დახურული წარმოდგენა

ჩემი მეგობარი რეჟისორის დრამატიულმა სტუდიამ ერთ საღამოს თავის მორიგ წარმოდგენაზე მიმიწვია. მოსაწვევ ბარათზე სხვათა შორის ეწერა: “წარმოდგენა დახურულია”. უკანასკნელი სიტყვა ხაზგასმული იყო. მაგრამ მე ისედაც ვიცოდი, რომ სტუდია თავის წარმოდგენებს საჯაროდ ჯერ კიდევ არ მართავდა.

ამ სტუდიას ერთი რამ ახასიათებდა: პიესებს მაინცდამაინც არ ეტანებოდა. წარმოდგენას უმეტეს შემთხვევაში იმპროვიზებულ მასალაზე აგებდა. მე ყოველთვის მაკვირვებდა ერთი გარემოება: მიუხედავად იმისა, რომ ასეთი მასალა თითქმის ყოველთვის საეჭვო იყო დრამატურგიულად, ხოლო ლიტერატურულად ხშირად მიუღებელი, საღამო მაინც მეტწილად მეტად ორიგინალური და უდავოდ საინტერესო გამოდიოდა. რა თქმა უნდა, ამით იმის თქმა არ შეიძლება, რომ დრამატურგიის და ლიტერატურის კანონები თუ წესები ზედმეტი ბარგია შემოქმედებისათვის. სტუდია ამ შემთხვევაში უთუოდ რასმე აშავებდა. სახელდობრ რას, ეს მსჯელობის სხვა საგანია და ამას ახლა ვერ შევეხებით.

სხვა ღირსებათა შორის, ერთი უეჭველი ჰქონდა სტუდიას, რომელიც პირადად მე განსაკუთრებით მომწონდა: – მისი წარმოდგენა დიდი–დიდი 1–2 საათს გრძელდებოდა, უანტრაქტო იყო და ამ ხნის განმავლობაში დამსწრეთ ერთხელაც არ მოაწყენდა.

საქმე არ მქონდა და წავედი.

…

ცოტა დამაგვიანდა. ის იყო თეატრის დარბაზს აბნელებდნენ, როცა შეველი. მოვასწარი მაინც და პარტერს თვალი გადავავლე. ამდენს საზოგადოებას არ მოველოდი დახურულ წარმოდგენაზე. დარბაზი თითქმის სავსე იყო. მინდოდა ნაცნობები დამენახა, რომ მათ შორის მოვთავსებულიყავ, მაგრამ უცებ ისე დაბნელდა, რომ ნაბიჯიც კი ვერ მოვინაცვლე. რომელი სკამიც მომხვდა ხელში, იმაზე ჩამოვჯექი, რომ სიბნელეში არ მეხეტიალნა და ვინმე არ შემეწუხებინა. სინათლის გაქრობა და მუსიკის დაწყება ერთი იყო.

ჩემი ყურადღება მაშინვე უცხო ჰანგებმა მოიტაცეს. ორკესტრი მეტად ნაზსა და იდილიურ რასმე უკრავდა. ნამდვილი ჩონგური მომაგონდა. პირველად რაღაცა მეუცხოვა. ჩონგურის ამბები დიდი ხნის დავიწყებული მქონდა. მერე კი ისეთი სიამოვნებით მივუგდე ყური, რომ თვალებიც კი დავხუჭე, რომ ტკბობა უფრო ინტიმურად განმეცადა.

სოფლის ორმა–სამმა ლირიულმა სურათმა გამირბინა თვალწინ. ბავშვობა გამახსენდა. სოფლად ყოფნა მომენატრა.

არ ვიცი რამდენ ხანს გაგრძელდ ასე. როცა თვალი გავახილე, ფარდა უკვე ახდილი იყო და ორკესტრის ადგილის გაღმიდან ღამეზე უფრო შავი სცენა შემომყურებდა.

მალე მუსიკამ თავისი ნელი და საამო მოტივი უცებ შესცვალა და დარბაზში მოუთმენლობით აწივლებული ჰანგები მიმოაბნია. ამავე დროს დაბნელებული სცენის ერთ კუთხეში სინათლის მქრთალმა შუქმა გაიკრთომარა და მოულოდნელად გამოაჩინა წიგნებითა და ჟურნალ–გაზეთებით დაჯორგილი მაგიდა. მაგიდაზე ზემოთ აბაჟურ–ჩამოფარებული პატარა სანათური იდგა ანთებული. მის წინ ღრმად ჩაფიქრებული, ჭაღარა თმააბურგნული კაცი იჯდა და იდაყვებზე თავით დაყრდნობილი საწერ ქაღალდს დასცქეროდა.

სიღრმეში კი ძლივს გასარჩევი კონტურების სახის, რომლებსაც მაგიდის პატარა სანათურის ანარეკლი შუქი კანტიკუნტად აჩენდა, მოდიდო შირმას მოვკარი თვალი და მის იქით კიდევ საწოლი ოთახის მორთულობას, ორი თუ სამი უფრო გარკვეულად მოხაზული ლოგინითურთ. ერთზე მძინარე ქალის სილუეტი ესვენა, მეორეზე ბავშვს ეძინა.

მაგრამ ის, რაც შირმას იქით იყო, ჩემმა თვალებმა მხოლოდ სხვათა შორის აღნიშნეს… მთავარი ყურადღება კი იმ ჩაფიქრებულმა, საწერად გამზადებულმა კაცმა მიიპყრო, რომელიც ძალიან მკაფიოდ მოჩანდა. მეტად დამახასიათებელი გრიმი ჰქონდა გაკეთებული, ისიც ისე მოხდენილად, რომ შეხედვისთანავე თავში გამიელვა:

– ეს კაცი უთუოდ პოეტია–მეთქი.

სინათლის წრე ახლა სცენის შუა ადგილას შეიკრა. მისგან ერთი შუქი წამოლივლივდა. გზადაგზა ელვის ხაზივით დაიღრაკნა, რამდენსამე ადგილას გადატყდა და პატარა, ალმოკიდებული ისრებივით ბნელში გაიფანტა. ძალიან ბევრი იყო. ვარსკვლავებივით ბჟუტავდნენ და ცახცახებდნენ. როგორც მუსიკის აწივლებულ ჰანგებს, ამ შუქის ისრებსაც მოუთმენლობა ეტყობოდათ.

არ გასულა ხანი, რომ მუსიკა საზეიმო მოტივზე გადავიდა, თითქოს იერიშის მიმტან ჯარს ამხნევებსო, და შუქის ისრებიც ამის კვალობაზე ამოძრავდნენ. ჯერ ერთად შეჯგუფდნენ, დარაზმდნენ, მერე სათითაოდ ერთიმეორის დადევნებით სცენის სიღრმისკენ გაექანენ და აქ სადღაც, ერთ წერტილში თავგანწირვით შეერჭვნენ.

შუქმიყენებული ადგილი თანდათან განათდა და ბნელში ბეჭედივით ამოჭრილი დიდი სურათის სახით წარმოგვიდგა.

ველის ყვავილების ფერებმა თვალები მომჭრეს.

ღელის პირად ერთი ისეთი ტირიფის ხე იდგა, რომ შიშველსა და თმაგაშლილ ქალსა ჰგავდა. მის ძირში ყმაწვილი ქალი დამდგარიყო, გულმკერდღია და მოკლეკაბიანი. ეტყობოდა, უბრალო სოფლელი გოგო იყო. ცოცხალს ძალიან ჰგავდა. თვალები შავად უციალებდნენ. ღაჟღაჟა ლოყები ჰქონდა და ტუჩები, როგორც მიხაკი.

მისგან ცოტა დაშორებით, ხის ძირის არეშივე, იმ გოგოს ხილვით გახარებული ვინმე ვაჟი შეყენებული ჩახმახივით იდგა და ამ სახით ლამაზ გოგონას აღტაცებით სალამს აძლევდა.

ვერ მოვასწრი სურათს კარგად დავკვირვებოდი, რომ სინათლემ წამდაუწუმ ფერის ცვლა დაიწყო, და იმ ქალისა და ვაჟის სურათი ისე აამძორავა, რომ ცოცხალს დაამსგავსა.

– ალბათ, მსახიობები არიან, ჩარჩოში ასე მოთავსებულები და მათ შორის მალე დიალოგიც გაიმართება–მეთქი, ვთქვი გუნებაში. მაგრამ მერე ასეთი ილუზიის მიზეზად ნაირფერი შუქთა ხშირი ხამხამი მივიჩნიე.

მხოლოდ ახლა მივაქციე ყურადღება ერთ გარემოებას: ბედნიერი ვაჟი, რომელიც ტირიფის ძირში მდგომ გოგოს აღფრთოვანებით სალამს აძლევდა, უთუოდ ჰგავდა ამ წამებლ პოეტს, სცენის კუთხეში რომ პატარა სანათურის წინ იჯდა და ღრმა ფიქრებს მისცემოდა.

იმ კუთხისკენ რომ მივიხედე, ამაში სრულიად დავწმუნდი: მაგიდას უჯდა სიბერისაგან შენაცრებული და წამებისაგან დალეწილი სახე, ხოლო ტირიფის ძირში იდგა იგივე სახე, ახალგაზრდა და ბედნიერებით ანთებული. ამ გახედვამ ერთი მნიშვნელოვანი გარემოებაც გამოააშკარავა: პოეტსა და სურათს შორის გამართულმა შუქის კონების შეუწყვეტელმა მოძრაობამ მაგრძნობინა, რომ პოეტსა და იმ ყმაწვილს შორის უხილავი კავშირი იყო გაბმული. დასკვნის გაკეთებაც არ დაუყოვნებია ჩემს მიხვედრას. ტირიფის სურათი ქალიან–ვაჟიან პოეტის ფიქრის უშუალო ანარეკლს წარმოადგენდა.

სცენაზე რაღაც კვანძისებური ინასკვებოდა.

… ნელ მუსიკას პოეტის ხმა შეერია. იგი საიდუმლო მოგონების კილოზე იყო მიმართული, ინტიმურ განწყობილებას ჰქმნიდა და უაღრესად წვდებოდა გულს. პოეტი ისე ლაპრაკობდა, თითქოს თავისთვის, გულზე დაწერილს კითხულობსო:

– მე ვეძებ ქალწულს, რომელიც მიყვარს მას შემდეგ, რაც თავი კაცად მახსოვს და რომელსაც დღიდან აჟღერებისა ჩემი ჩანგი ამკობს. ვეებ და ვერ მიპოვნია… პირველად აი, ამ ტირიფის ძირში ვნახე… დიდი ხანია, რაც ეს მოხდა… მას შემდეგ დავკარგე… ვეძებ და ვერ მიპოვნია.

– ახალგაზრდა ვიყავი, ჭაბუკი. არც კი მახსოვს რამდენი წლისა. მახსოვს სოფლად ვცხოვრობდი მარტო. დავდიოდი ტყედ და ველად და ყრმის ოცნების აბრეშუმის წმინდა ძაფით ვქსოვდი საიდუმლო ზღაპარს ტყის მშვენიერ დედოფალზე. ვერც კი ვარჩევდი კარგად: მე ვამბობდი, თუ გარემო იყო, ჩემ მაგიერ რომ მეტყველებდა. ასე ვამბობდი:

“ერთხელ ერთმა ჭაბუკმა ღელის პირას ტყის დედოფალი დაინახა, ველის ყვავილებით შემოსილი. როგორც კი დაინახა, მაშინვე შეუყვარდა”.

– სწორედ ამ დროს თმაკულულებიანი ტირიფის ძირში მე მას პირველად თვალი მოვკარი. ვითომ ვიცანი… ვითომ დაბადებამდე ვიცნობდი… გაოცებული შევდექი!

ამ დროს მოულოდნელად სინათლე ჩაქრა, პოეტს რომ ანათებდა. პოეტის მაგიერ ახლა ტირიფის სურათზე დახატული ჭაბუკი სასწაულებრ ამოძრავდა და დარბაზში ისეთი აჟღერებული ხმა გაისმა, რომ გული მომტაცა.

– “გამარჯობა შენი, სულიკო! – მიმართა ჭაბუკმა ტირიფის ძირში მდგომ გოგონას და მოკრალებით თავი დაუკრა.

– “რატომ გგონია, რომ სულიკო მქვია? შენ ვინ ხარ? – უპასუხა შეკითხვით გოგომ.

– “გამარჯობა შენი, სულიკო!

– “დედა მყავს ძალიან ავად. მეუბნებიან უბედურს, არ გადარჩებაო. მე მამინაცვლის ხელში ვრჩები ობოლი და უთუოდ დავიღუპები. ის საშინელი კაცია. არავინ არ მყავს – არც და, არც ძმა… ახლა კიდევ დედა ავად გამიხდა. რატომ მეუბნებიან არ გადარჩებაო? მე მაინც მის მოსარჩენ წამალს ვეძებ. ერთი უსახელო ყვავილი ყოფილა, სამყურა ბალახის მსგავსი, მაგრამ თურმე ოთხი ყური კი ასხია. მითხრეს, დედას ის ყვავილი მოგირჩენსო. შენ, იქნება, იცი ის უსახელო ყვავილი სად იზრდება. მასწავლე, თუ იცი, დედა ნუ მოგიკვდება. დედა ხომ გყავს?.. ასე რად გაჩუმდი? ხომ არ დამუნჯდი? სთქვი, თუ იცი, ხომ ხედავ, რომ არ მცალია. ძალიან მეჩქარება. ავადმყოფ დედას უნდა მივუსწრო.

– “მე არ დავიჯერებ დედაშენის სიკვდილს, ისეთი მშვენიერი ხარ. მოგეშველები. ორნი უკეთ დავებნით. გინდა?

– “რატომ არა? მადლობელი ვიქნები. დედაჩემი ყველას უყვარს, ისეთი კეთილი არის. მაგრამ რა გითხრა, იცი: რომ ვნახოთ, შენ არ უნდა მოწყვიტო. მე რომ შვილი ვარ ჩემი დედის, მოწყვეტა მე მეკუთვნის. თუ არა – არ გამოდგება”.

გოგომ ჭაბუკს ზურგი შეაქცია. პატარა მინდორი გადაირბინა და ტყისკენ გაიქცა. ჭაბუკი კვალდაკვალ მიჰყვა. გაუთანასწორდა. გვერდში ამოუდგა.

ამდენ ხანს მიყუჩებულმა მუსიკამ ხმა ამოიღო.

ის გოგო და ჭაბუკი ძალიან შორს წავიდნენ. გზადაგზა შესდგებოდნენ, ყოველ ბუჩქთან მუხლს მოიყრიდნენ. დაიხრებოდნენ და უსახელო ყვავილს ეძებდნენ. ასე ტყეში შევიდნენ. ბევრი იარეს. ძლივს მოსჩანდნენ.

ეს როგორ არის–მეთქი, რომ ასე შორს წავიდნენ. ასეთი დიდი სცენა სად გაგონილა–მეთქი.

ეჭვი არ იყო, წარმოდგენა ახლა ეკრანზე გრძელდებოდა.

კარგად იყო მოწყობილი. შევაქე გუნებაში ოსტატობა ჩემი მეგობარი რეჟისორის.

… ეკრანზე გადიდებულად: ბუჩქი და მის ძირში ორი უცხო ყვავილი, წყვილად. გოგომ დაინახა. გახარებული მოსაწყვეტად მივარდა. დაიხარა. უბიდან ორი ძუძუს კოკორი გამოუჩნდა, წყვილადვე, იმ ყვავილების ტოლები და მაგვარები, ჭაბუკიც ხან ბუჩქის ყვავილებს შეხედავდა, ხან გოგოს გულის ყვავილებს.

როცა გოგომ უცხო ყვავილების მოსაწყვეტად ხელი ბუჩქისკენ წაიღო, ჭაბუკის ხელი მის გულის ყვავილებს მიწვდა.

და ეკრანიდან სცენაზე:

– უიმე, ამას რას შვრები? – ფეხზე წამოიჭრა გამწყრალი გოგო.

– ყვავილები შემეშალა!

– აკი გითხარი, მე უნდა მოვწყვიტო–მეთქი! ხელი რატომ შემიშალე?

– შენ მხოლოდ შენი დედა გეცოდება, სულიკო.

– არც კი მესმის, რას ამბობ! მართლა გგონია, იქნება, რომ სულიკო მქვია?

– შენ ჩემი სულიკო ხარ!

– როგორ თუ შენი? პირველად გხედავ. თავი დამანებე, ვიღაცა ხარ. მაგვიანდება. სად იყო ყვავილი? აი, აქ დავინახე და აღარ არის. რა იქნა? რა ვქნა, სად გაჰქრა! შენი ბრალია! იქნება, ეს ბუჩქი კი არა, ის იყო, მეორე…

ეძებს. მეორე ბუჩქთან მიდის. ჭაბუკი არ შორდება.

სცენიდან ეკრანზე:

ტყის სიღრმეში ის გოგო და ჭაბუკი უსახელო ყვავილის ძებნას განაგრობენ.

…

მუსიკამ უცებ საშინელი კივილი მორთო, თითქოს სადღაც მეგრელმა ქალმა სიკვდილი შეიცხადაო.

გოგო ზარდაცემული შესდგა. მიაყურა. შიშისაგან თვალები გაუფართოვდნენ.

– ვაიმე! – თმაში ხელი იტაცა და თავის ადგილს მოწყდა. გაიქცა. ისე სწრაფად გარბოდა, რომ ყმაწვილმა თვალი ვერ შეასწრო.

გოგომ ტყე გაირბინა. სოფლის შუკაზე გავიდა.

შუკის პირად პატარა ქოხი იდგა ეზოიანი. ეზოში ხალხი შექუჩებულიყო, უფრო მეტწილად ქალები.

ვიღაცა დედაბერი ქოხიდან გამოვარდა და თმის გლეჯით და ლოყების კაწვრით კივილი დაიწყო.

ამ დროს ჭაბუკის მიერ სულიკოთი წოდებული გოგოც შემოიჭრა ეზოში. ხალხი მოთქმით, კივილით მიეგება მას. გოგონა შეუჩერებლივ შეიჭრა ქოხში.

კერიასთან დაბალი ლოგინი გამოჩნდა, რომელზედაც გულზე ხელებ–გადაჯვარედინებული და თვალებდაწკურული მიცვალებული ქალი ესვენა. შემოსვლისთანავე გოგონა მიცვალებულს გულში ჩაეხუტა. გადაეხვია. ზედ დაეკრა. კოცნა დაუწყო.

ქოხი მგმინავი ხალხით აივსო.

სწორედ შემზარავი სურათი იყო. მუსიკის მოთქმასა და ქვითინს გულმა ვერ გაულო.

მაგრამ სურათი მალე გაჰქრა და მუსიკა შეწყდა.

დაბნელებულ სცენაზე ხანგრძლივი სიჩუმე დამყარდა.

ამ სიჩუმესა და სიბნელეში დარბაზის სმენა პოეტის მოულოდნელმა და აქვითინებულმა ხმამ შეარხია:

– შენი მეორე უბედურების მოწმეც ვიყავი მე, სულიკო. ის კიდევ უფრო საშინელი იყო. მან ჩვენი ბედი სამუდამოდ გადაწყვიტა.

…

სცენის ერთ კუთხეში, წინა რიგზე, ტყით მოსილი მთიდან ჩამომავალი ბილიკი გამოჩნდა. ბილიკზე: შუახნის გლეხი, მხარზე ხურჯინგადაკიდებული. ხელში ჯოხი. გვერდით გოგონა მოყვებოდა, შავად ჩაცმული. თავწაკრული. აცრემლებული. ხელში კალანჩხა ეჭირა ბარგიანი.

– მე რა, შვილოსა… რა მდიდარი მნახე. ჩემი საკმარი პური არ გამაჩნია და შენ კი საიდან გარჩინო? დედაშენს რაც დარჩა, კარგად იცი. წელს კიდევ ჭირნახული არ მოვიდა. ძროხა უნდა გავყიდო.

– დედის როხა?

– აბა, დედისა ახლა საიდან იქნება, სულელო? შენ კი, შვილოსა, რახან ობოლი ხარ, ღმერთიც გიპატრონებს. ხომ გაგიგონია, ობოლს ღმერთი წყალობსო. ჰოდა, არაფერს გაგიჭირებს. ესეც არ იყოს, ამოტელა ქალი ხარ: ყოველ საქმეში გამოდგები. ა? ხომ ასეა, ნინიკავ! აი, ვარდებიც კი გამოგესხენ გულზე. ქალი ხარ, მაშ! მოიტა, ერთი შეგისრისო, უფრო მალე დაგიმწიფდება… ხი–ხი–ხი.

– ხელი გამიშვი!

– დაიცა, საით გარბიხარ? გადიჩეხები. ვერ ხედავ, ხრამია და მერე უფსკრული. სხვების გეშინოდეს, შვილოსა, სხვების! მე რა? ქალაქში ბევრნაირი ხალხი ცხოვრობს. იქნება, ისეთ მდიდარს მოეწონო, რომა სულ ჩემზე ილოცო, რომ სოფელს მოგაშორე. მაშა! თუ არა და, შენი სამსახურის სხვა მსურველიც გამოჩნდება, თავს კარგად ირჩენ და ქალაქის ხალხშიაც გაერევი… იფ, როგორ მოგრთავენ, რომ იცოდე. სულ პეპელას დაგამგზავსებენ! არ გიხარია, გოგო? რას გაჩუმებულხარ! როცა იქაურობას შეეჩვევი, არც კი მოგაგონდება ჩემს ქოხში დაბრუნება. კარგი რომ ყოფილიყო, არც დედაშენი მიატოვებდა, მაშ! შენც დაივიწყე, შვილოსა. გული იმას მეუბნება, ისეთი ბედი გელის, რომ, იქნება, მეც რამეს გამოგრჩე… დაიცადე–მეთქი, ნინიკავ, წინ ნუ გარბიხარ! რა გექჩარება? ბედი არსად წაგივა, ნუ გეშინია. მანამ აქ მოდი ჩემთან ახლოს. ჩემს გვერდით იარე. მანდ, ქვემოთ, ტყე იწყება და შეგეშინდება… ჰო, ზაქრომ იხუმრა: ეს ჩვენი ლუკმა რაღა სხვის ჯამში ჩავარდესო! ხე–ხე–ხე… მოსწონხარ. მაგრამ ზაქროც რა ჩვენი ჯამია, არა, გოგონავ? ხე–ხე… გოგო–მეთქი, ი შენი უცხო კურო, ლანდივით კუდში რომ დაგდევდა, საიდან გადმოვარდა, არ იცი? ჰუ, ისე დაუფეთე ანგელოზი, რომ… ჰეე, შე კუდრაჭავ შენა, დაიწყე?

მიუახლოვდა. მკლავზე ხელი წაატანა. გოგო დაფრთხა. გაქცევა მოინდომა. გლეხი უცბად გაჯავრდა. ცალი ხელი მაგრად ჩასჭიდა მკლავში, ცალით ხურჯინი მოიხსნა და მიწაზე დააგდო.

– პირძაღლო, არ გესმის, ჩემთან მოდი–მეთქი!

და ორივე ხელი ტორებივით მოავლო.

გოგო შეეჭიდა, შეებროლა, ამან გლეხი უფრო გააბრაზა.

წამი და, შებღუჯული, შეკუმშული გოგო მიწაზე დაანარცხა, ზედ მოექცა.

საშინელი ჭიდილის სანახაობა ახლა მიწაზე გაგრელდა.

ამ სურათს შეუმჩნევლად ეკრანის ვიწრო და გრელი არშია გადაედება, რომელზედაც შეყვარებული ვაჟის ფიგურამ გაიელვა, ქარის ტალღას დამსგავსებულმა. ხელები დაემუშტა. თვალები გადმოეკარკლა და თავგანწირულად მორბოდა.

და სცენაზე გლეხის და გოგოს ჭიდილი ელვის უსწრაფესად ვაჟისა და გლეხის ჭიდილად შეიცვალა.

ვაჟის თავგანწირვამ სლია: გაგუდული გლეხი უფსკრულს გადაეშვა.

განზე გამდგარმა, შეშინებულმა გოგომ არ იცოდა, რა ექნა. თვალებში ისეთი შიში უკრთოდა, რომ გეგონებოდა, უთუოდ გაგიჟდებაო. როცა ბედნიერებით ანთებულმა გამარჯვებულმა ვაჟმა მისკენ ნაბიჯი გადადგა და ხელები ისე გაშალა, თითქოს გულში ჩაკვრას უპირებსო, გოგო უცებ უკან გადახტა. გარშემო ისე მიმოიხედა, თითქოს თავსაფარი ადგილის მონახვა სწადიაო. მაგრამ რაკი ვაჟი შეუჩერებლად მიიწევდა მისკენ ხელებგაშლილი, თავსაფარის ძებნას თავი დაანება და ნამდვილ რისხვას დაემსგავსა. მოქნილი ტანი შეიმკვრივა, ბროლისათვის გაემზადა. ვაჟს საშინელი ხმით შეუტია:

– შესდექ!

ისე შესახა, რომ ნაბიჯი შეუკრა.

ჩანდა, გოგოს მოეჩვენა, რომ ვაჟიც მისკენ ისეთივე განზრახვით მიიწევდა, როგორც მამინაცვალი.

ვაჟი მიუხვდა შიშსა და ეჭვს. ამან საშინლად იმოქმედა მასზე. გაშლილი ხელები მოიკეცა და სახეზე აიფარა: მისმა თვალებმა ეს სანახაობა ვერ აიტანეს.

ამით ისარგებლა გოგომ. შეტრიალდა და ისე სწრაფად გაიქცა, რომ უმალვე მიიმალა, – სადღაც გაჰქრა.

როცა ვაჟი გამოერკვია და გამოიხედა, გოგო აღარსად იყო. აქეთ ეცა, იქით ეცა. მაგრამ კვალიც კი ვერსად აღმოაჩინა.

მაშინ სასოწარკვეთილი მიწაზე პირქვე დაემხო და ბავშვივით ბღავილიანი ტირილი მორთო.

სურათი უცებ ბნელმა დაფარა.

…

მუსიკამ საყვირების ხმების ნამდვილი კორიანტელი დააყენა.

ეკრანზე დიდი ქალაქის სანახაობა გადაიშალა.

მაღალ გადასახედზე ვაჟისაგან გამოქცეული გოგონას შავი ლანდი გადმოდგა. თმაგაშლილი, კაბა–შემოგლეჯილი, და ქალაქს შეშლილივით ცქერა დაუწყო.

ქალაქმა გველეშაპის სახე მიიღო. ასეთი არც ზღაპარში გაგონილა, ტანზე ათასი თვალი უბრჭყვიალებდა წითელნარევი ყვითელი ფერისა. ათიათასი ხელი მაღლა ჰაერში შეემართა, და ნესტოებით ამონასუნთქი სქელი, შავი ბოლი ამოსდიოდა. საშინლად ქშინავდა. იკლაკნებოდა.

უცებ ყველა თვალი გადმოიკარკლა და გადასახედზე გადმომდგარ გოგოს მიაპყრო. მერე ყველა ხელი ამავე გოგოსკენ გამოაშვირა.

გოგოს შეაჟრჟოლა. მაგრამ გველის თვალებით დატყვევებული ჩიტივით ადგილიდან ფეხი ვერ მოინაცვლა.

მუსიკამ უბედურების აწივლებული წინაგრნობის ჰანგებით შესძრა დარბაზი.

სადღაც, შორს ვაჟის თვალებმა დაიბრიალეს.

გაისმა შემზარავი, გულიდან ამოხეთქილი ახილი:

– სულიკო!

რომელიც მუსიკამ აიტაცა და ისე გააქანა, თითქოს მთელ ქვეყანას მოსდვაო.

და ერთბაშად ყველაფერი გაჰქრა.

მუსიკაც შეწყდა.

…

პაუზამ სული მომაქთმევინა.

მაგრამ არ გასულა ერთი ხანიც, რომ სინათლის ორმა კონამ სცენაზე ისევ გამოაჩინა:

მარჯვნივ, კუთხეში – პოეტის სახე, ალშეკიდებული თვალებით. ხოლო პირდაპირ სიღრმეში, – ქალ–ვაჟი ტირიფის ძირში, როგორც ეს თავდაპირველად იყო წარმოდგენილი. დარბაზში პოეტის ხმა დაირხა:

– განვლეს წლებმა, საუკუნეებივით გრძელებმა. ჟამთა ნაკვალევში აიმართნენ დროთა სრბოლვის ნაფეხურები, როგორც საფლავები ოდესმე ცოცხალ სახეების, მოქმედ აზრების და წარმტაც მოჩვენებების… ჩამოდგნენ ახლები მათ კვალობაზე. შეიცვალა ჩემი ნაცნობი ქვეყნიერება: გარდავიდნენ ზნენი, ჩვეულებანი… უცვლელი დარჩა მხოლოდ ეს სურათი და ჩემი სიყვარულის ყივილი ქალწულისადმი, რომელიც დავკარგე…

დიდი ხნის პაუზის შემდეგ:

– იქნება, ისევ სოფელს დაუბრუნდა და თავი ტყეს შეაფარა, მტაცებელ ადამიანებს თავისი სიტურფე განარიდა. გაქელვას, გაძარცვას გაექცა.

იქნება, მართლა ქალაქმა ჩანთქა შეუბრალებლად და დაიღუპა, როგორც ათასი, ათი ათასი და მილიონი. მეძავმა ქუჩამ წაუბილწა მშვენიერება და შერყვნა მისი სახიერება.

და სცენაზე ელვის სისწრაფით გაიმართა ოქროსფრად მოვარაყებული ტყე. ფოთლებმა ჩაიშრიალეს.

მერე ღამე ჩამოწვა, რომელსაც მთვარით და ვარსკვლავებით ანთებული ცა ზემოდან გადმოეხურა.

მთვარის შუქზე ტყეში ათასმა სახემ გაიკრთომარა. ყველა სულიკოს ჰგავდა.

ტყეში პოეტის ლანდი შემოვიდა გულჩათხრობილი.

ეს უკვე ის ყმაწვილი აღარ იყო, ტირიფის ძირში რომ იდგა. ეს ის პოეტი იყო, რომელიც სცენის კუთხეში მაგიდას უჯდა სანათურის წინ.

იგი დიდხანს იდგა უძრავი და მდუმარე. გულზე ხელები დაეკრიფა და ხეებს შორის მიმობნეულ სახეებს უთვალთვალებდა, რომლებიც სულიკოს ჰგავდნენ.

მერე ნელა, მუსიკასთან ერთად:

– ყოველთვის მიყვარდით, ტყეო, ღამევ და მთვარეო. ცაო, ვარსკვლავებით ანთებულო და ლაჟვარდო იდუმალო… და, აჰა, კვლავ თქვენთან მოველი. აჰა, კვლავ თქვენთან ვარ, თქვენებრ ფიქრიანი და საიდუმლოებით აღსავსე. ჩემი სულიკო თქვენი ფიქრების ანარეკლია, თქვენი სახეა და საუნჯე. თქვენს წიაღში ვიხილე იგი პირველად. ეს იყო ხილვა სიყვარულისა, სულს რომ მუდამ სწყურია. ვიცი, ახლაც თქვენს შორის არის ჩემი სულიკო. მე კი გზადაბნეული სად არ ვეებდი. ეჭვმა გული დამისერა. სული წვალებამ დამიფლითა. და ისევ თქვენთან მოველ გასამართლებლად. აი, უკვე დავინახე კვლავად, ვისაც ვეებ. აი, სულიკო! მიახლოვდება, ოჰ, როგორ მინდა მისი ხმა გავიგონო. ჩემს გულს მხოლოდ ეს ხმა აჟღერებს. იგი არც უნდა შეწყდეს ერთი წუთითაც ამ ქვეყანაზე, სანამ ყურთასმენა არსებობს და სიყვარული ერთადერთი გრნობაა, რომელიც სიცოცხლეს ამართლებს. მაგრამ მე აქ იმისთვის მოველ, რომ სულიკო ჩემთან წავიყვანო, ჩემს პატარა, მყუდრო კუთხეში, რომელიც ჩემთან ერთად სულ მას მოელის. ამქვეყნად ყველაზე უფრო მან უწყის ჩვენი დიდი სიყვარულის ამბავი… იქ, იმ ჩემს თავშესაფარ კუთხეში თავს იყრის ყველადროს ოცნება, რომელიც კი ოდესმე ან სადმე დაბადებულა, და ყველა სამკაული, რომელსაც ოდესმე ცხოვრება დაუმშვენებია. იგი დიდია თავისი შინაგანი მოცულობით. მასში წირვასავით გაისმის ყოველი ჟამი, რომელიც ქვეყნად ირეკება, როგორც წამი, წუთი, საათი, დღე, წელიწადი თუ საუკუნე. ჩემი სული იქ გუნდრუკს უკმევს ყველა ცხადებას, ხილულად თუ უხილავად რომ მევლინება, მათ შორის პირველი სულიკო არის და ყველაზე უფრო მიყვარს, რადგან ყველაზე უფრო საკვირველია და სასურველი…

პოეტის სიტყვებს ბოლოში საიდანღაც ჩუმი მოთქმის კილო შეერია. თვითონ პოეტის ხმა იძლეოდა ასეთ კილოს, თუ მუსიკა მოთქვამდა, ძნელი გასარკვევი იყო.

ეს კილო შემდეგ ნამდვილ ტირილად გადაიქცა და მუსიკამ უკვე გარკვეულად ისეთი ზარი ააგუგუნა, რომ შემკრთალმა პოეტმა უმწეოდ დაიწყო აქეთ–იქით ცქერა.

ტყეს უცნაურად სახე შეეცვალა, თითქოს შავი სუდარა გადაეფარაო.

ღამემ, ცამ, მთვარემ ისეთი პირი გამოაჩინეს, თითქოს გულამოსკვნით სტირიანო.

და ტყის შუა გულიდან პოეტისკენ მომავალი სამგლოვიარო პროცესია დაირა, საიდუმლოებით მოცული.

წინ, მაღლა ჰაერში შემართული, ყვავილებისაგან შეკონილი კუბო მოჰქონდათ. კუბოს უკან მოჰყვებოდა მთელი დასი სულიკოს ორეულებისა, – სახედაკაწრული, თვალცრემლიანი, თმაგაშლილი, თეთრი ძაძებით შემოსილი.

საშინელმა წინათგრნობამ პოეტს შიშის ზარი დასცა. წინ წარსდგა ნაბიჯი და პროცესიას გადაეღობა. ხელი ამართა. დადგომის ნიშანი მისცა. მიუახლოვდა. კუბოში ჩაიხედა.

კუბოში უსულო სულიკო იწვა შესუდრული.

და ამ დროს გაუგებარი რაღაც მოხდა სცენაზე:

რაც ყვავილები იყო პოეტის გარშემო, ყველა ელექტრონის სანათურებად გადაიქცა და ნაირფერად დაენთო. – თვითონ კუბოს ორი დიდრონი ელექტროთვალი გამოესხა, რომლებმაც ისეთი ძლიერი სინათლე გამოსტყორცნეს, რომ მთელი არე დღესავით გაანათეს.

ტყის ადგილას ახლა დიდი ქალაქის ქუჩა გამოჩნდა, უზარმაზარი სახლებით, ხმაურობით, თავბრუდამხვევი მორაობით.

პოეტის წინ მდგომმა კუბომ მქშინავი ავტომობილის სახე მიიღო.

გარშემო ათასმა საყვირმა ათასნაირი ხმა გამოსცა. გაიმართა ავტომანქანების გიჟური რბენა მარჯვნით და მარცხნით. მათ შუა კიდევ მოციალე ლიანდაგივით ტრამვაიმ გაიგრუხუნა.

პოეტის წინ ავტომობილი უცებ შეტრიალდა. პოეტს უკან სანათურიდან მოწითალო სინათლე შეაფრქვია და ისეთ კილოზე შესტვინა, თითქოს დაუახა: მომყევიო.

ვერ გავარკვიე, ეკრანზე ხდებოდა ეს ყველაფერი, თუ სცენაზე, მაგრამ ამის მოსაზრების დროც არ მქონდა, ისე სწრაფად სცვლიდა ერთი სახე მეორეს და მოვლინება მოვლინებას.

აფორიაქებული ქუჩებით პოეტი იმ ავტომობილს დაედევნა.

საშინელი შესახედაობა ჰქონდა საწყალს: სახეზე – შეშლილი თვალები, თავზე – აშლილი თმა. ნამდვილ გიჟს ჰგავდა.

ავტომობილმა მრავალგზის მიუხვ–მოუხვია, სად ბნელი ქუჩა გაიარა, სად მოედანი გადაჭრა. ბოლოს ერთი ქუჩის კუთხეში დადგა.

…

გაიღო ავტომობილის კარი და იქიდან ვინმე ქალი გადმოხტა უცხოდ მორთული. მოკლე ნაბიჯებით მცირე მანძილი გაიარა და ერთი გაჩირაღდნებული სახლის შესავალში შევიდა.

პოეტიც იმ სახლს მივარდა. ჯერ გარედან შეათვალიერა. მერე შესავალში შეიჭრა.

აქაც შესდგა წამით და შემდეგ კიბეზე აირბინა.

სცენაზე უცებ აბრჭყვიალებული დარბაზი გაიშალა, ფოქსტროტის მსგავსი მუსიკით ახმაურებული და უცნაურად მოცეკვავე ქალ–ვაჟთა მორთულობით აჭრელებული.

მე ასეთი მუსიკა არსად გამიგონია და არც ასეთი ცეკა სადმე მინახავს. ორთავე რაღაც ვაკხიურ სიგიჟეს გამოხატავდა. ცეკვა კი არა, უფრო როკვა იყო, ხვადთა და ძუთა აღმრევი, ხურაობისათვის შემამზადებელი.

ვაჟების ველურ ყიჟინადატანებულ ნახტომებს წინ ქალების შიშველი მუცლების ღრაკნილი რხევა უხვდებოდა შეწივლებით, და…

ალისფერი სქესური ვნება, წარღვნის ზვირთივით აგორებული, კუთხიდან კუთხეში გადადიოდა.

დარბაზში პოეტი შემოიჭრა.

– სულიკო! – გაისმა მოულოდნელად და როგორც სიტყვა, ისე ხმაც ისე შესხლტენ დარბაზში გამეფებულ რიტმის ტალღაზე, რომ უკუიქცნენ და ისევ პოეტს დაუბრუნდნენ. მაგრამ დარბაზი მაინც შესდგა შეკვირვებით და პოეტისკენ მოიხედა. მუსიკაც შეწყდა ერთი წამით.

მერე ისეთი ხარხარი გაისმა, რომელიც ფოქსტროტს ჰგავდა. მას ისევ მუსიკა აჰყვა.

ერთი ჭრელად ჩაცმული ქალი, წელს ზევით თითქმის სრულიად შიშველი, თავის ტყუპ მამაკაცს გაშორდა და პოეტისაკენ ბარბაცით წამოვიდა.

– რაო, რაო? შენ, მგონია, სულიკო დაიძახე, უცნობო! გაიმეორე ეს სახელი ერთხელ კიდევ. მე გთხოვ.

– სულიკო! – ახლა ნამდვილი გიჟივით წამოიყვირა პოეტმა.

– ჰეე… გაიგონეთ, ხალხო! ეს სახელი რაღაც ისე ტკბილად მაგონდება, როგორც ბებიას ზღაპრები. ბებიამ ისეთი კარგი, ისეთი მშვენიერი ზღაპრები იცოდა, რომ ჩემს სიცოცხლეში არ დამავიწყდება. მაგრამ შენ, ჩემო მეგობარო, ძალიან მკაცრად გმოსთქვამ ამ სახელს. ასე არ შეიძლება. აი, ასე უნდა: სუ–ლი–კო… ჰმ… აბა ერთი შემომხედე? ა? რას მეტყვი? მოგწონვარ თუ არა? თუ იმ მაჯლაჯუნაზე უფრო მეტი ფული გაქვს, შენი გავხდები. მორჩა და გათავდა. თუ არა და, ქარმა წაგიღოს ისე, როგორც შემოგიტანა. თუმცა არც ასეა საქმე. დამაცადე, კარგად შეგხედო… მგონია, მომწონხარ, შეჩვენებულო!

– ჯუდა, რას მიქარავ? ღალატია? ნებას არ მოგცემ, იცოდე, ვინ არის? ერთი მისი სიფათი მაჩვენე, – თავი გამოიდვა ქალის მიერ მიტოვებულმა ვაჟმა.

– დამაცადე, კაცო, თავი ნუ მომაბეზრე. ეს კაცი რაღაც მომწონს. ძალიან უცნაურად იცქირება. ვიღასაც მაგონებს და ვერ კი მომიგონებია. იძახის: სულიკო…

– ფი, რა სულელური სახელია.

– სულაც არა! მე ძალიან მომწონს. ისე მახსოვს, მეც ბავშვობაში ვიღაცა სწორედ ამ სახელს მეძახდა… ჰო და, მითხარი, უცნობო, სად დაჰკარგე ეს შენი სულიკო? დიდი ხანია?

– თავი დაანებე, ჯუდა, გეუბნები. ახლა სოფელშიაც კი არავის ჰქვია ეს გაცვეთილი სახელი.

– დამაცადე–მეთქი, კაცო. თავი ნუ მომაბეზრე. მე ეს კაცი შენზე უფრო მომწონს. გიჟსა ჰგავს, თუ ნამდვილი გიჟი არ არის. მე კი, ხომ იცი, გიჟები მიყვარს. მეგობარო, აქა ვარ შენი სულიკო. მე ვარ ის, ვისაც შენ ეძებ.

– სადაური ხარ?

– ერთი სოფლიდან ვარ.

– დედა გყავს?

– დედა? არა, გენაცვალე.

– არა?! დიდი ხანია, რაც მოგიკვდა?

– ჰო, ძალიან დიდი. არც კი მახსოვს.

– მაინც რამდენი?

– სულ პატარა ვიყავი, რომ ობლად დავრჩი. ეს ნამდვილად ვიცი.

– ფეხშიშველი დადიოდი, მოკლეკაბიანი… სოფლის პატარა გოგონა. დედა ავად გყავდა და მის მოსარჩენად უსახელო ყვავილს დაეძებდი ტყედ და ველად… და ერთხელ ტირიფის ძირში, ღელის პირად… აბა, მოიგონე, რაც მოხდა, უთუოდ უნდა გახსოვდეს.

– მახსოვს. მახსოვს, როგორ არა!

– რა? რა გახსოვს, აბა მითხარი.

– რა ვიცი, ასე მგონია, რომ რაღაც კი მახსოვს. მოიცა, მოვიგონო…

– ქალაქში როგორ მოხვდი?

– ერთმა კაცმა წამომიყვანა…

– სად იყავი? რას აკეთებდი? როგორ ცხოვრობდი? ვინ გპატრონობდა ობოლს, პატარას და გამოუცდელს ამ უცნობ ქალაქში?

– ვინ მპატრონობდაო, ამას მეკითხები?

– ჰო, ვინ–მეთქი, ჩქარა მითხარი.

– ვინც კი მოისურვებდა, ჩემო კეთილო.

– შორს–მეთქი ჩემგან! მატყუარავ! შენ სულიკო არ ხარ!

– ვარ! აბა, კიდევ მკითხე და ახლა უფრო სწორად გიპასუხებ. მიგიხვდი, რაც გაწუხებს… გეუბნები მე ვარ სულიკო–მეთქი! დამიჯერე და ნუღარ მაჯავრებ! ცუდი ხასიათი მაქვს, როცა გამაჯავრებენ!

– ჰო, ასე რამ დაგილურჯა ეს თვალები და ეს სახე რამ შეგიცვალა ასე სასტიკად! დიდი ქალაქის დიდი ქუჩის მსგავსად რამ გაგითელა ეგ გულმკერდი და საროსკიპო სახლის აბრის წარწერასავით რამ შეგიჭრელა ეს ტანი, ეს საცმელი? რამ გაგიელამა ეს მიმქრალი თვალთა მზერა და გადასაგდებ ნახმარ ჩვარივით რამ გაგიცვითა ეგ ღაწვ–ბაგენი, ეგ კისერი და მკლავები? ვინ აგაფარა სახეზე ეს ზარდამცემი კოშმარების სანავარდო ნიღაბი მეავისა და გარყვნილების ლაქით ვინ მოგითხუპნა, მოგიშალა ადამიანის სახიერება მაგ პირი–სახეზე?

– სთქვი, რაღა, გარკვეულად: მოგწონვარ, თუ არ მოგწონვარ. ნუ მიედებ–მოედები, მე ეს არ მიყვარს. მართლა გიჟი ხომ არა ხარ! ღმერთს გეფიცები, მეცოდები, და მინდა სურვილი აგისრულო, თუ ალიან არ გამაჯავრებ. მოდი ჩემთან. დაწყნარდი. აჰა, მოგეფერები.

– შორს! შორს! შოოორს–მეთქი, საძაგელო ქმნილებავ!

მოისმა საშინელი შეძახება სცენის იმ კუთხიდან, სადაც სანათურის წინ პოეტი იჯდა. უმალვე გაჰქრა ზემოაწერილი სურათიც და გამოჩნდა პოეტი, რომელიც ისევ თავის მაგიდას უჯდა და ხელებს ისე ასავსავებდა, თითქოს მაჯლაჯუნას ებრძვისო.

პოეტის უკან კი, სიღრმეში, შირმას იქით, ამდენხანს ყურადღების გარეშე დარჩენილი საწოლის კუთხის მორთულობის კონტურთა შორის მძინარე ქალის სილუეტი შეინძრა ლოგინზე. შეფეთებულმა, გამწყრალმა თვალებმა გამოანათეს სულ ერთი წამით და ისევ ჩაჰქრენ.

..

სცენაზე კი ამავე დროს ქალაქის ქუჩა მოეწყო. განაპირა უბნის ქუჩას ჰგავდა, რიჟრაჟი იწყებოდა. მაღალმილებიანი, კვამლით შემურული ქარხნები იღვიებდნენ.

და თეატრის ორკესტრმაც საყვირების ხმები აათამაშა.

შუა ქუჩით, ქარხნების გასწვრივ, უცებ აუარებელი შავი ხალხი ამოძრავდა, ჯერ გუნდ–გუნდად, მერე ერთ მთლიან ზღვად. მცირე ხანი და ისეთი ბობოქარი ატყდა რისხვის, შურისიების და მძულვარების, რომ ზღვის საშინელი ქარტეხილიც კი ვერ შეედრებოდა მის სიძლიერეს.

ერთი მუშა მაღალ ადგილზე შედგა, ხელი ამართა და პირიდან ცეცხლი ამოაფრქვია:

– ბარიკადებზე, ამხანაგებო!

აფრიალდნენ დროშები. ათასმა ხმამ მეხივით დაიჭექა:

– ბარიკადებზე!

და მარსელიეზის ალშეკიდებული სიტყვების ტალღამ მთელი მიდამო სისხლისფერად შეღება.

ერთ–ერთ ქარხნის კედელზე, მოულოდნელად, დიდზე უდიდესი ლანდი აეკრა ადამიანისა, ამომავალი მზის სხივებით საიდანღაც გამოტყორცნილი.

ფანტასტიკური იყო მისი მოძრაობა. ხან სახურავზე გაიელვებდა ჩარაზმულ მილებს შორის. შენობიდან შენობაზე გადადიოდა. ხან ძირს დაეშვებოდა და ამბოხებული მუშების თავზე გადაივლიდა. ზოგან მარტო თავი გამოჩნდებოდა, ქარისაგან აშლილი თმით. ზოგან ფეხები, რომლებიც რბოდნენ. ზოგან ორი დამუშტული ხელი, საშინელი მუქარის გამომხატველი.

ეს იყო პოეტის ლანდი.

ამასობაში მუშებს ჯარმა ალყა შემოარტყა.

მებრძოლთა მიერ ამართულმა ბარიკადებმა შენობები დაფარეს.

და შეუწყვეტელი მარსელიეზის გუგუნის ფონზე ბრძოლა გაიმართა სამკვდრო–სასიცოცხლო თავისი შემზარავი ეპიზოდებით.

შუაში გაჩეხილი ადამიანები. გაპობილი თავები. განგმირულთა უკანასკნელი ამოსუნთქვა სისხლიანი. ტვინშერეული სისხლის თქრიალი. სიცოცხლის ხმალი და სიკვდილის ცელი, ერთმანეთს გადაჭდობილი.

ბარიკადების თავზე ქალის სახე აენთო, რომელსაც ხელში წითელი დროშა ეჭირა.

მის ზევით ცა იყო მხოლოდ და ზედ ღრუბელის ერთი ნაფლეთი.

– წინ!

ეს იყო ისეთი ძლიერებით მოქნეული რისხვა, მტრის შემმუსვრელი, რომლისათვის დაბრკოლება არ არსებობს ამ ქვეყანაზე და ბრძოლამ ისეთი სახე მიიღო, თითქოს ამ ქალისთვის სწარმოებსო.

ძძირს გართხმულ, დაპატარავებულ ლანდს მალე თვითონ პოეტი მოჰყვა ბარიკადებთან.

იგი მებრძოლთა შორის დროშიან ქალისკენ გზას მიიკვლევდა. მისკენ ხელები გაეწვდინა და წამდაუწუმ უხმობდა:

– სულიკო.

მაგრამ ტუჩების მორაობაზე ეტყობოდა. ხმა კი არ ისმოდა.

პირველად ყურადღება არავის მიუცქევია. გზა შეუმჩნევლად გამიკვლია და იმ ქალს დაუახლოვდა.

სწორედ ამ დროს ერთმა მებრძოლთაგანმა შეამჩნია. გაკვირვებით შეხედა, შეათვალიერა. შემდეგ სახეშეკრული წინ გადაეღობა.

შეჰყვირა:

– შესდექ!

და ორი ნაბიჯი უკან გადადგა. თოფი მოიმარჯვა და პოეტს შიგ გულში დაუმიზნა.

– უცხო ხარ! სთქვი მართალი, აქ რა გინდა?

პოეტი დაიბნა. ხმა ვერ ამოიღო.

– სთქვი–მეთქი, ვინ ხარ და რა გინდა? ჩქარა!

პოეტმა დუმილი განაგრძო.

თოფი გავარდა.

განგმირული პოეტი შეირხა…

და უცებ ყველაფერი გაჰქრა.

…

ხოლო თეატრის დარბაზში ისეთი შემზარავი ხმა გაისმა, რომ მთელი საზოგადოება ძალაუნებურად ფეხზე წამოდგა. – იგი დაბალი ტონით დაიწყო და რაღაც უცნაური მისტიური რხევით თანდათანობით უმაღლესზე გადავიდა, და იქაც არ შეწყდა.

– სუ–ლი–კოოოო…

ეს იყო უიმედო შიშის და უკანასკნელი სასოწარკვეთილების ამოძახილი, რომელიც უთუოდ დაღუპვას მოასწავებდა.

სცენის კუთხეში სკამის ზურგზე გადაქანებული პოეტი ისევ თავის ადგილას იჯდა მაგიდასთან. პატარა სანათურის სინათლე სახეში სცემდა.

სახეზე ყველაფერი გარკვეულად ეხატებოდა, რაც კი გადაწყდა. – პირი ჯერ კიდევ დაღებული ჰქონდა. ვერ მოესწრო, თუ ვერ გაებედნა დამუწვა. ალბათ, საშინელი ხმის კვალისაც ეშინოდა.

შირმის იქით კი, სადაც საწოლი კუთხის მორთულობა მოჩანდა, პოეტის ხმამ, აი, რა ამბავი დაატრიალა:

ლოგინზე ბავშვი წამოჯდა, შეშინებული თვალები გააღო და პირი სატირლად მოიქცია. მაგრამ მერე უცებ დაამთქნარა, თვალები დახუჭა და მოწყვეტით პირქვე ბალიშში ჩაემხო.

ქალს კი სანთლის ანთება მოესწრო. ხელში დაეჭირა და პერანგამარა, ფეხშიშველი პოეტისკენ გამოქანებულიყო.

ანთებული სანთელი ჩვეულებრივი შუახნის დედაკაცის ნამძინარევ სახეს და კანმოშვებულ გულმკერდს უჩენდა. ეტყობოდა, რომ შიშის გარდა, მისთვის ბრაზსაც პირისახე მოეღრანჯა. უფრო მოჩვენებას ჰგავდა.

– რა ამბავია, კაცო? გაგიჟდი, თუ რა მოგივიდა? ვის ეძახი ამ შუაღამეში? ვინ ოხერი, ვინ ტიალი სულიკო გამოგიჩნდა? ქვეყანას ესმის შენი ბღავილი. ძილს ვინ ჩივის, რომ მიფრთხობ, სირცხვილს სად წაუვიდე!

პოეტი ადგა. შეხედა. მიუახლოვდა. უცნაური თვალებით დააკვირდა. უცებ შეეშინდა ქალის. უკან დაიხია და ხელები გაასავსავა. თან ტუჩები ისე აამოძრავა, რომ უთუოდ შეახება უნდოდა, შორს ჩემგანო.

მაგრამ მალე მოვიდა გონს. ახლა ტკბილად გაუღიმა და ალერსიანი ხმით მიმართა:

– მაპატიე, ჩემო სულიკო. მეტს აღარ ვიზამ.

– ამას შეხედეთ ერთი, რას მიბედავს: მეც სულიკოს მეძახის. ესღა მაკლდა. ვაი სირცხვილო!

დაშვებულმა ფარდამ წერტილი დაუსვა წარმოდგენას.