავეჩვიეთ სტიქიური მოვლენებისათვის ყურადღების მიქცევას. პოლკის უფროსმა წაგვიკითხა დღის რეჟიმი, სადაც აღნიშნული იყო, რომ ტყვეების საკითხი შემდეგნაირად გადაწყდა: ვინაიდან შტაბიდან მათ შესახებ არავითარი ბრძანება არ იყო მოსული, მეორე ათეული – ჩვენ, როგორც აღვნიშნე, წინა დღით ვიყავით დაკავებული – წაიყვანდა ბადრაგით ტყვეებს და ჩააბარებდა სოფელში მდგარ შტაბს, ხოლო თვითონ საღამოსთვის დაგვეწეოდა ტყის სამხრეთ ნაპირას. – შეხვედრის ადგილი ზუსტად იყო მითითებული.
მთელი ის დღე შეუსვენებლივ ვიარეთ და საღამოსთვის უკვე აღნიშნულ ადგილს მივუახლოვდით; იქ ჩვენ უკვე გველოდებოდა ბადრაგად გაყოლებული ათეული. ათმეთაურმა რაღაცა მოახსენა პოლკის უფროსს. ჩვენ მოხარული ვიყავით, რომ ვხედავდით მათ კარგად მყოფთ და ცოცხლებს. დაიწყო მშრალი ულუფის დანაწილება. ვიღაცა დაინტერესდა მათი დავალების შესრულებით, ყველანი ნასიამოვნები იყვნენ, რომ ასე კარგად აუვიდა ათეული რთულ ამოცანას. ბადრაგის უფროსმა თქვა, რომ შტაბამდე მათი მიყვანა ვერ შეძლეს, რადგან მტერმა გზა მოუჭრა, გარშემო რკალი ისე შევიწროვდა, რომ ტყვეებთან ერთად უკან გამოსვლა შეუძლებელი შეიქნა. `ავიღეთ და გავუშვით ტყვეები~, – თქვა მან.
– А немца то этого, Мефистофеля, расстреляли, – ბრიყვულად შეაქანა მხრები ახმახმა უკრაინელმა. ჩამოვარდა უხერხული სიჩუმე. ვახშამი თავდებოდა, ზევიდან წვრილად ცრიდა და მთელ სხეულში იპარებოდა ნესტი, აღარავის არა სიამოვნებდა შესვენება, ისე რომ ყველას გაუხარდა, როცა გზის გასაგრძელებლად მწყობრში ჩადგომის ბრძანება გაისმა. უხმოდ გავუყევით გზას. გზა ის-ის იყო გასცდა ტყეს და ტრამალში გავიდა. ყრუდ, დაგუბებულად ისმოდა სალდათის ჩექმების მწყობრი რიტმი, ტრამალი ნელ-ნელა ჩუმად ყლაპავდა ჩვენს ათეულს მთელ პოლკთან ერთად, შორს სადღაც ისმოდა ყუმბარების აფეთქების ხმა. იდგა ჩვეულებრივი განწყობა ომის დაწყების წინ და ჩვეულებრივზე ცოტა მეტი სიჩუმე, რომელსაც არავინ არ არღვევდა.
– Ну его и по делам, – თქვა ხმამაღლა და მკვეთრად, ამოძახებით ვიღაცამ, როგორც ეტყობა, დიდი ხნის ნაწვალები ფრაზა და უცებ, თითქოს მთელმა პოლკმა ამოიქშინაო, ისე მწყობრად, მსუბუქად და ოდნავ ხალისიანადაც კი გაისმა ჩექმების რიტმი, თითქოს რაღაცა დაგუბებული, გამოუვალი აზრი ყველამ გადაისროლა სადღაც უკან. გაისმა ათმეთაურის ბრძანება და დამწყებმა ჯარისკაცმა წამოიწყო სამწყობრო სიმღერა – ყველაფრის მპატიებელი და ყველაფრის შემცნობი. და გრძელდებოდნენ ჩემთვის დაუმთავრებელი ომები თვით ჩემი დაჭრის დღემდე, შემდეგ კი მთელი ექვსი თვე ვიწექი ჰოსპიტალში, თაბაშირში ჩასმული, უმოძრაოდ და ერთადერთი, რითიც შემეძლო გავრთობილიყავი, ეს იყო ფიქრი; უფიქრელად კი მე არ შემიძლია; ფიქრი არის ჩემი მეგობარი და მტერი, ფიქრი არის თვით ადამიანი, ასე ვფიქრობდი მე მაშინ ჰოსპიტალში და ასე ვფიქრობ დღესაც აქ. მაშ, გაუმარჯოს ფიქრს, როგორიც არ უნდა იყოს იგი! – ამ ლოზუნგის ქვეშ გავატარე ექვსი გრძელი თვე ზურგზე მწოლიარემ, თაბაშირში ჩასმულმა ჰოსპიტალში და ლეიტფიქრი ჩემი მრავალნაირი, ზოგჯერ უცნაური ფიქრებისაც იყო: როგორ შეიძლება ერთი ადამიანი გამოყო სხვებისგან. უფრო კონკრეტულად მომდიოდა აზრის ფორმა რუსული ფრაზით, წინ მონაყოლი კონკრეტული ამბის შესახებ: расстрелять так всех вместе, а то ни одного. სწორედ ეს: ყველა ერთად – დახვრეტ თუ გაათავისუფლებ, აბსოლუტურად სულ ერთი იყო ჩემთვის, – მტანჯავდა მთელი ექვსი თვე და არ მასვენებს არც ახლა.
მრავალი რამე გადამხდა ომის დროს. მე არასოდეს არა ვყოფილვარ არც სხვაზე მეტად გულჩვილი, არც მკაცრი; როგორც უკვე მოვყევი, გერმანელის მიხვრეტის, სწორედ მიხვრეტისა და არა დახვრეტის, წინა დღეს მე ჩემი ხელით ჩავუსვი ტყვია შუბლსა და თვალს შუა უფეხო ინვალიდს, მასთან ერთად დავხვრიტეთ სხვა სამიც; მე ვფიქრობდი, ვიცოდი, რომ ისინი იყვნენ ადამიანები ჩემსავით და მაინც არ გამოვუყვანივარ ამას წონასწორობიდან, ყველაფერი ხდებოდა სიბრაზის გარეშე.
მაგრამ ის, რომ შეიძლებოდა გერმანელიც გაეშვათ მოღალატე რუსებთან ერთად, აშკარად იმ რუსებზე ნაკლებად დამნაშავე, როგორც პიროვნება, ან დაეხვრიტათ ის რუსებიც იმ გერმანელთან ერთად – არ გამომდის ახლაც თავიდან. მე დღემდე ვერ წარმომიდგენია, როგორ შეეძლოთ ასეთი უზარმაზარი უსამართლობა ჩაედინათ ადამიანის ხელებს და თანაც, რაც ყველაზე შემზარავია, ის ადამიანები, რომელსაც ეს ჩაიდინეს, მე დარწმუნებული ვარ, არ იყვნენ ბოროტმოქმედები. მაშ, რა ინსტინქტმა აიძულა ისინი, მოქცეოდნენ იმ ერთს ისე, როცა სხვები გაათავისუფლეს, როცა თავისუფლად შეეძლოთ ის მეექვსეც გაეშვათ მათთან ერთად – მე არ შემიძლია ჩავწვდე ამ საიდუმლოებას, არა იმიტომ, თითქოს არ მესმოდეს (თუ გახსოვთ, ადრევე გავუსვი ხაზი რუსი მოღალატეების ერთობას, ეროვნულ ერთობას, სულიერსაც, სალდათებთან ტყვეთა ბარაკში მომხდარი ამბების დროს), რომ ის მაინც გერმანელი იყო, თავდაპირველი მტერი – ყველაფერი ეს სწორია, ასეა – ოღონდ თუ არის ეს გამართლება? დავუშვათ და ასეც არის – ამ ამბავს ამართლებს ომის დაუწერელი კანონი. მაგრამ შეიძლება ამ ამბის გამართლება, როცა წევხარ ჰოსპიტალში და არ გესმის ყუმბარის ხმაური, როცა ზიხარ სახლში და შენს სიცოცხლეს არ ემუქრება არავინ? მე არა ვარ ადამიანი ზედმეტად მგრძნობიარე, მით უმეტეს, სენტიმენტალური, – ვიმეორებ, მე შემეძლო საკუთარი ხელით დამეხვრიტა ექვსივე ერთად, – მხოლოდ ერთად, მაგრამ არ შემიძლია შევურიგდე იმ ამბავს, რომ სადღაც არიან ნაჯარისკაცარი მოქალაქეები, რომლებმაც ასე განაცალკევეს ადამიანები, სადღაც არის ხალხი, ვინც აიძულა ადამიანის ბუნება, ასე მოქცეულიყო; მე ვაპატიებდი მას, ბოროტმოქმედს, ბოროტს ბუნებით, მაგრამ ისინი იყვნენ ჩვეულებრივი ჯარისკაცები, ხშირად სენტიმენტალურობამდე მგრძნობიარენიც კი. კარგად მახსოვს, როგორ ატარა ერთმა მათგანმა ფრთამოტეხილი ჩიტი და როგორ დატოვა საკუთარი ხელით მისთვის გაკეთებულ ბუდეში და როგორ ეჩხუბებოდა მეორე, ამ ადგილზე ჩიტი შეიძლება კატამ ან მელამ შეჭამოსო.
ერთი გაფიქრებითაც კი, რომ ის ადამიანები იყვნენ ჩვეულებრივი გულჩვილი ხალხი და მაინც გააკეთეს ეს, სისხლი მიჩერდება სხეულში და შიში მიპყრობს; მინდა მივეკრა ლოგინს და არა ვნახო არავინ არასოდეს, ხოლო იმ დღის შემდეგ მე დავკარგე უნარი, სხვებს ვუყურო თვალებში და, იცით რატომ? მე შეგპირდით და ყველაფერს ვიტყვი: ხშირად, ძალიან ხშირად, უძილო ღამეებში ჰოსპიტალში წოლის დროს, მე ვეკითხებოდი ჩემს თავს, რას იზამდი შენ იქ, ჯარისკაცების ადგილას, და, მთელი კაცობრიობის სამარცხვინოდ, იძულებული ვიყავი, მეღიარებინა `შესაძლოა, მეც ისევე მოვქცეულიყავი, ე.ი. დავხვრეტდი როგორც რუსეთის არმიის ჯარისკაცი, სწორედ გერმანელს, უდანაშაულო პიროვნებას, და გავუშვებდი მოღალატე, მართლა სამარცხვინო მოქმედების რუსებს~. ამ ფიქრებისაგან ახლაც სისხლი მცემს თვალებში და ერთადერთი გამოსავალი მასში, არის ბოლომდე გამოვუტყდე, როგორც ახლა, ჩემს თავს ყველაფერში და ამითი მაინც ვნახო შვება, ნერვიული, დაძაბული, უღირსობის შეგრძნებით სავსე, ოღონდ მაინც შვება.

მე ვამთავრებ მოყოლას. აი, ეს ამბავი იყო, რაც შეიძლებოდა გამხდარიყო ტანჯვის მაძიებელი კაცისათვის ტრაგედიად. მე გეთანხმებით, რომ ბევრი რამ არის მასში გაუგებარი, უცნაური, თუმცა, შესაძლოა, ის გაცილებით უფრო გასაგებია თქვენთვის, ვიდრე მე თვითონ მესმის, ყოველ შემთხვევაში, ის, რაც მე ჩემი ხელით არ მიქნია, მაინც არ ითვლება კაცობრიობის კანონით ჩემს დანაშაულად (ის მხოლოდ ცოდვად აწვება მას, თითოეულს), ხოლო სხვისი ცოდვების მხრებით ტარება მე ვერ შევძელი და, აი, ნაყოფი – ჩემი ხელით უდანაშაულო კაცის გაუმართლებელი მოკვლა, ნაყოფი ჩემი ახირებული, არაფრით დასაბუთებული უცნაური ფიქრებისა, სამწუხარო დადასტურება კაცობრიობის იმ კანონისა, რომ ვინც ჩაიდენს დანაშაულს, ის აგებს პასუხს, მე ვიტყოდი, მახინჯი დადასტურება, მაგრამ მაინც დადასტურება, რადგან იგი უკვე მოხდა და მისი ჩამდენი არ იყო გიჟი. მე დავამთავრე.
ბოლო ორი სიტყვა ზრდილობისათვის: მე დავამთავრე, ხოლო განსჯა თქვენი საქმეა და მე წინასწარ მივესალმები განაჩენს, როგორიც უნდა იყოს იგი...
ღმერთო ჩემო, საბოლოოდ მაქვს ჩემი საკუთარი დანაშაული, რომელსაც აღარ გავუყოფ არავის, როგორც მე არ გამიყვეს იმათ თავისი დანაშაული...
გურამი: ჩვენ მოვისმინეთ შენი ნაამბობი, იულონ.
პატ. გურამი: ჩვენ არ გაგვიშვია არც ერთი სიტყვა.
გურამი: მე პირადად ბევრი დრო მჭირდება, რომ მთლიანად შევიგრძნო შენი ნათქვამი.
ჯიმშერი: უცნაურად ცხადი იყო ყველაფერი.
ირაკლი: ჰო, უცნაურად ცხადი.
ჯიმშერი: იმდენად ცხადი, რომ თითქოს ძალიან ახლო მომიტანეს თვალებთან.
ირაკლი: მეც ეგეთი შეგრძნება მქონდა.
ჯიმშერი: ისე ახლოს, რომ თვალები დამიელმდა და ფოკუსი დავკარგე.
დიდი ბობა: ყველაფერი ცხადი იყო, კაცო, ოღონდ ვერ გავიგე.
სულხანი: არაფერი არ იყო მანდ გაუგებარი, ყველაფერი იდო ხელისგულზე, სწორედ საშუალო მანძილზე, და მე ვუყურებდი ზევიდან.
გიული: სწორს ამბობს სულხანი.
რეზო: საწყალი თეზიკო კი მკვდარია. იცით, როგორ ცურაობდა ზღვაზე?
გურამი: სამწუხაროდ, მე მხოლოდ ცივ ფაქტს აღვნიშნავ – ვინც მოკვდა, უკვე იმდენად საინტერესო აღარ არის, სამაგიეროდ, ორჯერ უფრო საინტერესო ხდება მკვლელი.
ჯიმშერი: ჰო, სამწუხარო ფაქტია.
ირაკლი: რა თქმა უნდა.
სულხანი: არა, არა და არა.
გურამი: რა არა, ჰა?!
სულხანი: თქვენ არა სცემთ პატივს პიროვნებას.
რეზო: პიროვნება მკვდარია და ჯობია მისი ძველი ამბის მოგონებით ან სიჩუმით სცეთ პატივი.
პატ. გურამი: საწყალი თეზიკო.
სულხანი: ვიმეორებ, რომ არა.
რეზო: ა!
ჯიმშერი: რა, არა?
ირაკლი: ჰო, თქვი, კაცო, რა არა, იქნება სწორი ხარ.
სულხანი: მე რაღაცნაირად მეტი პატივი მინდა ვცე მას.
ჯიმშერი: ჩვენ არ გვინდა?
სულხანი: ნუ მეჯიბრებით, მე მაგ ტონით არ მითქვამს.
ჯიმშერი: არც მიფიქრია ეგ, უბრალოდ, შენ ისევ ის არ გამოგივიდა.
სულხანი: მე?
ჯიმშერი: ჰო, შენ.
სულხანი: არ მესმის, რა არ გამომივიდა.
გურამი: უფრო მეტი პატივისცემა. თეზიკომ გააკეთა თავისი საქმე, თუ ამას საქმე ჰქვია, იმითი, რომ მოკლეს.
რეზო: საწყალი ბიჭი.
ირაკლი: კარგი ტიპი იყო, ხო იცი.
გიული: ტიპი იყო, ხი, ხიკ.
ირაკლი: აბა!
გურამი: ჩვენ კი იმის შესახებ ვერაფერი გავიგეთ. მართლა თითქოს იმიტომ მოვიდა აქ, რომ მომკვდარიყო.
სულხანი: ყველაფერი ბურუსში გაეხვია.
ჯიმშერი: აქ ყველამა ვთქვით ყველაფერი, თითქოს გამოვიტანეთ გარეთ ჩვენი დარდები, ის კი მოკვდა უთქმელად.
რეზო: ვინ იცის, რა სათქმელი წაიღო თან; ეხ, ეხ.
პატ. გურამი: ვერაფერი გავიგეთ მის შესახებ.
გურამი: სამაგიეროდ, ორჯერ მეტი გავიგეთ იულონის შესახებ, რომელსაც მისი მოკვლის შემთხვევაში ვერ გავიგებდით.
სულხანი: ა!
გურამი: არაფერი, მე ოდნავ მიხარია კიდეც, რომ ერთის სიკვდილი დამეხმარა მეორის ხასიათის შეცნობაში, თავისი თავის სრულ ამოწურვაში.
ირაკლი: ეს უკვე რამეს ნიშნავს.
სულხანი: გაგიჟდით თქვენ? გაგიჟდით!
გურამი: არა, არ გავგიჟდით, უბრალოდ, არ ავღელვებულვართ.
ჯიმშერი: ო, მე თავბრუ მეხვევა და აღარაფერი აღარ მესმის.
რეზო: რას ლაპარაკობ, გურამ!
დიდი ბობა: მეც ვიტყვი, კაცის სიკვდილით გახარება იქნება, კაცო?
სულხანი: გიხაროდეს კაცის სიკვდილი?!
გურამი: მე არ მეგონა, თუ ასე გაგიკვირდებოდათ ეს ამბავი.
ჯიმშერი: რა ამბავი, გურამ?!
გურამი: რომ მე ოდნავ მიხარია კაცის სიკვდილი.
ჯიმშერი: შენ სისულელეს ამბობ, გურამ.
პატ. გურამი: შენ მაგაში დარწმუნებული ხარ?
სულხანი: უფრო მეტიც, უფრო მეტიც.
გურამი: რა უფრო მეტი?
სულხანი: შენ არა ხარ კარგი ადამიანი.
გურამი: სულხან, ნუ ღელავ, შენც გსიამოვნებს ცოტა ეს სიკვდილი, არა?
სულხანი: მე?!
ჯიმშერი: მაგას არ ამბობ მართალს, მე მგონი, მაგაში...
გურამი: რა, შენ გგონი, ა, მაგაში?
ჯიმშერი: შენ უკვე გადადიხარ...
გურამი: რაზე?
სულხანი: უსინდისობაზე, ჰო, უსინდისობაზე.
გურამი: ო, მე ძალიან მიხარია.
ირაკლი: გიხარია?
სულხანი: რა გიხარია?!
ჯიმშერი: უკვე აღარ მესმის რა გიხარია?!
გურამი: მიხარია, რომ უსინდისო მაინცა ვარ.
სულხანი: შენ უსინდისოც არა ხარ, შენ...
გურამი: მე მეტი ვარ?
სულხანი: ჰო, ჰო, მეტი ხარ, მეტი, მე ვერ ვამბობ...
რეზო: ან რა არის სათქმელი... ეგ უგულობაა.
ირაკლი: მართლა უგულობაა.
გურამი: დღეს ჩემი დღესასწაულია.
ბიჭები: დღესასწაული?!
გურამი: რატომ გიკვირთ, რატომ ღელავთ ასე ძალიან?
სულხანი: შენ, შენ ჭკუაზე ხარ?
დიდი ბობა: მე? არა.
სულხანი: შენ, შენ, გურამ!
გურამი: ისეთ ჭკუაზე ვარ, როგორც არასოდეს. რომ გიყურებთ, ოდნავ მეცინება კიდეც.
სულხანი: შენ შეურაცხყოფას გვაყენებ ყველას.
გურამი: აი, ახლა, ასე თუ ისე, სწორი ფორმულირება მიეცით ჩემს სათქმელს.
სულხანი: იცი, მე ყოველთვის გულში ვფიქრობდი, რომ შენ ასეთი ხარ.
გურამი: საინტერესო აზრები გქონია დამარხული, აბა, კიდევ გაქექე, იქნებ იპოვო, რომ მე მოწოდებით მკვლელი ვარ.
სულხანი: შენ უსინდისო ხარ.
გურამი: რაც შეეხება მაგ მუხლს – მე მხოლოდ მწერალი ვარ, ამიტომ მიხარია კაცის სიკვდილი, მერე დავწერ ამის შესახებ.
ჯიმშერი: შენ ტყუიხარ, გურამ.
გურამი: საიდან მოგივიდა თავში ასეთი უცნაური აზრი.
სულხანი: ასეთი ცივსისხლიანობა ასეთ დროს, შენ რა უნდა დაწერო?! მე ყოველთვის ვფიქრობდი, რომ შენ ასეთი ხარ.
გურამი: შენც მწერალი ხარ, არა? ხედავ, რა ჭვრეტის უნარი გვაქვს მწერლებს, საკმარისია კაცი დაინახო, რომ უკვე იცი, რა კაცია, არა, სულხან?
სულხანი: გურამ, ნუ გამოგყავარ მოთმინებიდან, მე ვერ ვაგებ ჩემს თავზე პასუხს.
გურამი: მე ყოველთვის ვითვალისწინებ მაგას შენთან ლაპარაკის დროს.
სულხანი: შენ უსამართლო ხარ, გურამ.
გურამი: უსამართლო?
გიული: ხი, ხიკ.
სულხანი: ჰო, უსამართლო, უსამართლო.
ჯიმშერი: მე რომ შენ არ გიცნობდე, გურამ, ვიტყოდი, რომ მართლა უსინდისო ხარ.
ირაკლი: ეგეთი შთაბეჭდილებაა.
გურამი: როგორი, ირაკლი, გენაცვალე?
გიული: ხი, ხიკ.
ირაკლი: ჩემ პირადობასაც ეხები?
გურამი: ო, როგორი ამაყები ხართ, ახლო არ უშვებთ კაცს თავის პირადობასთან; სკოლის დირექტორი რომ ვიყო, ქების სიგელს მოგცემდით.
სულხანი: ეგ შეურაცხყოფაა.
გურამი: აა? გასაგებია.
გიული: ხი, ხიკ.
სულხანი: შენ მოთმინებიდან გამოგყავართ ჩვენ.
გურამი: ნუთუ არის მდგომარეობა, საიდანაც ჩვენი გამოსვლა შეიძლება.
ირაკლი: კიდე კარგი, იკადრე და ერთად გვახსენე ყველა, შენს თავთან ერთად.
გურამი: ეგ არაფერი შეღავათია თქვენთვის, იმის შემდეგ, რაც უსინდისო დამიძახეთ.
ირაკლი: მე არა...
გიული: ხი, ხიკ.
გურამი: ჰე, ჰე, ჰე, გაგიხარდათ ყველას, რომ ჩემთან ერთად გახსენეთ, სულხანს უცებ გაუხდა ჩემი მომმხრობი სახე, ჯიმშერს კი, ჭკვიან ჯიმშერს, გაორებული, ვითომ ვერც ამჩნევს, რომ ჩემს მხარეს გადმოვიდა სიამოვნებით.
ჯიმშერი: მე, არა, იცი...
გურამი: შენ წარმოიდგინე, ვიცი.
სულხანი: მე მართლა სულ ავირიე, დავიბენი, ბოდიში, აღარ მესმის, გარდა ერთისა, რომ შენ არა ხარ კარგი კაცი.
გურამი: ოო, სწორედ ეგ მინდოდა მეთქვა, ღმერთს გეფიცებით, მე ეგ ცუდი კაცის სახელი მსიამოვნებს, უფრო მეტიც, მე ეგ მამართლებს, ეგ ამართლებს ჩემს ახლანდელ მდგომარეობას.
ირაკლი: არა მგონია, ხო იცი...
გიული: ხი, ხიკ.
გურამი: ირაკლი, შენ, ჯობია, საერთოდ ხმა არ ამოიღო. მე მსიამოვნებს თქვენი გაბრაზება, შეურაცხყოფა, რადგან, ასეთი შეურაცხყოფის შემდეგ, უცებ გულში გიხარიათ, როცა ჩემს მხარეს გახსენებთ. და, იცით, რატომ? უბრალოდ, თქვენც ჩემსავით გეშინიათ, იყოთ სინდისიერები, პატიოსნები. მაშინ ჩვენ ერთი გზაღა დაგვრჩებოდა, იქითკენ, აი... ამიტომ არ მინდა მე თქვენს თვალში ვიყო კარგი კაცი და, რაც ყველაზე საზიზღარია, სამართლიანი, და იგივე გინდათ ქვეშეცნეულად ყველას. რა, არა?
სულხანი: ჰო. არა, მე ვრჩები პატიოსან კაცად.
გურამი: და შენ არ გეშინია ეგეთი სახელის?
სულხანი: ერთი წამითაც არა.
გურამი: სულხანი არის ჩვენში ყველაზე პატიოსანი ადამიანი! თქვით ყველამ.
გიული: ხი, ხიკ.
ჯიმშერი: სულხანი ყველაზე პატიოსანი ადამიანია მართლა და რატომ, მაგან...
ირაკლი: მართლა პატიოსანი კაცია სულხანი. მე გურამის შანტაჟურ სიტყვას კი არ ვიმეორებ.
დიდი ბობა: წმინდა კაცია და მორჩა. არ ეტყობა რომ ბავშვური გული აქვს? ყოველ სიტყვაზე იბნევა.
რეზო: ეგ დაბნევა სჯობია სულ სიმართლის ლაპარაკს პირში.
პატ. გურამი: კრისტალური, გულუბრყვილო და პატიოსანია.
გურამი: აი, ჭეშმარიტება! შენ ხარ პატიოსანი ადამიანი.
სულხანი: მაპატიეთ, კინაღამ ფეხი წამოვკარი ცხედარს და იმიტომ წავბორძიკდი, ღმერთო ჩემო! სიამოვნებით დაგახრჩობდი, გურამ. რა მართალი ხარ და მაგ სიმართლისთვის სწორედ. როგორ შეიძლება იდგე აქ პატიოსანი ადამიანი და უყურებდე ყველაფერ ამას! არა! არა!! მე არა ვარ პატიოსანი, მე ვერ ვატარებ მაგ ტვირთს ზურგით, მე უსინდისო ვარ, მე შენზე უსინდისო ვარ, ყველაზე უსინდისო.
გურამი: სულხან, ნუ ვარდები მეორე უკიდურესობაში და ნუ იძახი ყველაზე. მე ხომ გავიხუმრე და გაგაღიზიანეთ თქვენ, რომ დამეწყნარებინა ჩემი ნერვები.
ჯიმშერი: ო, ეგ ბოროტი ხუმრობაა.
გურამი: ბოროტი, ოღონდ მე განვიწმინდე და თქვენდამი უფრო კეთილი ვარ, ვიდრე თქვენ ჩემდამი; მე, როგორც უაღრესად ეგოისტს, ეს მდგომარეობა არაჩვეულებრივად მსიამოვნებს.
სულხანი: მე მინდა ვთქვა და აღარ შემიძლია.
ჯიმშერი: შენ ჩვენ ჩიხში გვაყენებ.
ირაკლი: ჩიხში გვაყენებს, ხო იცი.
დიდი ბობა: საკუთარი თავი არა გაქვთ. მე როგორცა ვარ, ისე ვდგავარ ყოველთვის.
გურამი: რომელი ხართ გულწრფელი? – მაგაზე არც ერთი არ იტყვით უარს, ვიცი. – თქვით: ვარ თუ არა მე უსინდისო და სადღაც მკვლელობის ჩამდენის ტოლი თქვენს თვალში.
სულხანი: ხარ.
ირაკლი: ხარ.
ჯიმშერი: ხარ და თითქოს არა ხარ და სულ სხვა ხარ.
გურამი: არ მაპატიოთ. მე ისევ ბოროტად ვსარგებლობ თქვენი აღგზნებადობით, უფრო სწორად, გულუბრყვილობით.
სულხანი: თანდათანობით გასაგები ხდება.
ჯიმშერი: ეგ არ არის პატიოსნება, ისარგებლო მეგობრების ნდობით.
გურამი: მეგობრების?
ჯიმშერი: რატომ გიკვირს, არა გვთვლი მეგობრებად?
სულხანი: გასაგებია, ეგ არა გვცემს პატივს, მაგას ეგ არ შეუძლია.
გურამი: პირიქით, უფრო მეტ პატივსა გცემთ, ვიდრე, შეიძლება, გეკუთვნით – მე მინდოდა მეთქვა, ვიდრე თქვენა მცემთ მე. თქვენ ჩემი ოდნავ გეშინიათ, იმიტომ რომ თქვენზე ლოგიკურადა ვმსჯელობ – გულში კი ჩვენ ყველანი ერთნაირად პატიოსანი მართლები ვართ. მე რითი ვარ თქვენზე პატიოსანი, იცით? – მე არასოდეს არ გაპატიებთ არაფერს მხოლოდ იმისთვის, რომ ჩემი მეგობრები ხართ, არ ვეფარები მაგ სიტყვას (მეგობრობას), მე თქვენ არა გთხოვთ იმსჯელოთ ჩემზე თქვენთან კავშირში და, ჩემი მხრით, არ ვლაპარაკობ თქვენზე, როგორც ჩემს მეგობრებზე. თქვენთან საქმე მაქვს, როგორც ცალკე ადამიანებთან.
სულხანი: აი, ახლა... ეგ სწორი მიდგომაა.
გურამი: ეგ მიდგომა კი არ არის, ეგ ეგრეა და, ვინც ეგრე არ აკეთებს, ის მშიშარაა.
ჯიმშერი: ჰო, მაგაშიც სწორი ხარ. შენ ჩვენ აგვრიე, თორემ ყველანი მაგ აზრისა ვიყავით.
გურამი: როგორ? მე ისევ ახალ შანტაჟს მოგიწყობთ. უფრო სწორად, თქვენი დახმარებით შევეკამათები ჩემს თავს.
სულხანი: შენ სულ გამოგვყავი ჩვენ.
გურამი: პირიქით, თქვენ არსებობთ იმდენად, რამდენადაც მე ვმსჯელობ თქვენზე.
ირაკლი: ეგ ფილოსოფიაა.
გურამი: ეს მე ვარ. აი, თქვენ დარწმუნდით, რომ მე მშიშარა არა ვარ და სიმართლეს პირდაპირ ვუყურებ თვალებში.
სულხანი: ეგ სწორია, მაგის უნარი შენ ყველაზე მეტადა გაქვს.
გურამი: აბა, შეხედეთ მეორე მხრიდან. იქნება ეს ყველაზე მეტი შიშია, რომ არ შემიძლია, რაიმეც კი გაუგებარი დავტოვო ჩემს თავში; თქვენ იცით, რომ მე მდევნის გაუთავებელი შიში რაღაცა ჩადენილი დანაშაულისთვის და მაგ შიშმა ქვეშეცნეულად მიმიყვანა იქამდე, რომ აქ იულონის გვერდით გამეყო დანაშაული და არ ვყოფილიყავი მისი მსაჯული, როგორც ეს როლების გაყოფის დროს მოხდა.
სულხანი: ეგ სწორია, ეგ შიში.
ჯიმშერი: არ შემიძლია, არ დაგეთანხმო – სწორია..
ირაკლი: ჰო.
გურამი: ოი, თქვენ ან მეთანხმებით, ან არ მეთანხმებით, ან სწორია, ან არ არის სწორი. იცით? ამ ბოლომდე გაგებისგან მე, სინამდვილეში, აღარაფერი არ მესმის და, საერთოდ, მიკვირს, რომ მსჯელობა შემიძლია, ოღონდ ამაში მაინც არ ვცდები, თუნდაც იმიტომ, რომ ყურს მიგდებთ, რაც სულ არ მიეწერება თქვენს ზრდილობას... ერთი წამიც, ნუ აღელდებით, მე ჯერ ბოლომდე არ მითქვამს, ნუ იჩქარებთ ან `არა~ თქვათ და აყაყანდეთ, ან `ჰო~ და მოიწყინოთ – თქვენ იცით, რომ ორი დიამეტრულად საწინააღმდეგო აზრი ან ამბავი, შეიძლება ერთნაირად სწორი იყოს ადამიანის შეგრძნებისათვის და თითოეულის სისწორის ფიზიკური შეგრძნება იმდენად ცხადია ასეთ დროს, რომ ყოველგვარი, საკუთარი თავიდან გამომდინარე, ჭეშმარიტი ლოგიკა, საწინააღმდეგო ფიზიკური შეგრძნებისა, უსუსური ჩანს. აი, ხედავთ, სულ ერთ სიტყვაში სამი სხვადასხვა რამე ვთქვი და ყოველი იმათგანი გამოდგება ჭეშმარიტებად, სხვა, მათი საწინააღმდეგო, რომ არ მოდიოდეს თავში. ამიტომ არის, რომ მარტივ ადამიანს გაცილებით კარგად ესმის ჭეშმარიტება, ვიდრე მრავალმხრივად განვითარებულს. მაშ, მოდით, სასამართლოს მსვლელობის დროს ეცადეთ იფიქროთ მხოლოდ აზრის ლოგიკურ სისწორეზე – როგორიც უნდა იყოს ის, მაინც ვერ გაექცევა ჭეშმარიტებას, ისევე როგორც მაინც ვერ შეიცნობს მას. ახლა კი მე ისევ მოსამართლე ვარ.
რეზო: როგორ შეიძლება მოსამართლე საქმის შედეგის მიმართ წინასწარ პესიმისტურად იყოს გამსჭვალული და თავს ძალით აღიგზნებდეს.
პატ. გურამი: პესიმისტი არ შეიძლება იყოს მოსამართლე.
სულხანი: არა, ეგ ოპტიმისტია. მე მივესალმები მაგის ოპტიმიზმს, რომელსაც ამდენი ლოგიკურად დასაბუთებული საწყისი აქვს. მე მყოფნის იმდენი ვაჟკაცობა, რომ პირადი ანგარიში გვერდზე გადავდო საქმის გარჩევისას. აი, ეგრე, ოპტიმისტურად, რომელსაც არც ერთი წინააღმდეგობისა არ ეშინია – გაარჩიე, გურამ, საქმე.
ჯიმშერი: გურამი ოპტიმისტია, როგორც მოქალაქე, ხოლო როგორც მსაჯული...
სულხანი: მაგაშიც ოპტიმისტია.
ირაკლი: ჰო, ოპტიმისტია.
დიდი ბობა: საქმის გარჩევას ოპტიმიზმი რად უნდა.
გურამი: ეჰ, თქვენ მე ყველას უნდა გაგიწიოთ ანგარიში, საკადრისი ლანძღვით მაინც, თქვენ კი ერთხელაც არ იფიქრეთ ჩემზე, ეს მაშინ, როცა თითქოს მე მხოლოდ ჩემს თავზე ვფიქრობ, თქვენ კი სხვებზე.
ჯიმშერი: რა, არ გინდა იყო მოსამართლე? მე ასე გავიგე.
გურამი: შენ გაიგე სწორად, მაგრამ არათუ არ მინდა – არ შემიძლია, მე არც ოპტიმისტი ვარ, არც პესიმისტი. უფრო სწორად, მოკლებული ვარ რაიმე ასეთ გამოკვეთილ გრძნობას; მე ადამიანი ვარ ტენდენციების გარეშე, ხოლო მსაჯული წარმოუდგენელია უტენდენციოდ. ის, უპირველეს ყოვლისა, უნდა იყოს ცალმხრივ უფრო მეტად განვითარებული, რაც მის შეზღუდულ გონებას გამოყოფს, აიძულებს კონკრეტული საქმის შესახებ კონკრეტულადვე იმსჯელოს და გამოიტანოს სადღაც, სულ ღრმად, – ჩვენთვის შეუმჩნეველი, მაგრამ ყოველთვის წვრილმანობამდე სწორი განაჩენი; სხვათა შორის, ამ თვისებით დაჯილდოებულია ყველაზე მივარდნილი უბნის მოსამართლეც კი – ისინი მათემატიკური სიზუსტით საზღვრავენ ყველაზე უმნიშვნელო დანაშაულის ზომას, საზღვრავენ ყოველგვარი ფსიქოლოგიური დაკვირვების გარეშე. მე კი როგორ შემიძლია ვიყო მსაჯული, როცა ჩემი თავი ერთი წამითაც კი არ მემორჩილება, ის მაიძულებს ვაღიზიანო ხალხი – თქვენ, როცა ეს საჭირო არ არის – და, ჩემი ლოგიკურად თუ ფსიქოლოგიურად სწორი დაკვირვებებით, წავიდე სრულიად მცდარი მიმართულებით... მე უსუსური ვარ წვიმაში მოხვედრილი ჩიტივით, მე იულონის დანაშაულის შემსუბუქებაც კი ვერ შევძელი ჩემი ლაპარაკით და მის გამართლებას შევძლებ? გახსოვდეთ, მოსამართლის ვალია არა დასჯა, არამედ გამართლება, რადგან სასჯელის სწორად მიყენება ქვითავს მის დანაშაულს. იულონ, ძმაო, მაპატიე, მე მინდოდა შენი დანაშაულის განაწილება ჩემს თავზე და ვერ შევძელი.
იულონი: ვერ შეძელი?
გურამი: ჰო, ვერ შევძელი.
იულონი: რა ვერ შეძელი?
გურამი: ვერ შევძელი თეზიკოს მკვლელობის გადმოტანა ნაწილობრივ მაინც ჩემს თავზე... მე მხოლოდ ის ტრაგედია, შენი და ყველასი, აღვიქვი ჩემად და მაშინვე უკან დავიხიე.
იულონი: ა!
ჯიმშერი: ჩვენ ამ ამბებიდან გამოგვრჩა ყველასთვის ყველაზე ძირითადი.
სულხანი: ჩვენ გავერთეთ ჩვენი თავით და უკან დაგვრჩა იულონის ნათქვამი. აი, ეს არის გურამის დანაშაული.
გურამი: ეგ იყო ჩემი დანაშაული, მაგრამ ისე ამაღელვა იმ ამბავმა, რომ მომინდა რაიმე მსგავსი ჩამედინა; მე ვერ შევძელი მისი ზიდვა, როგორც ვერ შეძლო ეს იულონმა.
სულხანი: ასეთი აბსტრაქტული ტრაგედია არ ძალუძს ატაროს ადამიანმა მხრებით.
ჯიმშერი: და ადამიანი, იულონივით, იძულებულია მატარებელი გახდეს საკუთარი კონკრეტული ტრაგედიისა.
გურამი: ღმერთო ჩემო, მე კი მხოლოდ სასაცილო გავხდი, ყბედი და სასაცილო.
სულხანი: მე დარწმუნებული ვარ, შენ მაგას არ ამბობ იმისთვის, რომ განუგეშოთ.
გურამი: მე მზადა ვარ გადაგკოცნო შენ, შენი კარგი კაცობისთვის.
სულხანი: მოდი, გადავკოცნოთ. მე, იცი, რა გულუბრყვილო გული მაქვს?! მე დიდხანს არ ვიმახსოვრებ გაბრაზებას.
გურამი: აი, მაგ გულუბრყვილობისთვის გენაცვალე; სინამდვილეში ხომ მხოლოდ იმისათვის ვთქვი ბოლო სიტყვები, რომ თქვენ გენუგეშებინეთ, გეთქვათ, რომ მე არ გავხდი სასაცილო და, ღმერთო ჩემო, როგორ უცებ დაიფანტნენ მთელი ჩემი სისწორეები.
გიული: ხი, ხიკ.
დიდი ბობა: ერთადერთი სწორი აქ არის თეზიკოს მოკვლა და ისიც იულონს ეკუთვნის.
სულხანი: ის გვეკუთვნის ჩვენ ყველას.
დიდი ბობა: რამდენიც გინდათ ილაპარაკოთ, მაინც იულონმა მოკლა ის – ფაქტი! – გესმით?!
იულონი: დიახ! დიახ! ეს მარტო ჩემი ტრაგედიაა და მას ვერ დაგანებებთ თქვენ, მხოლოდ მე ვაგებ მასზე პასუხს, გესმის, გურამ, ყველა შენი ცდა ყურადღების ცენტრში ჩადგომისა, რომ ეს ამბავი გაგეყო, ტყუილი იყო... ტყუილი...
სულხანი: ნამდვილად ტყუილი.
ირაკლი: ტყუილი.
გიული: ხი, ხიკ.
გურამი: ტყუილი? იცით, რა არის ტყუილი? ახლა მართალს გეტყვით და დასკვნა თქვენ თვითონ გააკეთეთ: сейчас я хотел только поддразнить вас, чтоб скрыть мое физическое волнение, необусловленное, бесформенно страшное, скрыть от самого себя.
გიული: ხი, ხიკ.
გურამი: ამას მე განგებ ვამბობ რუსულად, რადგან, მიუხედავად თავისი ვულგარულობისა, უცხო ენაზე ნათქვამი თითქოს ხაზს უსვამს, მაღლა აგდებს ან, პირიქით, დაბლა, მყარად სვამს და გასაგებს ხდის აზრის საზღვრებს ყოველთვის;... ეჰ, ისევ ვიმართლებ თავს, რომ რუსულადა ვთქვი, ისევ ის შიში რაღაცისადმი, რომელიც მაიძულებს, ბოლომდე ჩავწვდე თითოეულ ფრაზას, ჩემგან ნათქვამს ან ნაფიქრალს, თითოეულ სიტყვას, რაც (როგორც გაკვრით აღვნიშნე) წარმოუდგენლად მაშორებს ძირითადი ცოდნისაგან, იმ ცოდნისაგან, რომელიც იცის ყველა რიგითმა ადამიანმა, რომელიც რაღაცნაირი კანონზომიერებით აკეთებს, ამბობს, რაც მართლა გაუხარდება, ე.ი. სიმართლეს, და არასოდეს თავს არ იმართლებს (იმიტომ რომ არ აშავებს). სად, სად შემიძლია მე მივიღო ეს ცოდნა, მე ხომ ნახევრად დაუმთავრებელი ადამიანი ვარ, დაბადებული უჭეშმარიტებოდ და ჩემი მიზანი მხოლოდ ის არის, ვიპოვო ის მარტივი ჭეშმარიტება, რაც, როგორც ვთქვი, იცის ყველა რიგითმა მუშაკმა... ეჰ, მე ისევ გავერთე საკუთარი თავის ანალიზით.
სულხანი: ეგ ყველასი ჩვენი ტრაგედიაა.
ჯიმშერი: ჰო, სამწუხაროდ, მეტად თუ ნაკლებად.
გურამი: ვაჰ მე, ოჰ თქვენ, ოღონდ დაეთანხმოთ კაცს, მომეწებეთ ზედმეტი ჩემი თავის დამატებებივით და მე, თუ კიდევ, ასე თუ ისე, თავს ვინარჩუნებ, მხოლოდ იმიტომ, რომ შემიძლია დაგცინოთ თქვენ, ისევე როგორც შემიძლია დავცინო ყველა ჩემს აზრს და უცებ გავხდე მხიარული, უცებ მომეშვას გულზე.
სულხანი: აი, ჩვენ ეგ არ შეგვიძლია, შენ ცოტა ზერელე ხარ.
გურამი: თქვენ, ერთად, შენს თავთან ერთად? თუმცა თქვენ მართლა ერთად ხართ, თქვენი უბედურება კი ისაა, რომ არ შეგიძლიათ ერთი მდგომარეობიდან მეორეში გადასვლა, უფრო სწორად, არ შეგიძლიათ აღიქვათ, რომ გულზე მოშვებაც და მოწოლაც ერთი და იგივე მდგომარეობაა.
გიული: ხი, ხიკ.
იულონი: გურამ!
სულხანი: გურამ, იულონი?!
ირაკლი: იულონი!
ჯიმშერი: სულ დაგვავიწყდა.
იულონი: `სულ დაგვავიწყდა~, დიახ, სულ დაგავიწყდით. ყველანი გაერთეთ თქვენი თავით. მე ვუცდი, დამნაშავე, განაჩენს და ვბრაზობ – როგორ შეგიძლიათ ამდენი ილაპარაკოთ თქვენს თავზე? როცა კაცის მკვლელი, რომელმაც თავისი დანაშაული მთელი სიგრძე-სიგანით იცის, დგას თქვენ წინ, რომლებმაც დაივიწყეთ ის. მაგრამ მე არ მოგცემთ ამის საშუალებას, დამივიწყოთ მე, ჩემი ტრაგედიით.
რეზო: იულონი სწორია.
სულხანი: მართალს ამბობს.
ჯიმშერი: ჩვენ ახლა მართლა მასზე მეტად დამნაშავენი ვართ – მან კაცი მაინც მოკლა, ჩვენ კი ცოცხალს ვაყენებთ შეურაცხყოფას.
გურამი: ეგ მკვლელია და ეგ უნდა გაწვალდეს. თუნდაც მაგითი. მაგის დანაშაულს არა აქვს შემსუბუქება.
სულხანი: როგორ შეგიძლია ასე ცივად იმსჯელო.
გურამი: გონებით.
იულონი: თქვენ ისევ მივიწყებთ მე.
გურამი: ნუ გეშინია, შენ შენი დარდი თავისთავად არ მოგცემს მოსვენებას.
იულონი: რომელი დარდი?
ჯიმშერი: რომ ერთთან ერთად არ აგებს საზოგადოება პასუხს.
გურამი: შენ ამაში რწმუნდები, როცა შენ გვერდს გივლით.
იულონი: ხი, ხი, ხი, მე ვიცინი, გესმით?
გიული: ხი, ხიკ, გვესმის.
გურამი: რატომ იცინი, არ გვესმის, იქნება გინდა გაგვაღიზიანო, როგორც ეს მე გავაკეთე.
იულონი: შენ სწორი ხარ.
სულხანი: გინდა გაგვაღიზიანო?
იულონი: ჰო, მინდა გაგაღიზიანოთ.
გურამი: ადამიანი, რომელსაც აქვს ამდენი აბსტრაქტული ტრაგედია, სხვას ვერ გააღიზიანებს; ჩემს მაგალითზე ვიცი, თვითონ უფრო აეშლება ნერვები.
იულონი: რა აბსტრაქტული ტრაგედია?
გურამი: როცა სხვებს ისევე არ ექცევიან, როგორც ერთს.
იულონი: აჰ, ის ამბავი, ბავარიელის დახვრეტის შესახებ, რომელიც შეიძლება ტანჯვის მაძიებელი კაცისათვის იქცეს ტრაგედიად?
ჯიმშერი: რატომ იხსენიებ ასე ზერელედ შენი ცხოვრების ტრაგედიას, რომელიც საკუთარი თვალით ნახე და განიცადე?
გურამი: მაგას უნდა გაგვაღიზიანოს, მაგრამ აქ გამოცდილი ხალხია, ეს არ გამოვა.
იულონი: არ გამოვა.
დიდი ბობა: აჰ!
სულხანი: არავითარ შემთხვევაში.
იულონი: რომ არ გამოვა, ეგ ვიცი, მაგრამ რა არის გამოსასვლელი, ეგ არ მესმის.
რეზო: ჩვენი გაღიზიანება. ო, რა არის ეს იულონი!
პატ. გურამი: ვითომ არ იტანჯება იმ დარდით.
გიული: ხი, ხიკ.
იულონი: ბავარიელის დახვრეტით ვიტანჯები? თქვენ რა, მართლა გეშინიათ, რომ გაგაღიზიანებთ, ისე შორს იჭერთ ჩემს ცდას, არა? ჰო, იმ ბავარიელის შესახებ კი ვიტყვი უბრალო სიმართლეს – ეს თვითონ გურამმაც იცის და რატომ დაივიწყა, არ მესმის... მე ფრონტზე საერთოდ არა ვყოფილვარ, მე სულ ყოველთვის, როგორც ავადმყოფი, ზურგში ვიჯექი და პურის მოსავალს ვიღებდი.
გურამი: აა, ახლა მაგონდება... დედაშენი მიყვებოდა.
სულხანი: ღმერთებო... შენ რა, ტყუოდი? ყველაფერი ტყუილი მოყევი?!
ჯიმშერი: ის ამბავი?.. იყო...
იულონი: ის ამბავი მე არ მომსვლია, მე სანადირო თოფიც კი არ მისვრია არასოდეს.
ირაკლი: თვალს გვიხვევდა ყველას.
რეზო: ჩაქოლვა უნდა მაგას.
სულხანი: ჰო, ჰო, ჩაქოლვა მაგ მამაძაღლს.
იულონი: რბილად ოდნავ, მე უფრო მეტს ვიტყვი.
გიული: აღარ ათქმევინოთ.
სულხანი: ა!
გიული: აღარ ათქმევინოთ.
ირაკლი: რა აღარ ვათქმევინოთ?
იულონი: არაფერი ისეთი.
ირაკლი: მართლა, აღარა თქვას არაფერი, ეგ ჩაქოლვის ღირსია.
იულონი: მაცალეთ, მე მინდოდა მხოლოდ მეთქვა, რომ მაგ ისტორიას მომიყვნენ ექსკურსიის დროს. იცით, ვინ მომიყვა?.. გრიგოლაშვილი – კინოსტუდიის დირექტორი.
ირაკლი: ეს უკვე მეტისმეტია.
სულხანი: იულონ, ხალხის დაცინვა ყველაზე მეტი დანაშაულია.
რეზო: ეგ არ ჩაგივლის ასე. საწყალი თეზიკო.
პატ. გურამი: რა ბიჭი მოკლა, მერე ვინ?!
გურამი: იულონ, გეყოფა ხალხის გაღიზიანება.
იულონი: გაღიზიანება? არც მიცდია...
ირაკლი: არც უცდია..?!
გურამი: რას ნიშნავს შენი ტონი და იმის უარყოფა, რასაც მე გულში თითქმის ვამართლებ.
იულონი: თქვენ არ მაცდით და ისე ღელავთ; მე არ მითქვამს, რომ ყველაფერი ის არ მოხდა, მაგრამ მე მომიყვნენ... დიახ, მომიყვნენ.
რეზო: ეგ უნდა დახვრიტო.
იულონი: ეჰ, შეგეძლოთ მაინც კაცის დახვრეტა.
ირაკლი: თუ გადავწყვიტეთ, შეგვიძლია.
იულონი: ცოცხლად დამარხვა – კი.
გურამი: აცალეთ იულონს.
იულონი: სწორია, აცალეთ. როგორც გეუბნებოდით, მე მდიდარი ფანტაზია მაქვს და სიმარტოვისგან აღგზნებული ნატურა, ამიტომ გახდა მონაყოლი ჩემს ტრაგედიად და ეს უფრო სარწმუნოა, რადგან ჩემი სწორად მონაყოლი, და არა თქვენი თვალით ნანახი, იქცა გურამისათვის და თქვენთვისაც სინდისის ტრაგედიად და ამ ტრაგედიამ მისცა ერთი მიზანი თქვენს აზრს, ლაპარაკს; მთავარი ის არის, რომ ის ამბავი საერთოდ იყო და არა ის, მე დამემართა პირადად თუ არა. თქვენ კი არც ცდილხართ გაგეგოთ, ისე აღელდით ბავშვებივით.
სულხანი: მართლა ისე მოგვივიდა.
ჯიმშერი: რა მოგვივიდა `ისე~, აქ იმ ტრაგედიაზე აღარ არის საქმე, არამედ თვითონ იულონში უნდა ვეძიოთ, მის ტონში.
ირაკლი: ჰო, მის ტონში უნდა ვეძებოთ.
გურამი: ეჰ, თქვენ /გვერდზე/, მეც /იმათ/ სწორედ იმიტომ, რომ ორ გრძნობას, მოშვებას და მოწოლას, ვერ აერთიანებთ, იმიტომ რომ არა გაქვთ უნარი, დასცინოთ თქვენივე თავს, ყოველ ნაბიჯზე იბნევით მოწაფეებივით.
სულხანი: ღმერთო, სადღაც მივფრინავ, ყველაფერს, ყველაფერს ვწყდები... მე პატიოსანი ადამიანი ვარ, გესმით...
დიდი ბობა: პატიოსნებას შეეშვით, კაცო დამნაშავეს მიხედეთ.
ჯიმშერი: აი, ის ამბავი, რომელიც ფრონტზე მოხდა...
გურამი: ის ამბავი შენ არ გესმის... არ ამყვე... ის ამბავი მხოლოდ შეიძლება იგრძნო...
იულონი: რა ამბავი?
გურამი: გერმანელის დახვრეტის...
იულონი: რომელსაც მე მომიყვნენ?..
გურამი: ჰო,რომელსაც შენ მოგიყვნენ.
იულონი: ნუთუ შენც დაიბენი?
გურამი: არ მესმის.
იულონი: არ გესმის?
სულხანი: არ გვესმის.
ჯიმშერი: მე უარს ვამბობ მოსმენაზე.
ირაკლი: ვეღარ უძლებს გონება ამდენ არეულობას – ახლიდანა ვთქვათ და დავაწყოთ.
იულონი: ახლიდან? ხი, ხი, ხი, მე ვიცი, თქვენ მზადა ხართ, ახლიდან, ყველაფერი ახლიდან დაიწყოთ, მაგრამ მე არ მოგცემთ ამის საშუალებას, მე კიდევა მაქვს ერთი სიურპრიზი თქვენთვის, გულშემატკივარი მოსამართლეებისათვის მომზადებული.
გურამი: იულონ, ნუ სარგებლობ ჩვენი მოთმინებით.
იულონი: ეგ თქვენივე სურვილია მხოლოდ. მე რომ გავჩუმდე, თქვენ გაგიჟდებით.
გურამი: ხომ ხედავ, მიუხედავად შენი ამხელა დანაშაულისა, ასეთი გულისხმიერებით და ლმობიერებით გექცევა ყველა.
იულონი: ლმობიერად და გულისხმიერად?
გურამი: ნუთუ შენ თვითონ ვერა გრძნობ.
იულონი: მე ვერა ვგრძნობ?
გურამი: რატომ ლაპარაკობ გამომწვევად?
იულონი: როგორ?! შენ გინდა რომ ლაქუცი დავიწყო, თავის დამცირება მას შემდეგ, რაც კაცი მოვკალი, უდანაშაულო კაცი, და არა ვნანობ ჩადენილ მკვლელობას? დიახ, არა ვნანობ.
სულხანი: არა ნანობ?
დიდი ბობა: ეგ როგორ, კაცო, მაშ, გიხარია?
ჯიმშერი: არ მესმის, არაფერი არ მესმის.
ირაკლი: მთლიანად გაუგებრობაში ვარ.
გურამი: იულონ!
იულონი: რა, `იულონ~! ისევ ახლიდან დავიწყოთ? სია-მოვ-ნე-ბი-თ, დიახ, სიამოვნებით; მე სწორედ ახლიდან ვიწყებ, რა მოგივიდათ? სად გაქრა თქვენი არტისტულობა, დაღლილი და მოწყენილი სახეები გაქვთ, მე კი ეს-ეს არის ვაგრძელებ თქვენს დაწყებულ წარმოდგენას, მე ამის გულისათვის კაციც კი მოვკალი; იცით, რატომ მოვკალი? – რომ მქონოდა საკუთარი ტრაგედია? – არა! გეტყვით: მე მინდოდა მხოლოდ და მხოლოდ წამეფორსა და მეტი არაფერი.
გურამი: ბოროტად ტყუიხარ, იულონ.
პატ. გურამი: ისეთი...
სულხანი: ბუნებრივი მკვლელობა იყო.
ირაკლი: ნერვიულობისაგან კაცს აღარ ჰგავდა.
იულონი: ნერვიულობისგან? აბა, თქვენ რა გეგონათ? მე ისევ და სულ ახლიდან ვიწყებ; აბა, თქვენ რა გეგონათ, როცა უბრალო სიტყვის თქმისას, არტისტულობისაგან აღგზნებული, გიჟებსა ჰგავდით. თვითონ გურამი არა ყვიროდა, ჭკვიანი ყველაზე, როგორც თვითონ იცის გულში, ყვიროდა, გაშლილი, მაღლა აწეული ხელებით: წერის დროს მე, აი, ასე მინდა ვიყვირო: აუ, აუუ... ბუსუსებმაც კი დამაყარა, ისეთი საზიზღარი იყო ყველაფერი, თქვენ კი გულში გსიამოვნებდათ თქვენი ყალბი არტისტულობა.
დიდი ბობა: ცოტაღა დაგრჩა სალაპარაკო, იულონ.
იულონი: მით უფრო დიდი ვნებით ვილაპარაკებ. იულონი კი იჯდა კუთხეში და თამაშობდა ვიღაც საცოდავის როლს, რომელიც იმიტომ შესთავაზეს მას, რომ თვითონაც საცოდავი ეჩვენებოდათ – იულონი დიდი თავით, გაცვენილი თმით, წვრილი კისრით და ვიწრო, მონგრეული მხრებით.
გურამი: გეყოფა, იულონ!
გიული: ხი, ხიკ!
იულონი: რა `იულონ~! ა! ხი, ხიკ, ხი, ხი, გინდა ეგ სიტყვა უფრო ხმამაღლა იყვირო, სხვათა შორის, მშვენიერი იქნებოდა ეგ სახელი ბერძნულ თეატრში; აბა, სათითაოდ დამიძახეთ თქვენებური ინტონაციით ყველამ: იულონ!
სულხანი: იულონ!
რეზო
პატ. გურამი} იულონ!
ირაკლი: იულონი, კაცო, ხედავთ?!
გიული: იულონი.
დიდი ბობა: იულონ?!
გურამი: იულონ!!!
იულონი: ჰო, ჰო, ჰო, ჰო, ჰო, ჰა, ჰა, ჰა, იულონ! ჰა, ჰა, ჰო, დიახ, მე ვარ იულონ... მე მეჩვენება, რომ ახლა ოიდიპოს მეფესავით ვდგავარ შუა სცენაზე, თქვენ კი გამოგიშვერიათ ხელები ჩემსკენ და იძახით: იულონ! იულონ! ეს წამი არის უმაღლესი წერტილი ჩემი დამალული არტისტულობისა; მაშ, იცოდეთ, ეს წამი, როცა მთელი ყურადღება ჩემზეა მომართული, ღირდა იმ ცოდვად, რაც მე ჩავიდინე და, რომ შეიძლებოდეს ამ წამის გამეორება, ახლიდან ჩავიდენდი იმ ცოდვას. ახლა მე მესმის ტორეადორისა, რომელიც ჩემსავით დგას შუა არენაზე, მომზადებული უდანაშაულო მსხვერპლის გასაგმირად, ხოლო რაც უფრო დიდი, ალესილი რქები აქვს მსხვერპლს, რაც მეტია საფრთხე, მით უფრო დიდია დიდების გრძნობა, მთელი ცირკი მისი სიცოცხლის ყოველ რისკს ბღავილით ხვდება, და, აი, დგება წამი, როცა ის და ხარი სამარისებურ სიჩუმეში უახლოვდებიან ერთმანეთს; კაცის ხელი, რომელსაც იარაღი უჭირავს და ბრმა რქები – და ხდება ის! მკვლელობა! მთელი დარბაზი, როგორც ერთი კაცი, ამოიქშენს და ბღავის, ყვირის: ტორეადორ – ტო-რე-ა-დორ! მე მესმის ყურებში ამ ერთი წამის, მთელი ყურადღების წამის დღესასწაულებრიობა, ხმები იყოფიან, ერთდებიან, ისევ იძახიან ახლა: იულონ! იუ-ლონ! აი, წამი ჩემს ცხოვრებაში, სავსე და უდიდესი, იდგე ყურადღების ცენტრში – ამითი მე ახლა ტოლი ვარ ტორეადორისა – ფიზიკურად ტოლი.
და თქვენ იცით, – ამას მე ჩემი ხმით გეტყვით, ისევ არტისტული სხვაობისათვის, – თუ დიდია ყურადღების ცენტრში დგომა ფიზიკურად, ორმაგად და ათმაგად დიდია, იდგე ყურადღების ცენტრში აზრობრივად.
დიახ, მე ისევ ვყვირი, რადგანაც მინდა, რომ მე თვითონ შევიგრძნო ეს უდიდესი წამი შეგრძნებებისა, იცით თქვენ, რა არის იდგე ყურადღების ცენტრში არა სხეულით, არამედ აზრით! – ეს არის ახლა: იულონ! მან გააკეთა ის, რაც ვერ შესძელით თქვენ, რაც ვერ შესძელი შენ, პიესის ავტორო – ეს არის იულონის ვნება და მისი ბოლო სიტყვა: არ არსებობს ვნება აზრზე დიდი და, შებრუნებით: აზრი არის ვნებათა შორის ყველაზე დიდი ვნება! ოოოო... ხმა აღარ მყოფნის: ჩუმად... იულონ...
სულხანი: იულონ, ბიჭო!
ჯიმშერი: იულონ!!!
გურამი: ღმერთებო! აქ იმხელა ვნებები ტრიალებს, რომ ეს მკვლელობა, ფორმისათვის რომ არ ყოფილიყო, რევოლუციაზე მეტი იქნებოდა.
იულონი: ჰოო.
გურამი: ა?
იულონი: ვთქვი თუ არა ყველაფერი ეს, მაშინვე ჩემში არტისტულობის შინაგანმა მიზიდულობამ ძალა დაკარგა და ყველაფერი ეს მომეჩვენა ტყუილად.
გურამი: ძმაო, იულონ.
იულონი: ძმაო? ნუთუ ისეთი კარგი როლი შევასრულე, რომ თქვენ მოხარულები ხართ იყოთ ჩემი ძმები.
ჯიმშერი: მათ მაგიერ მე გეტყვი, შენა ხარ ჩვენი, შენი ვნებებით.
სულხანი: ჩვენ არ შეგვიძლია გაგასამართლოთ შენ.
იულონი: არ შეგიძლიათ მომისაჯოთ სიკვდილი? თქვენ რა, ამართლებთ ამ საზიზღარ მკვლელობას? ნუთუ ჩემმა ამ სიტყვებმა, ტყუილმა სიტყვებმა, ასე იმოქმედა და ისევ გახდით არტისტები, ნუთუ ვერ შევძელი, ზიზღი გამომეწვია თქვენში, იმდენად მაინც, რომ სიკვდილი მოგესაჯათ.
გურამი: ჩვენ მკვლელობას არ ვამართლებთ, ჩვენ ვამართლებთ ცოცხლად დარჩენილის სიცოცხლეს.
დიდი ბობა: ჩვენ აქ ყველანი ძმები ვართ, კაცო.
გიული: ხი, ხიკ.
სულხანი: ყველაფრით ძმები.
ჯიმშერი: თუ სხვაობა არის, მხოლოდ ის, რომ სხვადასხვა დედის შვილები ვართ.
იულონი: ძმებო, ბიჭებო, გამასამართლეთ, მომისაჯეთ... განა შეიძლება იმ კაცის გამართლება, ვინც ასეთ ბიჭს მოკლავს, ძმაო თე...ზი..კო, მე ვტირი, ჰოო, მე ვეღარ შევძელი ჩემი როლის ბოლომდე შესრულება. თუ, ვინ იცის, ეს ტი..რი..ლიც თავისთავად როლია. მე აბსოლუტურად აღარაფერი აღარ მესმის, მე მინდა მხოლოდ ვიტირო შენს ცხედარზე.
რეზო: თეზიკო, ბიჭო, ვის, ვის უნდოდა შენი სიკვდილი.
პატ. გურამი: ვის სჭირდებოდა,საწყალო ბიჭო.
გურამი: აი, ვინ არის მთავარი დამნაშავე – ეს მე ვარ და მე ყველაზე მეტი ცრემლები მმართებს.
იულონი: შენ გმართებს ყველაზე მეტი ცრემლები, მე კი შენზე მეტს ვიტირებ.
გურამი: ძმაო თეზიკო, ძმაო იულონ.
ჯიმშერი: ვის, ვის სჭირდებოდა ეს ცრემლები, ღმერთო ჩემო!
გიული: თითქოს ახლა მივხვდი, რომ თეზიკო მართლა მკვდარია.
ბიჭები: ჩვენ დავიღალეთ, ჩვენ დავიცალეთ.
იულონი: გთხოვთ, გემუდარებით, მომისაჯეთ, მე მხოლოდ სიცოცხლის მეშინია ამ ქვეყანაზე, სიკვდილს კი არ ვიცნობ.
დიდი ბობა: ეგ ამბავი არ გამოვა, ჩვენ ცუდი მოსამართლეები ვართ, მოგვიხდება შენი მთავრობის ხელში გადაცემა.
გურამი: მხოლოდ იქა აქვთ ფორმები.
სულხანი: და, რაც ყველაზე სამწუხაროა, იქ მიუსჯიან ნამდვილად სწორ განაჩენს.
ბიჭები: ჩვენ ვტირით მის ცხედარზე.
დიდი ბობა: მკვლელს კი გადავცემთ მთავრობის ხელში, რადგან ამ ამბის მიჩქმალვა შეუძლებელია.

ფარდა

გურამი ფარდის წინ:

ეს პიესა მე დავწერე და ამ პიესის მსვლელობის დროს მოხდა მკვლელობა. ღმერთო ჩემო, ნუთუ ყველაფერი, წერაც, დადგმაც მხოლოდ მოწყენილობისაგან იყო, მოწყენილობისაგან, რომელსაც არსად არ შეგიძლია გაექცე. მე ვიცი, ამ ოთახიდან გარეთ გასვლას აზრი არა აქვს, რადგან თუ ერთ ოთახში ვერ ნახავ შენს ადგილს, მას ვერ ნახავ სულ, სულ შეუსვენებლივ რომ ირბინო დღე და ღამე მთელ მსოფლიოში – დედამიწიდან კი არსად არის გასაქცევი.
ღმერთო ჩემო, ნუთუ ეს პიესა მართლა მხოლოდ მოწყენილობის გულისათვის დავდგით?!
ო, არა! აქ კიდევ არის სხვა რაღაცა და ის უნდა გავიგო.
ახლა კი მე დავიღალე და ეს ერთადერთი გზაა, დროებით გავექცე ყველაფერს. ამ ღამეს მე დავიძინებ. ღმერთო, მომეცი უსიზმრო ძილი;
გურამ! ნუ ტყუიხარ – მე მიყვარს ძილი, სავსე სიზმრებით, საშიში, უცნაური სიზმრებით, მიუხედავად იმისა, რომ არსად ისეთი უმწეო არა ვარ, როგორც სიზმარში. შეიძლება სწორედ ამიტომაც მიყვარს ის. აქ ქვეშეცნეულად მრჩება შეგრძნება, რომ ყველაფერი, რაც ძილში ხდება, მხოლოდ სიზმარია, მე უმოძრაოდა ვარ და არაფრის გაკეთება არ შემიძლია, მაშასადამე, ვიღაც სხვა აგებს სიზმრის შედეგზე პასუხს. ეს უნარი, დააბრალო სხვას რაიმე, რჩება ჩემთვის, როგორც ადამიანისათვის, უდიდეს ნუგეშად, რომელიც, კიდეც რომ ვიცოდე, რომ სწორი არ არის, – ნუგეში მაინც არის!
ჰო, სამწუხაროდ, ასეა!
მაგრამ რა შუაშია აქ სიტყვა `სამწუხაროდ~ – ალბათ, ესეც ნუგეშია – შეიძლება ყველაზე მეტიც, რომ გასაგები მრჩება არა რაიმე, არამედ ყველაფერი და სანამ მექნება ეს სურვილი რამის გაგებისა, მე ვერა, ვერ შემჭამს მოწყენილობა.
ღამე მშვიდობისათ!
ყველაფერი ისეა, როგორც ძველთაგან მიღებული იყო თეატრში. ავტორი დგას თქვენს წინ და აკეთებს რევერანსს, დამშვიდობების რევერანსს და კიდევ ერთხელ გისურვებთ კარგ ძილს და კიდევ ერთხელ მისცემს თავს უფლებას, გითხრათ თავისი სანუკვარი აზრი:
შესაძლებელია ყველაფერი ეს იყო არაფრისთვის, მაგრამ, დარწმუნებული ვარ, არაფრისთვის არაფერი არ არსებობს, თვით არასაჭირო სიკვდილიც კი.

/ხმები ფარდის უკნიდან/

სულხანი: ა!
იულონი: ააჰ!
ირაკლი: ი!
ჯიმშერი: ჰო!
ბობა: მაშ!
პატ. გურამი: იო!
რეზო: ახლავე, უცებ.
გიული: ხი, ხიკ.

/გურამი ფარდის წინ/

გურამი
რაშია საქმე?
იულონი
როგორ თუ რაშია საქმე!
გურამი
თქვენ უკვე დამთავრდით და მორჩა, ახლა ფარდის უკანა ხართ.
იულონი
თეზიკო.
სულხანი
თეზიკო.
გურამი
მაგას ხომ უკვე გამოვუტანეთ განაჩენი, მთავრობას უნდა გადავცეთ მისი მკვლელი.
იულონი
კი, მაგრამ მოკლულისთვის რომ არ გვიკითხავს.
გურამი
ახ, ხო.
იულონი
ვკითხოთ.
ბიჭები
ახლავე ვკითხოთ.
გურამი
ჰკითხეთ მერე, ააყენეთ.
ბიჭები
შენა ხარ ავტორი, გაცოცხლება შენი საქმეა, შენა ჰკითხე.
გურამი
თეზიკო, გამოდი აქეთ.
თეზიკო
მოვდივარ!
ბიჭები
ვაჰ!
თეზიკო
გზას ვერ ვიგნებ.
გურამი
გასწიე ფარდა და გამოდი.
თეზიკო
მერე მკვდარს აქვს მაგის უფლება?
გურამი
მე გაძლევ უფლებას, მე ავტორი ვარ, ყველაფერი ჩემზეა დამოკიდებული.
/თეზიკო გამოდის/
მე დიდხანს ლაპარაკი მიცვალებულებთან არ მიყვარს, იცოდე. რას ითხოვ მკვლელის სასჯელად?
თეზიკო
ისე არ ჩაეთვალოს ცხოვრებაში არაფერი, როგორც სიკვდილის მერე სიკვდილი აღარ ითვლება არაფრად.
იულონი
/ფარდის უკნიდან/
უუხ მე!
ბიჭები
უუხ... აუხ... თავისთვის რას ითხოვს, ჰკითხე.
გურამი
შენთვის რას ითხოვ?
თეზიკო
სიცოცხლეს... სიცოცხლეს. ჩქარა, გესმით, თუ შეგიძლიათ...
გურამი
რად გინდა მერე, არ გეშინია, რომ შენც არ ჩაგეთვალოს არაფერი. ცოცხალი მკვდარი რა სანახავი იქნება, შენ თვითონა თქვი, აბა!
თეზიკო
იყოს, რაც უნდა იყოს, როგორიც გინდათ, ოღონდ ცოცხალი ვიყო და სახრჩობელაზე ვეკიდო... გურამ, ყველაფერი შენს ხელშია...
ბიჭები
ყველაფერი შენს ხელშია, გააცოცხლე.
თეზიკო
გამაცოცხლე, ხომ შეგიძლია.
გურამი
ვიცი, ძალიან გეწყინებათ, ოღონდ არაფრით არ შემიძლია.
ბიჭები
რატომ?..
თეზიკო
ა...
გურამი
მაშინ ჰაერში ვრჩებით ჩვენ ყველანი. აბა, თქვენ თვითონა თქვით, რა ტრაგედია იქნებოდა, რომ კაცი არ მომკვდარიყო, ან ვინ დაიჯერებდა, რომ ეს ტრაგედიაა? ის კი არა, თეზიკოც მეცოტავება ტრაგედიისათვის. შეიძლება ეს ნაწარმოები დრამაში ჩამითვალონ, თქვენ თვითონა თქვით, სინამდვილეში იყო თუ არა ეს ტრაგედია.
ბიჭები
მეტი, მეტი იყო!
გურამი
ჰო.
ბიჭები
მაინც გავაცოცხლოთ, იქნება აღარ იყოს ტრაგედია საჭირო.
გურამი
ეს სიკვდილი სისხლის გამოშვებაა და თქვენ უმაგისოდ ნახეთ რა იქნებოდა ნამდვილი ტრაგედია, რომელსაც ვერავინ ტრაგედიის შერქმევასაც კი ვერ გაუბედავდა.
თეზიკო
მაშ, მე რა ვქნა?
გურამი
შენ? არაფერი, შენ უკვე მკვდარი ხარ.
თეზიკო
ვისთვის?! რისთვის?! ვაი, ვაი, ვაი, გინახავთ თქვენ ადამიანი, საკუთარ სიკვდილში მოტირალი.
გურამი
გეყოფა, თეზიკო, ტირილი. ის მარტო ჭირისუფალს მართებს, მკვდარს სიკვდილი არ ეყოფა, რომ კიდევ არ იტიროს? ახლა წადი... შენ უნდა დაგასაფლაონ.
თეზიკო
კარგი.. მივდივარ.
/გადის/
ბიჭები
იმან გაიარა ჩვენ გვერდზე და წავიდა დასასაფლავებლად.
გურამი
ისევ მარტო დავრჩი, უმკვდროდ, უბიჭებოდ, უგმირებოდ. ისინი კულისებში დგანან და იცდიან, სანამ ისევ არ გამოვიძახებ... დაუშვით უფრო დიდი ფარდა... /ეშვება უფრო დიდი ფარდა/. ერთი წამიც! /გამოდის უფრო დიდი ფარდის წინ/.
აი, მე, გურამი, ვდგავარ თქვენს წინ, ნამდვილი გურამი – გურამი, რომელსაც უყვარხართ თქვენ, სიყვარულთა შორის ყველაზე დიდი სიყვარულით, სიყვარულით ყველაფრისადმი, არტისტული სიყვარულით, რომლის შეგრძნებაც ღმერთამდე ადის, ის არის ყველაფრის გამგები, ყველაფრის მპატიებელი.
მე ვშლი ისევ ხელებს, მომანათეთ ნათურები, ჩემი ჩრდილი ეცემა უკან ფარდას და ადის ჭერამდე, უფრო მაღლაც. მე უფრო ვშლი ამ ხელებს აშკარა, გულუბრყვილო არტისტულობით და მზადა ვარ, ჩავიტიო ჩემი გმირებიც, თქვენც, ჩემი თავიც და ეს მხოლოდ იმიტომ, რომ მე არტისტი ვარ, როგორ უცნაურადაც უნდა მოგეჩვენოთ, სცენაზე, მხოლოდ აქ დგომის დროს ყველაზე გულწრფელი ადამიანი, მოკლებული ყოველგვარ წვრილმან საყოფაცხოვრებოს.
ჩემი ხელები, ჩემი ჩრდილი იშლება სულ უფრო და უფრო დიდად, ის იტევს ყველაფერს და იხსნება მასში.
მე ვიცი, რა არის უდიდესი ყველა გრძნობათა შორის, ეს იცოდით თქვენც, ამიტომ მოხვედით თეატრში:
აი, ჩემი აქ დგომის მაქსიმუმი: სცენაზე ყოფნა ეს არის უდიდესი სიყვარული!

1958 წლის დეკემბერი