ცხვირსატეხელა

დიდთოვლობა იშვიათი როდია აჭარის ზეგანში
იმ წელიწადს ზამთარმა დაიგვიანა, მაგრამ იანვრის მიწურულს უცებ, თითქოს დავიწყებული გაიხსენაო, დიდი მოწადინებით დაჰბერა, `ქვენაქარმა~ და გამთენიას იმნაირად გათოვდა, გეგონებოდა ზამთარი რაღაც გამორჩენილის ანაზღაურებას ასწრებსო.
მეთერთმეტე დღეს თოვა შეჩერდა, მაგრამ ქვეყანა ისე `წაიპინკა~ ბეღლები, წისქვილები, საქათმეები თუ ჭიშკრები საერთოდ აღარ ჩანდა. ყველაფერი წააფარა და გაასწორა თოვლმა. მეხუთე კლასში დავდიოდი ხიდის სკოლაში, როგორც ვეძახოდით, ბარის ცხმორისის სკოლას მაშინ.
მაგრამ დიდთოვლობამ ორი კვირთი სწავლა გაგვიუქმა.
მხოლოდ მეთხუთმეტე დღეს საცალფეხოდ `გაჭლაკნილი~ ჩასვლებით ბაღნები კვლავ ავსიარულდით.
ნაწველი. ყველი, ჟო, კვერცხი, აპოხტი თუ რაღაც ამნაირები აღარ იყო და ოჯახი მარტო ლობიოზე, კეჟერას მჟავეზე, აგრეთვე დერგულაში ჩარჩენილ ყველის მწათხზე გადადიოდა.
მალე `მჟავეფხალიც~ ამოილია და ნენეი სკოლიდან ამოსულს, საშინლად მომწეულს, გასათავებულ შეციებულს, `დასაცოდავებულ ბაღანას~ მარტო `შავ ამოლესილს~ (ლობიო) დამიდგამდა, ცარიელი ლობიო მჟავეფხლის ან მწვანე მწვანილის ან ბოლოკის მიუჭმელად, ძალიან გაჭირვებულ `ფუხრულ~ ჯერად ითვლებოდა, ამიტომ ნენეს ძალიან ვებრალებოდი.
იმ დღეს, გაკვეთილებიდან გვიან დავბრუნდი, ღრმად გაჭრილმა, ხეშეშმა თოვლმა წელამდე მთლად დამასველა. წინდა ქალამანი ხომ სულ დაღლარძულ მოხარშული იყო. თოვლ-ჭყაპში სიარულით გახურებული ფეხები, ისეთ სიცივეს თავიდან ვერ გრძნობდნენ, მაგრამ როგორც კი ეზოში შემოვხლახნე და ოდნავ კიბეზე შევნელდი, ფეხებს სიცივე მოეკიდა ერთობ.
შინ აჩქარებით შევირბინე, ბუხართან ჯორკოზე დავეშვი და ქალამნიან წინდიანა ერთად წავიძრე, რათა ფეხები ჩაფუფხულ ღადარზე მიმეშვირა. აი, მაშინ შიმშილის ელდაც დამეჯახა და თვალებმა უმალ ნენეს ძებნა დაიწყეს. დედაჩემი სექვეზე ნაძოვებ ძველ თხის ტყავზე წამოგორებულიყო იქვე. თავისი ძველი შინ ნაქსოვი თავშალი წაეფარებინა და მილეულად კრუსუნებდა, შიმშილით გამგელებულმა, რატომ საჭმელი არ დამახვედრა-მეთქი, შემოწოლილი ჯავრ-ტირილი ვეღარ შევიკავე, დედა ამაზე უფრო აწუხ-აკვნესდა.
_ შვილო, ნახე კარდალში ლობიოა, მეიტაი, ჩამოკიდე ჯაჭვზე, ცოტა მოათბე და მუუჯექი. შვილო თავი მტკივა, შენმა დარდმა ამატკივა. ვიცი, ლობიაი მოგწონდა, მარა რა ვქნა, შვილო. ჰა, თავი მისკდება.
ისევ იმ წყეული ლობიოს ხმენებამ მთლად გადამრია, არ მინდა-მეთქი, ამოვიგმინე და ავდექი, ამაზე კი ნენეი უფრო აკვნესდა. ჯავრშემოწოლილმა ცოტა კი წავიფლიკვინე, მაგრამ დედის მწარე ქვითინმა მაინც დამაფიქრა და დამადუმა. ნენე შემეცოდა, იდაყვით მოვიმშრალე კურცხალი, ცხირი ხმაურით მოვიხოცე და ისევ ბუხარს მივუახლოვდი.
_ ნენი, რა წამალი მოგიხდება, ნევ, თქვი და წავად ვინცხაებთან. სოფელში მოვძებნი.
_ ჭირიმე შენი, შვილო, შენ ოღონდ რაცხა ჭამე და მეც მოვრჩები.
_ რა ვქრა, ნევ, ეგ ლობიაო რომ აღარ მინდა?
_ რა გიყო, შვილო, აბა, რა ვქნა, ძროხები გაშრენ, ქათამმაც, მაგ საქორემ, კვერცხი გამეიწყვიტა, რა ვქნა, _ აწუწუნდა დედა.
_ შენ თუ არ მოგარჩენ, ისე მაინც არ ვჭამ, ნევ... _ გავწიწე კისერი და გამოვიჩინე ვითომ ვაჟკაცობა, _ რაი მოგიხდება, ნენი, მითხარი.
დედა შეწუხდა. აფორიაქდა. ცალკე ჩემი შიმწილი ედარდებოდა, ცალკე _ თავის ტკივილი.
_ ცხვირსატეხელაი მომიხდება, შვილო, ცხვირსახეტელაო, მარა, ჰა ნახავ ამ შვაზთაარში ცხვირსატეხელას.
ცხვირსახეტელა გვირილისნაირი ყვავილიანი ბალახია, ჩვენს ყანაპირებში იზრდებოდა ზაფხულობით, იმ მოყვითალო ყვავილებს შუაში მრგვალი, ეკლისბუბუსებიანი გულები უმაგრდებათ. მომაგონდა, _ იმ ბუსუსებიან ყვავილის გულს, ხანდახან, ნენეი, თავის ტკივილისას, ცხვირში შეიყოფდა, ოდნავ გარედან თითს დაირტყამდა, სისხლს გამოიდენდა და ტკივილიც შეუჩერდებოდა.
_ ნენი, _ ვუთხარი დედას სერიოზული სიდინჯით, _ მაგას მე, მაგ ცხვირსატეხელას ახლავე მოვძებნი.
_ ჰადა, შვილო? ამ ყიამეთ თოვლში? დაჯე, შვილო, პაწაი რაცხა შეჭამე და მე მოვრჩები. კეჟერის ხმელ ჟვერს მოვნახავ, დავალბობ და შემოვიდებ შუბლზე.
_ არა, მე ცხვირსატეხელიანა მოგინახო, _ ავტყდი მე.
ავდექი, ბაბასი ნაქონი ძველი `კონდრები~ ამოვიცვი ფეხებზე და საბძელისაკენ გავემართე. საბძელი ახორთან ახლოს გვედგა, ხოლო საბძელზე მოტოლოშინებული იყო ყავრებით შემოჭედილი საქათმე, იქ ორიოდე კვერცხმოლეული დედალი კრიახობდა.
საბძელში ჩალა და ცოტაც ზაფხულში მოთიბული თივის ნარჩენები ეყარა. ნენესთვის ცხვირისატეხელას მოძებნა სწორედ იმ თივის ნაპნევებში მეწადა.
ჩალის კონები ერთმანეთზე შევყარ-შევზვინე და კედლის ძირებისკენ მიხვედრებულ თივის ნარჩენებს ჩიჩქნა დავუწყე. უცებ, ღმერთო ჩემო, რას ვხედავ, _ ერთ ალაგას ბუჯერად მომცვრეულ თივაში ორი კაკალი თეთრი კვერცხი ანათებს, უყურე შენ, ქათამს ფარღალალა საქათმეში შეცივებია და აქ, მყუდროში, მოუწყვია კვერცხისდება, _ ვთქვი ჩემთვის, სიხარულით ორივე კვერცხი ავიღე და `ბლუზის~ ჯიბეებში იქით-აქეთ ჩავიდე. მერე გამახსენდა, რომ ქათამი უმძევლოდ ახალ კვერცხს აღარ დადებს-მეთქი და ერთი უკანვე დავაბრუნე. იმ შავი ლობიოს გადამკიდე ერთ ცალ კვერცხზეც ყაბულს ვიყავი. საოცარია, _ იმევა ბუჯერში მალე ცხირსატეხელას ხმელი გულებიც ამოვარჩიე რამდენიმე მარცვალი და ბედნიერი შინ შევბრუნდი.
ჩემი კვერცხი ნენემ ღადარში ჩაფლა. ცივი მჭადის ნატეხები, მე თვითონ, გაბოგვილ მაშაზე მივაწყვე და გასაფიცხებლად ცეცხლს მივუშვირე.
დედამ ხმელი ყვავილის ბუსუსებიან გულს ხელი გადაუსვა, სული გადაუბერა და ცხვირის ცალ ღრუში მსუბუქად დაჰკრა და მალე შევნიშნე გამოჩხრეკილ ნაცარში როგორ ჩავარდა რამდენიმე წვეთი სისხლი. ერთხანს ისე წახრილი იჯდა ნენეი, მერე აიმართა, ადგა, თუნგიდან ცივი წყლით პეშვი გაივსო, ცხვირზე შეისხურ-შეითქაშუნა და მე შემომხედა.
_ შენ მომარჩინე, შვილო, დაგლოცონა, შვილო... დედას ლოცვა სულ, სულთ თან წაგყვება, შვილო...