მარადმღვიძარი სარანგი ერისა

კონსტანტინე გამსახურდია. არის რაღაც მაგიური თუნდაც ამ სახელისა და გვარის ჟღერადობაში. მაგიური და დიდებული. უჩვეულო მუსიკალობაა გაჟღერებული ოცდაორი ბგერის ალიტერაციულ გადაძახილში. თითქოს საგანგებოდ შეერჩიოს გამრიგეს ეს ორი სიტყვა მთელი ზეიმურობით, მთელი პათეტიკით წარმოსათქმელად: არა გიორგი, არა თორნიკე, არა ლუარსაბი, არა თევდორე, არა ერეკლე ან ალექსანდრე, არამედ _ კონსტანტინე გამსახურდია! და ეს მაგიურობა სახელისა იმ უდიადესი მაგისა და ქართული სიტყვის ჯადოქრის შექმნილია, ვინც უძველეს სეფედროშასავით ზეაღმართული შეურყევლად გამოატარა იგი კოშმარული ეპოქის უმძიმეს და უსასტიკეს ქარტეხილებში.
დაბადების თარიღიც კი მისტიური საბურველით ჰქონდა დამოსილი. რა მნიშვნელობა აქვს ახლა, რატომ იყო ყოველთვის სხვადასხვა წელი და რიცხვი, როცა სიმონ გამსახურდიას უმრწემესი ვაჟი მოევლინა ქვეყნიერებას. შესაძლოა, რაღაც მიზეზით, თავადაც უწყობდა ხელს ციფრთა ასეთ გამისტიურებას მითებისა და ლეგენდების ეს უბადლო მთხზველი.
ღმერთთან მებრძოლი ბიბლიური პერსონაჟი დაუსახავს საკუთარ სიმბოლოდ ბალღობიდანვე. ბოლშევიკური კერპებისა და წითლად დაფერილი ცრუღმერთების წინააღმდეგ ბრძოლას თუ გულისხმობდა დაუცხრომელი მეომარი ამ სიმბოლოში, თორემ რა სჭირდა საბრძოლო და საომარი ქრისტეს და ქრისტიანულ სათნოებას?!
სოფლის პუტუნა დიაკვნისაგან ნასწავლი ანბანით, გადია ეკაიას წარმართული წარმოდგენებით, `ქართლის ცხოვრების~ სისხლიანი ფურცლებიდან შეთვისებული ამბებითა და გენიოსობაზე მეოცნებე ყმაწვილკაცის გახელებული გონებით შეეჭიდა ცხოვრების უძნელეს აღმართს მსოფლიოს ყველაზე მცირე მდინარის პირას დაბადებული ჭაბუკი, რათა მსოფლიოს უდიდესი მდინარეების პირას დაბადებულებთან რკინებაში გამარჯვებულს, ქართული კაზმულსიტყვაობის ოლიმპზე აბრძანებულს დაესრულებინა ხანგრძლივი, მამულისა და ტკბილქართულის მეჯინგორეობაში უშურველად გახარჯული სიცოცხლე.

ერთ წერილში ზვიად გამსახურდიამ მამის გამო ბრძანა: ჩოხოსანი კონსტანტინე კავკასიის ერთიანობისა და თვითმყოფადობის ისეთივე სიმბოლოა მეოცე საუკუნეში, როგორიც შამილი მეცხრამეტეშიო. და ეს წუღა-მესტებიანი, ჩოხოსანი რაინდი, საქართველოს შორეული ისტორიიდან დროის უცნაური მანქანით შემთხვევით გადმოსროლილივით რომ დააბიჯებდა თანამედროვე ქალაქის ქუჩებში, გახლდათ ზედმიწევნით განათლებული ევროპელი, ცივილიზაციის მრავალგვარ სიკეთეს ნაზიარები დახვეწილი დენდი და უკანდაუხეველი მებრძოლი, როდესაც საქმე ეროვნული პრინციპის დაცვას შეეხებოდა.
ოქროსმაძიებლის ჟინშეყრილივით `მოგზაურობდა~ მშობლიური ენის უბნელეს დარანებში, საკვირველი ალღოთი აგნებდა ყველასგან მივიწყებულ, მტვერწაყრილ სიტყვებს, აგნებდა და გამოჰქონდა კიდეც სამზეოზე, ისე ააელვარებდა, ისე ზუსტად ჩასვამდა თავის ალაგას, თითქოს მუდამ ასე ყოფილიყოს, ხოლო როცა სიტყვებიც შემოელეოდა მის ყოვლისშთანმთქმელ გონებას, თხზავდა მათ, ქმნიდა, ევროპული ენებიდან ამკვიდრებდა, მეგრულიდან სესხულობდა და თარგმნიდა. საერთოდ, მომხრე იყო დიდი ქართულის მიერ მეგრულ-ჭანურისა და სვანურის აურაცხელი საგანძურის ათვისებისა, ამასთან, ზოგადნაციონალური აზროვნების დამკვიდრებისაც. ამიტომაც მოიგო სრულიად საქართველოს მესიტყვის სახელი.
მტკიცედ სწამდა, რომ ჩვენს საუკუნეში მწერალი დიდ სახელს ოდენ პოეტური ქმნილებებით ვერ მოიხვეჭსო და ამიტომ იმთავითვე გადაეშვა პოლიტიკური და სახელმწიფოებრივი მოღვაწეობის ორომტრიალში. ალბათ აიხდენდა ბავშვობის ოცნებას მხედართმთავრად გახდომისა, ან წარმატებებს მიაღწევდა პოლიტიკურ ასპარეზზე, რომ არა წამოწეული ბოლშევიკური ტირანია _ ერთის მხრივ, და მისი უსაზღვრო სიძულვილი წითელი რეჟიმის მიმართ _ მეორეს მხრივ. ასე შეეკვეცა ფრთები მის გეგმებს და საასპარეზო არეალად ოდენ ლიტერატურა დაურჩა, მაგრამ დახეთ, რა მასშტაბებით გადმოხეთქა ამ არენაზე შემოქმედის დაუოკებელმა ენერგიამ?!
პირველი მოდერნისტული რომანი მან დაწერა ქართულ სინამდვილეში. პირველი ქართული მოდერნისტული რომანი. მანვე დაამკვიდრა ჩვენში მანამდე უცხო, შემდეგ კი მეტად გაშინაურებული კრიტიკული ჟანრი _ ესეისტიკა. პირველი ქართული ესეი სწორედ მის მადლიან კალამს ეკუთვნის. როგორი კოლოსალური ჩანს მისი ყოვლისმწვდომი და განმჩხრეკელი აზროვნება ყოველდღიურობის წვრილმან საზრუნავზე მოლუღლუღე კალმოსანთა ფონზე.
მისი კრიტიკული წერილები ეყოფოდა ერთ კაცს ლიტერატურის ისტორიაში მყარი ადგილის დასამკვიდრებლად. მისი პოეზია ეყოფოდა ერთ შემოქმედს ფილიგრანული ლირიკოსის სახელის დასაგდებად. მისი მეცნიერული ნააზრევი იკმარებდა ერთი მკვლევარისათვის. მისი დიდებული თარგმანები იკმარებდა ერთი შესანიშნავი მთარგმნელის სახელის მისახვეჭად.
და მისი პროზა?
მაინც პროზა, ქართული სიტყვიერების უძვირფასესი ყვავილებისაგან შეკონილი უჭკნობი გვირგვინი არის უმთავრესი ნაყოფი კ. გამსახურდიას შემოქმედებითი გენიის დაუმცხრალი მოღვაწეობისა. `დიონისოს ღიმილი~, `მთვარის მოტაცება~, `დიდოსტატის მარჯვენა~, `გოეთეს ცხოვრების რომანი~, ტეტრალოგია `დავით აღმაშენებელი~, `ვაზის ყვავილობა~, გაუხუნარი, მარადი ხიბლით აღბეჭდილი ნოველები… რა ტიტანური შემართებისა უნდა ყოფილიყო სიტყვასთან მორკინალი ხელოვანი, ვისაც ამდენი სწორუპოვარი ქმნილება დაუდევს მარადისობის სასწორის ძნელადასაწონ პინაზე!
დიდი შემოქმედის ნაღვაწის შეცნობისას უპირველესად გაოცებამ უნდა შეგიპყროსო _ ბრძანებდა თავად უდიადესი მუშაკი გრძნეულსიტყვაობისა და მიტომაც გვაოცებენ მისი ნამუშაკევნი.
მის სათაყვანო ილიაზე უთქვამთ: არცერთ გენიოსს საკუთარი ერისათვის შესაძლოა იმოდენა მნიშვნელობა არ ჰქონოდეს, რამ დენიც ილიას ქართველობისთვისო. ახლა უკვე დაბეჯითებით შეიძლება ითქვას _ არცერთი სხვა კაცი არ ყოფილა მისი დროის საქართველოში, კონსტანტინე გამსახურდიაზე მეტად რომ დასჭირვებოდეს ეროვნული ცნობიერების გადარჩენისა და თვითმყოფადობის შენარჩუნებისათვის ბრძოლას, გაჩაღებულს მსოფლიო რევოლუციისა და უნიტარიზებული კომუნიზმის ბოდვითი იდეებით შეპყრობილი უმახინჯესი რუსული იმპერიალიზმის წინააღმდეგ!..
ქრისტეს მსახურებად განდეგილი ბერივით დამწდარი იოგებით დახვედრია რიცხვმრავალ ბრძოლებში ჭირგადანახადი და დამაშვრალი დიდოსტატი მოზეიმე შავლითამიანი მხედრის შემოხეტებას კოლხური კოშკის მდუმარე პალატებში. მისი თაობის აუხდენელ ნატვრაზე _ თავისუფალ საქართველოზე მოფიქრალს განეშორებოდა სული შორეული საუკუნეების თოროსან რაინდთა ლანდებთან მოლაციცეს.
ოდესღაც `Pატერ პატრიაე~-ში ბოლშევიკთა უგნურებას კვირობდა: ჯერ არსად მომხდარა ასეთი რამ _ იუდა ქრისტეს ფერხთით მარხიაო. ილიას ადარებდა ქრისტეს, ხოლო იუდად ფილიპე მახარაძეს სახავდა. იქნებ ამიტომაც თქვა სიცოცხლეშივე უარი მთაწმინდაზე: ჩემი მთაწმინდა იქ არის, სადაც დავიმარხებიო. აკი საკუთარ ეზოში, მის მიერვე აგებული კოლხური კოშკის ჩრდილში დაივანა სამზეოდან გაბრძანებულმა. მთაწმინდაზე წმინდა საფლავთა გვერდით უწმინდურიც ეგულებოდა და ამას ვერ ურიგდებოდა ერის ტკივილებზე მჭმუნვარე რაინდი.
თითქოს საკუთარი ნაღვაწის გამო ეთქვას: `გენიოსთაგან ხშირად იმდენს ვერ ისწავლიან მისი თანამედროვენი, რამდენსაც მომავალი თაობები… გენიოსების კაპიტალი აუთვისებელი ხდება იმ ეპოქაში, რომელშიც ისინი ცხოვრობენ, მათ მიერ დატოვებული სულიერი კრედიტები და საჭურჭლენი განუსაზღვრელია~.
არა, ხალხის გულწრფელი სიყვარული, არც ხელისუფლების წარმომადგენელთა მხრიდან ნაძალადევი თუ მართალი აღიარება სიცოცხლეშივე არ დაჰკლებია. მაგრამ მის თანამედროვეთ ნამდვილად ვერ შეუმეცნებიათ ბოლომდე მისი ნააზრევის სიღრმეები და ყოველივეს მიუხედავად, დიდოსტატი დიდოსტატადვე დარჩება ყოვლისშემმუსვრელი საუკუნეების მიღმაც.
მისი სამარადჟამო საძვალეც მთაწმინდაზე ეგულება ქართველს, მაგრამ ჩანს დღევანდელი, სიძულვილით გულგამოჭმული, ძმათა სისხლის დამღვრელი, კოლხური კოშკის ხელმყოფელი საქართველო არ არის ამ ამაღლებული მისიის მტვირთველი. ისევ მომავლის საქართველომ, დიდოსტატის დანატოვარი `სულიერი კრედიტებისა და საჭურჭლეთა~ გამთავისებელმა საქართველომ უნდა ააბრძანოს წმინდა მთის მადლიან კალთაზე ერის მარადიული სიცოცხლის ხმალჩაუგებელი, დაუმცხრალი სარანგი.

1998 წლის მაისი.

წყარო: burusi.wordpress.com