ალექსანდრ ბლოკი - ყველაფერი - ერთად, რაც ინტერნეტში ვიპოვე
ლექსანდრ ბლოკის ლექსები, თარგმნილი ნინო დარბაისელის მიერ
1, გამაიუნი
მთარგმნელისაგან:
დაუჯერებელია, მაგრამ ფაქტი!
ბოლო დრომდე დარწმუნებული ვიყავი, რომ ალექსანდრ ბლოკის ეს უაღრესად მნიშვნელოვანი ლექსი
ქართულ ენაზე ჯერ კიდევ წინა საუკუნეში იყო თარგმნილი და ვეძებდი, როგორც ეკფრასისის ნიმუშს, მჭირდებოდა რაღაც გამოკვლევისთვის.
ვთხოვე მეგობრებს, პოვნაში დამხმარებოდნენ და გუშინ - დღეს მომწერეს არაო, არ არსებობს ამისი თარგმანი არსადო.
ისე, მეც კარგი ვინმე ვარ, რა!
ამდენ ძებნას, ადამიანების შეწუხებას, ლოდინს არ სჯობია, დაჯდე და ცოტა თავ- ხელი შენ თვითონ გაანძრიო?!
მაგრამ ნამდვილად რომ მახსოვდა ეს სიტყვა?!
ადრე ვწერდი, რუსული და მეტადრე დასავლური კულტურის რეალიათა მითიზაცია ხდებოდა-მეთქი ქართულ პოეზიაში და ჰა, ნიმუში!
ზემოთ ტიციან ტაბიძის ლექსი დავდე, თამუნია წერეთელს” და იქ ფინალში ამბობს:
ასე იმღერის ძველი მოტივით
სამოთხის ჩიტი - გამაიუნი.
და “თამუნიას” ურითმავს.
მოკლედ, თუ არ გვქონდა ბლოკის გამაიუნის თარგმანი ახლა ხომ გვაქვს!
გამაიუნი
(ნახატი ვ . ვოსნეცოვისა)
სად ზედაპირები წყლებს უკიდეგანოს
დაისის სინათლით სულ გაუძოწისფრდა,
წინასწარმეტყველებს ქალ-ჩიტი და გალობს,
არ ძალუძს, მღელვარე რომ დაძრას იგი ფრთა.
იხილა, თათართა თავდასხმა რაც არის,
იხილა მრავალი სიკვდილით დასჯილი
და აცახცახება, შიმშილი, ხანძარი,
ბოროტთა ზეობა, მართალთა სიკვდილი.
მარადისწინარე ძრწოლით მოცულია.
სახე მშვენიერი ეწვის სიყვარულით,
თუმც რასაც წამოთქვამს, სწორი ჩანს
სრულიად
ბაგენი შემხმარი სისხლით დაფარული.
23 თებერვალი 1899
ГАМАЮН, ПТИЦА ВЕЩАЯ
(Картина В. Васнецова)
На гладях бесконечных вод,
Закатом в пурпур облеченных,
Она вещает и поет,
Не в силах крыл поднять смятенных…
Вещает иго злых татар,
Вещает казней ряд кровавых,
И трус, и голод, и пожар,
Злодеев силу, гибель правых…
Предвечным ужасом объят,
Прекрасный лик горит любовью,
Но вещей правдою звучат
Уста, запекшиеся кровью!..
1899
2 .დღენიადაგ ბნელ ტაძრებში დავალ
მთარგმნელისაგან: ეს არის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ლექსი რუსული პოეზიისა. კადნიერად ვფიქრობ, რომ ქართული სიმბოლიზმის მკვლევართათვის საციტირებლად გამოდგება, სიზუსტის მხრივ.
***
დღენიადაგ ბნელ ტაძრებში დავალ,
ჩვეულ წესებს აღვასრულებ მწირებს.
მომალანდებს ჩემს მშვენიერ დამას
ლამპადები წითლად მოციმციმე.
მე მაღალი კოლონების ჩრდილში,
მაცახცახებს, როს ჭრიალებს კარი.
ცისკროვანი მიცქერს, მიპყრობს შიში
ოდენ ხატის, ჩემი ნასიზმრალის.
ო, სამოსი რარიგ ნაცნობია
ამ დიდებულ მარადიულ ქალის!
კარნიზებზე მაღლა- მაღლა რბიან
ღიმი, ზღაპარ-ზმანებანი მქრქალი.
ო, წმიდაო, სანთლის მოალერსის
შუქმა სახე ლხენით გაგიჯერა!
ხმა და სუნთქვა შენი მე არ მესმის,
თუმც, ძვირფასო, ეს - შენა ხარ, მჯერა!
1899 25 თებერვალი
Александр Блок - Вхожу я в темные храмы
Вхожу я в темные храмы,
Совершаю бедный обряд.
Там жду я Прекрасной Дамы
В мерцаньи красных лампад.
В тени у высокой колонны
Дрожу от скрипа дверей.
А в лицо мне глядит, озаренный,
Только образ, лишь сон о Ней.
О, я привык к этим ризам
Величавой Вечной Жены!
Высоко бегут по карнизам
Улыбки, сказки и сны.
О, Святая, как ласковы свечи,
Как отрадны Твои черты!
Мне не слышны ни вздохи, ни речи,
Но я верю: Милая - Ты.
23 февраля 1899
***
3. კლეოპატრა
მთარგმნელისაგან :
ავტორი ამ უცნობილეს ლექსში გადმოგვცემს მუზეუმში კლეოპატრას ცვილის ფიგურის ხილვით გამოწვეულ განცდებს.
შეიძლება ითქვას, რომ ბლოკის ეს შედევრი იმ ორიგინალთა რიგს მიეკუთვნება, რომელიც ქართველი მთარგმნელებისთვის თავისებურ საჯილდაო ქვად იქცა.
1907 წელს შექმნილი ეს ლექსი ჩვენში პირველად თარგმნილია გასული საუკუნის დასაწყისში, ვალერიან გაფრინდაშვილის მიერ და ეს იმ დროისთვის საუკეთესო თარგმანი - ქართველ პოეზიის მოყვარულთათვის თავისებურ კლასიკადაა მიჩნეული.
ლოგიკურია, რომ მას შემდეგ ქართული მთარგმნელობითი გამოცდილება მეტად გამდიდრდა, ქართულ ენასაც ცვლილებები დაეტყო. თანამედროვე თარგმანთა შორის გამოვყოფდი სოსო სიგუას ნამუშევარს, თავისი სადა, თანამედრივე ქართულით და ორიგინალის ტექსტთან სიახლოვით, რიტმის სიმსუბუქით თუმცა ვისურვებდი, მთარგმნელს რითმათა განლაგების წესიც დაეცვა. (სქემაა ABAB CDCD…)
კლეოპატრა
- - - -
ღია - მწუხარე პანოპტიკუმის კარი,
ერთი, მეორე, უკვე მესამე წელი,
მივეშურებით ბრბო უტიფარი, მთვრალი.
იქ დედოფალი გველის კუბოში მწოლი.
შუშის კუბოში ის განისვენებს მშვიდი.
არც მკვდარია და არცა ცოცხალი ახლა.
ჩურჩულებს ხალხი, დაკარგული აქვს რიდი
და ჩურჩულს უხვი ბილწსიტყვაობაც ახლავს.
ზანტად გაშლილი მიწოლილია ქალი -
მარადი ძილით რომ დაიძინოს სწრაფად.
უხსენებელი მსუბუქი, არა ჩქარი
ცვილის მკერდს მისას მშიერი დაეწაფა.
მე სამარცხვინო და გამყიდველი ვინმე,
ჩამლურჯებია მრგვლად ვისაც თვალი წყვილი,
მოვედი, დავყო აქ ხანი რამდენიმე,
ვნახო დიადი პროფილი მისი, ცვილი.
- გათვალიერებს მოურიდებლად ყველა,
ვუცქერ ცარიელ კუბოს სამეფოდ ნაგებს,
თორემ ვისმენდი მე არაერთხელ, ნელა
როგორ ფშვენს შენი ფერფლადქცეული ბაგე.
-მიკმიეთ ყველამ, იცოდეთ ჩემი ყადრი!
ფანტეთ ყვავილნი, გზად ბრწყინვალებით ვეფლო!
ეგვიპტის ვიყავ მე დედოფალი ადრე,
ახლა - ცვილი ვარ, რაღაც ნაშთი და ფერფლი.
- ო, დედოფალო, მე ტყვედქმნილი ვარ შენი,
მე ეგვიპტეში ვიყავი ერთი მონა,
ახლა მერგუნა ბედითი განაჩენი,
ვიყო პოეტი და მეფის მქონდეს წონა.
ხედავ კუბოდან, ვით რომი იყო უწინ,
რუსეთი არის შენი არსებით მთვრალი?
კეისარი და მე ვართ მეტრფენი ლუწი,
ბედის წინ ტოლი, მარადის დაუმცხრალი.
გავჩუმდი. ვუცქერ. არ ესმის, არც რა უთქვამს.
თუმცა ემჩნევა, ოდნავ უტოკავს მკერდი
და გამჭვირვალე ქსოვილში ატანს სუნთქვა...
და გავიგონე, კარგად რომ დავაცქერდი:
- ადრე მე მქონდა ჭექა-ქუხილის ძალი,
ახლა ძალი მაქვს უფრორე, მწველთა მწველი,
ძალმიძს, მთვრალ პოეტს ცრემლით ავუვსო თვალი,
ვაცინო - მთვრალი მე პროსტიტუტი ძველი.
1907
Александр Блок
Клеопатра
Открыт паноптикум печальный
Один, другой и третий год.
Толпою пьяной и нахальной
Спешим… В гробу царица ждет.
Она лежит в гробу стеклянном,
И не мертва и не жива,
А люди шепчут неустанно
О ней бесстыдные слова.
Она раскинулась лениво —
Навек забыть, навек уснуть…
Змея легко, неторопливо
Ей жалит восковую грудь…
Я сам, позорный и продажный,
С кругами синими у глаз,
Пришел взглянуть на профиль важный,
На воск, открытый напоказ…
Тебя рассматривает каждый,
Но, если б гроб твой не был пуст,
Я услыхал бы не однажды
Надменный вздох истлевших уст:
«Кадите мне. Цветы рассыпьте.
Я в незапамятных веках
Была царицею в Египте.
Теперь — я воск. Я тлен. Я прах». —
«Царица! Я пленен тобою!
Я был в Египте лишь рабом,
А ныне суждено судьбою
Мне быть поэтом и царем!
Ты видишь ли теперь из гроба,
Что Русь, как Рим, пьяна тобой?
Что я и Цезарь — будем оба
В веках равны перед судьбой?»
Замолк. Смотрю. Она не слышит.
Но грудь колышется едва
И за прозрачной тканью дышит…
И слышу тихие слова:
«Тогда я исторгала грозы.
Теперь исторгну жгучей всех
У пьяного поэта — слезы,
У пьяной проститутки — смех»
1907
4 *** ( არის წუთები)
არის წუთები, როცა ქუხილი
საბედისწერო ვერ შეგაშინებს,
თუ ვინმემ მხარზე დაგადო ხელი,
თუ შემოგხედა ნათლად მაშინვე...
და ბნელ უფსკრულში ჩაიმარხება
ყოფითი დარდი უეცრად ყველა.
უფსკრულს სიჩუმის შვიდფერ სახებად
შემოადგება ზედ ცისარტყელა...
და ჰანგი ნორჩი, იდუმალ არის
მდუმარებაში მშვიდად მდინარი
შეარხევს სიმებს, ყოფით მძინარეს,
ჟღერს დაძაბული სული, ვით ქნარი...
1912
***
Есть минуты, когда не тревожит
Роковая нас жизни гроза.
Кто-то на́ плечи руки положит,
Кто-то ясно заглянет в глаза…
И мгновенно житейское канет,
Словно в тёмную пропасть без дна.
И над пропастью медленно встанет
Семицветной дугой тишина…
И напев заглушённый и юный
В затаённой затронет тиши
Усыплённые жизнию струны
Напряженной, как арфа, души…
1912
***
5. ***(გარბიან დღეული ჩრდილები, მოღალატეები)
გარბიან დღეული ჩრდილები მოღალატეები.
ხმამაღლა, მკაფოდ აჟღერდნენ სამრეკლოს ზარები.
გაცისკროვნებულა ტაძარში უკვე კიბეები,
ცოცხლობს საფეხურიც, ოცნებით, რომ მიეკარები.
აქ შენ ჩამოივლი, ცივ ქვას შეეხები მოსილი
შემაშინებელი სიწმიდით, საუკუნოვანით,
ალბათ, გაზაფხულის ჩამოგივარდება ყვავილი,
აქ, სადაც ნისლშია მკაცრი ხატებების სავანე.
ვარდისფერ აჩრდილთა დიდდება ხმები ბუნდოვანი
და ჟღერს სამრეკლოდან ზარის ხმა, მკაფიო, ცხოველი,
ძველ საფეხურებზეც თანდათან ნისლმა დაივანა,
გაცისკროვნებული - უკვე შენს ნაბიჯებს მოველი!
1902
Александр Блок - Бегут неверные дневные тени
Бегут неверные дневные тени.
Высок и внятен колокольный зов.
Озарены церковные ступени,
Их камень жив - и ждет твоих шагов.
Ты здесь пройдешь, холодный камень тронешь,
Одетый страшной святостью веков,
И, может быть, цветок весны уронишь
Здесь, в этой мгле, у строгих образов.
Растут невнятно розовые тени,
Высок и внятен колокольный зов,
Ложится мгла на старые ступени....
Я озарен - я жду твоих шагов.
4 января 1902
***
6. ნაშემოდგომი ნავსადგურიდან
***
ნაშემოდგომი ნავსადგურიდან,
თოვლით თეთრად რომ მოტიალდება,
ნაოსნობაა დანიშნული და
გადიან მძიმე აქ ხომალდები.
შავ ცაზე მაშინ ერთი რამ არის -
წყლის ზედაპირზე - ამწე თოვაში
და დაქანაობს კენტი ფანარი
თოვლით დაფარულ ნაპირზე მაშინ.
და მეზღვაური, ბორტს რომ ჩამორჩა,
მიდის, ბურუსში, სასმელმა სძლია.
დაკარგულია ყოველი, მორჩა!
კმარა - მე მეტი არ შემიძლია!
და უკაცრიელ ნავსადგურს ღამით
პირველი თოვლი აქვს დაფენილი.
დაფარულს სუფთა, ნაზი სუდარით,
შენ მეზღვაურო, გეტკბილა ძილი?
1909
Поздней осенью из гавани,
От заметенной снегом земли
В предназначенное плаванье
Идут тяжелые корабли.
В черном небе означается
Над водой подъемный кран,
И один фонарь качается
На оснеженном берегу.
И матрос, на борт не принятый,
Идет, натаясь, сквозь буран.
Все потеряно, все выпито!
Довольно — больше не могу!
А берег опустелой гавани
Уж первый легкий снег занес…
В самом чистом, в самом нежном саване
Сладко ль спать тебе, матрос?
14 ноября 1909
7. რარიგ მძიმეა
მთარგმნელისაგან:
ეს ალ. ბლოკის ერთ-ერთი საპროგრამო ლექსია, იმდენად მნიშვნელოვანი რუსული და მის კვალად , მაშინდელ რუსეთის იმპერიაში შემავალი სხვა ეროვნული პოეზიებისთვის, რომ მთარგმნელს არავითარ გასაქანს არ აძლევს, რომ თავს უფლება მისცეს, თავისი მხრით რამე შემატოს ან მოაკლოს ნათქვამს.
მეტი-მეტი “ადგილზე” ქართული ენის სიტყვათწარმოებითი ბუნების იმედად დარჩეს. არსებობს ამ ლექსის არაერთი შესანიშნავი თარგმანი, მაგრამ მე ვიტყოდი, რამდენადაც შესანიშნავად ჟღერს, იმდენადვე დაშორებულია ორიგინალში ჩადებულ, ალ. ბლოკისეულ სიმბოლისტურ კონცეფციას.
რამდენჯერ მაქვს ეს ლექსი თარგმნილი?!- მილიონჯერ, დაწყებული ახალგაზრდობიდან დღემდე. ზოგი მეტად წარმატებული იყო, ზოგი ნაკლებად. იმის მიხედვით, თუ რამდენად ღრმად ვწვდებოდი ბლოკის ნათქვამის არსს და რამდენად მყოფნიდა მთარგმნელობითი ოსტატობა.
ამჯერად მეჩვენება, რომ ამ ლექსს ფილოსოფოს პლატონის “ბაძვის თეორიის” ექო მოჰყვება. (იხ. ჩემი ბოლოდროინდელი იუმორისტული ლექსი სწორედ ამის თაობაზე - ,,ფილოსოფოსს უთქვამს პლატონს”)
ეს ჩემი ახალი ცდაა. ამჟამად მე - ამაზე ზუსტად გადმოტანა აღარ შემიძლია, სხვას თუ გამოუვა, გამიხარდება.
***
რარიგ მძიმეა, დადიოდე კვლავ კაცთა შორის
და მკვდარმა თავი მოაჩვენო ცოცხლად სრულიად
და ტრაგიკული ვნებათღელვის მის თამაშურის
უთხრო ამბავი მათ, ვის ჯერაც არ უცხოვრიათ.
და მჭვრეტი შენი ღამეული კოშმარის მაშინ
აგნებდე წესრიგს, უწესრიგო გრძნობა ნაძალი,
რომ ხელოვნების ფერდაკარგულ გამოვლენაში
მათ დამღუპველი აცნობინო იგი ხანძარი.
(1910-1914)
Как тяжело ходить среди людей
И притворятся непогибшим,
И об игре трагической страстей
Повествовать еще не жившим.
И, вглядываясь в свой ночной кошмар,
Строй находить в нестройном вихре чувства,
Чтобы по бледным заревам искусства
Узнали жизни гибельной пожар!
(1910-1914)
***
8. . რესტორანში
მთარგმნელისაგან:
ბლოკის ეს ლექსი სიმბოლიზმის პრობლემატიკაზე მოფიქრალი და მომუშავე ქართველი მკვლევარებისთვის კონცეპტუალურად, უაღრესად მნიშვნელოვანია.
ამიტომ ვეცადე, თითქმის ბწკარედული სიზუსტით გადმომეცა იგი თარგმანში,
რომ ქართულად ციტირებისთვის გამოსდგომოდათ.
ჯერ საერთოდ მიმაჩნია, რომ თარგმანისას გადმოტანის სიზუსტეს დიდი მნიშვნელობა აქვს, ბლოკთან კი ეს - გადამწყვეტია, რადგან ნიუანსების პოეტია.
ამ ნიუანსებს დაუკარგავ ან თუნდაც მოაკლებ და ხელში თავისთავად უზარმაზარი პოეტი - პუშკინი შეგრჩება, ბლოკისთვის კი ეს წინარე საფეხურია, წინამორბედია და (ბოდიში, რუსული შრიფტი არა მაქვს ამწუთას) გამოვა “ ია პომნიუ ჩუდნოე მგნავენიე”
“აი და, ნეტა ის ხმები!” - შევურჩიე იმ მომენტს, სადაც ბლოკი ბოშური სიმღერებისთვის დამახასიათებელ რეფრენულ შორისდებულს იყენებს რითმად.
რესტორანში
ვერასოდეს დავივიწყებ (ნეტა იყო თუ არა
ის საღამო), რომ მოედო ცეცხლისფერი ცისკარი
და ფერმკრთალი ზეცა შეხსნა, მწველად გადაუარა
და კვლავ ჩანდა დაბლა ყვითლად არაერთი - ფანარი.
მე ვიჯექი ფანჯარასთან ავსებული დარბაზის,
სად მღეროდნენ სიყვარულზე ვიოლინოს ხემები.
გამოვგზავნე შავი ვარდი მე ბოკალით ლამაზით,
ოქროსფერით, ზეცისფერით, აი, და, ნეტა ის ხმები!
შენ შეხედე. დავიჭირე მზერა ბასრი, შემკრთალი,
მზერა შენი ქედმაღლური და მას ვეცი თაყვანი.
შენს კავალერს, მკვეთრად მესმა, როგორ წყნარად უთხარი:
“ესეც შეყვარებულია”, თუმცა იდგა ყაყანი.
და იმწუთას საპასუხოდ ახმიანდნენ სიმები,
ჟღერდნენ გრძნობამორეული ვიოლინოს ხემები.
ჩემთან გგრძნობდი, ჭაბუკური გმობით განაწამებით,
კიდევ - ოდნავ შესამჩნევად მოკანკალე ხელებით.
აფართხალდი დამფრთხალ ჩიტად, გაჭრა გსურდა შენ მაშინ.
შენ მსუბუქად, ვით სიზმარმა ჩემმა ჩამოიარე
და სუნამოს სუნი დადგა, წამწამების თვლემაში,
მომესმოდა შორეული აბრეშუმის შრიალი.
სარკეების სიღრმეები შენს მზერებს ირეკლავდა
და შორიდან მიყვიროდი- “დაიჭერე ესო!” და
მძივთა აცმა ყელზე ხტოდა, ბოშა ქალი ცეკვავდა
და განთიადს სიყვარულით დამწვარი შეჰკვნესოდა.
1910 г.
Александр Блок
В РЕСТОРАНЕ
Никогда не забуду (он был, или не был,
Этот вечер): пожаром зари
Сожжено и раздвинуто бледное небо,
И на желтой заре — фонари.
Я сидел у окна в переполненном зале.
Где-то пели смычки о любви.
Я послал тебе черную розу в бокале
Золотого, как небо, Аи.
Ты взглянула. Я встретил смущенно и дерзко
Взор надменный и отдал поклон.
Обратясь к кавалеру, намеренно резко
Ты сказала: «И этот влюблен».
И сейчас же в ответ что-то грянули струны,
Исступленно запели смычки...
Но была ты со мной всем презрением юным,
Чуть заметным дрожаньем руки...
Ты рванулась движеньем испуганной птицы,
Ты прошла, словно сон мой легка...
И вздохнули духи, задремали ресницы,
Зашептались тревожно шелка.
Но из глуби зеркал ты мне взоры бросала
И, бросая, кричала: «Лови!..»
А монисто бренчало, цыганка плясала
И визжала заре о любви.
***
9. სირინი და ალკონოსტი
მთარგმნელისაგან:
ალექსანდრ ბლოკის ეკფრასისტულ ლექსებზე მეტნაკლებად სრული წარმოდგენის შესაქმნელად, აუცილებელი იყო, ეს ლექსიც მეთარგმნა. ვასნეცოვი ბლოკისთვის გამორჩეულად საყვარელი მხატვარი იყო. მის სურათებში თითქოს მზა მასალა იდო სახვითი, - ვიზუალური ხელოვნებიდან - პოეზიაში, - ვერბალურ ხელოვნებაში, თანაც სიმბოლისტურში ,, სათარგმნელად”
ვასნეცოვი რუსული მითოსური და ფოლკლორული მოტივებით, პერსონაჟების გამოსახვით იყო გატაცებული. მისი ვიზუალური ინტერპრეტაციები კი ძალზე შთამბეჭდავი გამოდიოდა. სხვათა შორის, არსებობს აზრიც, რომ ვასნეცოვი თავადაც მხატვარი - სიმბოლისტი იყო. ყოველ შემთხვევაში, ერთი რამ ცხადია, მისმა სახვითმა შემოქმედებამ ადრეულ ბლოკს წარუშლელი კვალი დაამჩნია.
.
ბლოკისგან კი, როგორც რუს სიმბოლისტთა ერთ- ერთი მთავარი ფიგურისაგან, სხვა არარუსი ავტორები დიდად დავალებულნი არიან. (ამას წინ ტიციან ტაბიძის მაგალითი ხომ უკვე ვნახეთ!)
სავარაუდოდ, გალაკტიონმა მისთვის ჩვეული მიდგომა აქაც გამოავლინა. ეკფრასისით რუს სიმბოლისტთა დაინტერესება კი გაიზიარა, მაგრამ არა ოდენ ვიზუალური, არამედ უფრო მასშტაბური, სივრცული, არქიტექტურული ეკფრასისის ნიმუში შექმნა ,, ნიკორწმინდის სახით”. ნიკორწმინდა - ქრონოლოგიურად არ მიეკუთვნება მის სიმბოლისტურ პერიოდს, გაცილებით გვიანდელია, მაგრამ ვფიქრობ მისი ,, მარმარილო” - ლუვრის მუზეუმის საგამოფენო ინტერიერის ეკფრასისია. (ამის თაობაზე იხ . ამავე სათაურიანი ჩემივე ნაშრომი, ჟ. ცისკარში)
გალაკტიონ ტაბიძე
მარმარილო
აჰყვე კიბეებს - სადაც სფინქსი ქვებს ეფერება,
და შიშში გრძნობდე, რომ ახლოა ბედნიერება, -
ოჰ! რამდენია სიცოცხლეში ასეთი წამი!
სულში გენიით ატეხილი რეკავს ლერწამი,
და ვან-დეიკის ლანდებივით მწვანდება ღამე...
ოჰ! რამდენია, რამდენია ასეთი რამე!
აჰყვე ვარდისფერ საფეხურებს და აჰყვე ისე,
რომ შენს წინ სხივზე ლანდად იდგეს ყრმა დიონისე;
გრძნობდე, რომ ისევ უკვდავია თქვენი მსგავსება:
ერთნაირ სულში ერთნაირი მზის მოთავსება,
ერთგვარი სახე, ერთი ცეცხლი და სითამამე...
ოჰ! რამდენია, რამდენია ასეთი რამე!
აჰყვე ოცნებით მარმარილოს თლილ საფეხურებს,
სადაც ყოველ მხრით პრაქსიტელის თვალი გიყურებს, -
ცა სიყვარულის და სიცოცხლის ძვირფასი თასი.
და ყოფნა ასე, მოლანდება ასი ათასი,
რომ შენს გვირგვინზე წაშლილია შავი ნაპრალი...
ოჰ! რამდენია, რამდენია ამგვარად მთვრალი!
დასასრულ, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ გალაკტიონის წყალობით, ქართულ პოეზიაში ორი შედევრი გვაქვს, ორი ბრწყინვალე, თანაც ორიგინალური ნიმუში ეკფრასისისა- ,,ნიკორწმინდა” , რომელსაც ფუნდამენტური გამოკვლევა უძღვნა თეიმურაზ დოიაშვილმა და “მარმარილო”, რომელსაც გამოკვლევა უძღვნა თქვენმა მონა-მორჩილმა.
აქვე აღვნიშნავ, რომ პაოლო იაშვილის “დარიანულ დღიურებში” გვაქვს ე.წ. “ფიქციური ეკფრასისის” ნიმუშიც. ჩემი აზრით, ინსპირირებული ოსკარ უაილდის შემოქმედებით. (ამაზე - სხვა დროს!)
სირინი და ალკონოსტი
(ფრინველნი სიხარულისა და დარდისა)
მის ხშირთა კულულთა ტალღები,
თავის გადაქნევა მისი,
სირინის მზერაში სიმღერა
მიღმიერ ტკბობათა ისმის.
და მკერდში სუნთქვას რომ იგუბებს,
ფრთიან ტანს გადუხსნის სხივთა,
სუნთქვით მთელ ნელსურნელს იგემებს,
სულს უჩინ გაზაფხულს მირთავს .
და მძლავრი ჟინით რომ აღტაცდა,
ელვარე თვალს ცრემლი ჟონავს,
საცაა, ფრთებს გაშლის, ცოტაც და
გაჰყვება სხივების კონას.
მეორე - მძიმე დარდს მოუცავს,
დაღლილა, ელევა ძალი.
დარდიან და უწყვეტ სალოცავს
ეძლევა მკერდსავსე ქალი.
გალობით ღრმა კვნესას გამოსცემს,
მკერდში ქვითინია მძიმე,
ტანზე დატოტვილი გაოცებს
შავი ფრთა, არ ტოვებს იმედს.
შორით - ძოწისფერი ციაგი
ფირუზ ცას სძლევს მოციმციმე.
სისხლიან წამწამზე კი იგი
მოგორავს კურცხალი მძიმე.
23—25 თებერვალი 1899
(თარგმანი ნინო დარბაისელისა)
Сирин и Алконост
Птицы радости и печали
Густых кудрей откинув волны,
Закинув голову назад,
Бросает Сирин счастья полный,
Блаженств нездешних полный взгляд.
И, затаив в груди дыханье,
Перистый стан лучам открыв,
Вдыхает всё благоуханье,
Весны неведомой прилив…
И нега мощного усилья
Слезой туманит блеск очей…
Вот, вот, сейчас распустит крылья
И улетит в снопах лучей!
Другая — вся печалью мощной
Истощена, изнурена…
Тоской вседневной и всенощной
Вся грудь высокая полна…
Напев звучит глубоким стоном,
В груди рыданье залегло,
И над ее ветвистым троном
Нависло черное крыло…
Вдали — багровые зарницы,
Небес померкла бирюза…
И с окровавленной ресницы
Катится тяжкая слеза…
23—25 февраля 1899
მთარგმნელისაგან
10. ლოცვა
მთარგმნელისაგან: ეს - სათარგმნელად ძნელი ლექსია, როგორც სიმბოლისტურ ლექსთა უმრავლესობა.
იმედი მაქვს, ფეისბუქის ჩემს გვერდზე დადებული ფოტო ვიღაცას დაეხმარება წარმოსახვაში.
ამ ლექსში, რომელიც ეკფრასისის მომენტებს შეიცავს, აღწერილია პეტერბურგის ცნობილი “უსპენსკი საბორის”- ანუ ჩვენებურად, ღვთისმშობლის მიძინების ტაძრის შიდა ინტერიერი .
გალაკტიონის სიმბოლისტური პერიოდის ლირიკა დავალებულია ალ. ბლოკისგან, როგორც მისი ერთ-ერთი პირველწყაროსაგან და ეს - გალაკტიონოლოგიაში კარგად ცნობილი ფაქტია.
ჩემი ვარაუდით, გალაკტიონის “ვარდი სილაში”
(დედაო, ღვთისა, მზეო მარიამ…) ამ ლექსის გარემოში ტრიალებს და მისი, თავისებური პოეტური გაგრძელებაა.
ლოცვა
სიცოცხლე მისი სულ ბოლომდე გუნდში ჩამწვარა,
შენს ბნელ კლიროსზე, მგალობლებში რომ იდგა იგი.
იდგა ქალწულის იდუმალი, ნათელი მზერა
საკურთხეველზე, სად ალაგი არის ტარიგის. სასოწარკვეთილ გოგონათა კართან დადგომა,
იქ სადაც მუდამ ბინდია და ისმის დიდება.
შორეულ მერის, ნათელ მერის ხილვისა ნდომა,
მას - მზერანათელს, თმის ტალღები რომ ებინდება.
ჩათვლემილს ხატზე, ღმერთო, ესე მოგეზმანება,
ლურჯ საცეცხლურთა ქნევით კვამლი ირგვლივ რომ მიდის.
მე შენს წინაშე, ამბიონთან დგომის მაქვს ნება,
მე - ქალაქური ქუჩებიდან მოვსულვარ ბინდი.
გაზაფხულია ჩემთან ერთად ტაძრად მოსული
და ქალი ესე - უკვე ჩემი დანიშნულია,
მე საცეცხლურის კვამლის მფარავს სილურჯე სრული,
ხოლო ეს ქალი - ნისლიანი გაზაფხულია.
და აქაური ერთობის ქვეშ ვქრით და ვქრით ასე,
საკურთხეველზე ჩვენც კვამლივით გაშლა მოგველის.
ხალხს ვხიბლავთ რაკი, სასწაულით ვიქნებით სავსე
და ვუგალობებთ უსასრულოდ სხივნათელ მერის.
და გოგონებით ბნელი კარის ივსება არე
და საკურთხევლის კიბეს არეც არ ეპოვნება.
ისე მოსჩანან, თითქოს მერი შუქმომფინარე
მათ ჰპირდებოდეს დაისამდელ გაცისკროვნებას.
ხოლო ვიღაცის თმა მხუთავი, თანაც თხელღერი
ჩამოიშლება და სახეებს ირგვლივ ედება
და ამბიონზე უსარულოდ ქალის ხმა მღერის,
უმღერს ღვთისმშობელს, ქვეყნად ბევრს რომ ეიმედება.
მღერის ვარდებზე, მის ხატზე რომ ვიღაცამ დადო,
იქ, სადაც მუდამ ბინდია და გალობა ისმის.
შორეულ ქალწულს, ტკბილმოსურნეს უმღერის იგი,
მას, ვისაც თვალნი აქვს ნათელი და თმაში - ნისლი.
ნოემბერი 1906
МОЛИТВА
О жизни, догоревшей в хоре
На темном клиросе твоем.
О Деве с тайной в светлом взоре
Над осиным алтарем.
О томных девушках у двери,
Где вечный сумрак и хвала.
О дальной Мэри, светлой Мэри,
В чьих взорах — свет, в чьих косах — мгла.
Ты дремлешь, боже, на иконе,
В дыму кадильниц голубых.
Я пред тобою, на амвоне,
Я — сумрак улиц городских.
Со мной весна в твой храм вступила,
Она со мной обручена.
Я — голубой, как дым кадила,
Она — туманная весна.
И мы под сводом веем, веем,
Мы стелемся над алтарем,
Мы над народом чары деем
И Мэри светлую поем.
И девушки у темной двери,
На всех ступенях алтаря —
Как засветлевшая от Мэри
Передзакатная заря.
И чей-то душный, тонкий волос
Скользит и веет вкруг лица,
И на амвоне женский голос
Поет о Мэри без конца.
О розах над ее иконой,
Где вечный сумрак и хвала,
О деве дальней, благосклонной,
В чьих взорах — свет, в чьих косах — мгла.
1906
11 . უცნობი ქალი
. მთარგმნელისაგან: ეს- ერთი- ერთი ყველაზე კარგად შესწავლილი ქმნილებაა ბლოკისა რუსულ ლიტმცოდნეობაში. ერთი აზრის თანახმად, რომელსაც პირადად მე სარწმუნოდ მივიჩნევ. ბლოკის ეს ლექსი ინსპირირებულია ივ, კრამსკოის უაღრესად ცნობილი, ამავე სახელწოდების პორტრეტით ქალისა (“ ნეზნაკომკა” 1883) . როგორ ‘’აცოცხლებდა” ბლოკი საკუთარ პოეზიაში სახვითი ხელოვნების ნიმუშებს ანუ ქმნიდა დინამიურ ეკფრასისებს, ამისი არაერთი მაგალითი დევს ამ ნაკრებში. ეს ლექსიც რომელმაც უზარმაზარი გავლენა მოახდინა სიმბოლისტურ პოეზიაზე,მათ 1 რიგს უნდა მივაკუთვნოთ.
უცნობი ქალი
საღამოობით რესტორანთა თავზე ტრიალებს
ცხელი ჰაერი ველური და დამძიმებული
და მართავს მთვრალთა შეძახილებს მაღალხმიანებს
გაზაფხულური, დამნაცრავი რაღაცა სული.
შორს, დამტვერილი მოსახვევი ჩანს ბუნდოვანი.
ქალაქგარეთა აგარაკთა სევდას იამებს
მოოქროსფერო კრენდელები ფუნთუშოვანი
და სადღაც ბავშვის ატირება გაიხმიანებს.
და ყოველ მწუხრში შლაგბაუმთა გადაღმა ვლიან
მამაკაცები, ჩატეხილი კატილოკებით,
დასეირნობენ იქ დამებთან, როდი დაღლიან
ენამახვილნი. ქალნი ღიმილს ძლივს იოკებენ.
ტბაზე ნიჩაბთა სამაგრების ისმის ჭრიალი,
ერთვის ქალების უეცარი წამოკივლება.
ხოლო ზეცაში, ამ ყველაფრის თანაზიარი
უანგარიშოდ მთვარის დისკო გადაიხრება.
ყოველ საღამოს მეგობარი ჩემი ეული
ჭიქაში ჩემში ძველებურად აირეკლება
და იდუმალი და მომწკლარტო ეს სითხეული
მასაც ჩემსავით იმორჩილებს, ყრუდ ეუფლება.
ხოლო გვერდითა მაგიდებთან, ვხედავ აქედან,
ბოდიალობენ ლაკეები მთლად მძინარენი
და კურდღლებივით თვალჭყეტელა ლოთები სხედან,
სიტყვით «In vino veritas!»-ო შეძრეს არენი.
და ყოველ მწუხრზე, დათქმულ დროზე ის გამოჩნდება,
(ან მარტოოდენ უცნაური რამ სიზმარია),
ქალწული იგი, შემოსილი აბრეშუმებით
ბლანტ ფანჯარაზე ირეკლება და მდუმარეა.
და იგი ნელა მთვრალთა შუა გავლას ჩვეული,
მუდამ მარტოა, თანამგზავრი არ ჰყავს იქავე.
სავსე სურნელით და ნისლეულით
ის ფანჯარასთან ადგილს იკავებს.
და ქრიან ისევ ძველებური რწმენებით სავსე,
აბრეშუმები მისი მორჩილი,
შლაპა, საგლოვო ბუმბულით - თავზე,
ბეჭდებიანი ხელები თლილი.
და უცნაური სიახლოვით ჩემს დამტყვევებელს
ვჭვრეტ ვუალს მისას, წყვდიადებას რომ შეიერთებს.
ვხედავ მე ნაპირს მომჯადოებელს,
მომჯადოებელს ვხედავ შორეთებს.
და მე უღრმესი საიდუმლო მაქვს მონდობილი.
მე მაბარია მზე ვიღაცის, რომ მოვუარო.
და ჩემი სულის ყველა ხვეული,
მთხოვს მწკლარტე ღვინოს არ ვეუარო.
და სირაქლემის ხრილი ბუმბულნი
ჩემს ტვინში ნელა დაირწევიან
და თვალნი ლურჯნი და უფსკერულნი
შორეულ ნაპირს გაიშლებიან.
მე სულში მიძევს სანუკვარი რამ განძეული
და გასაღები მარტოოდენ ჩემში იდება,
მართალს იძახი შენ ურჩხულო, ხარ მთვრალეული.
ვიცი: ღვინოში სუფევს მთელი ჭეშმარიტება!
1906
Александр Блок
Незнакомка
По вечерам над ресторанами
Горячий воздух дик и глух,
И правит окриками пьяными
Весенний и тлетворный дух.
Вдали, над пылью переулочной,
Над скукой загородных дач,
Чуть золотится крендель булочной,
И раздаётся детский плач.
И каждый вечер, за шлагбаумами,
Заламывая котелки,
Среди канав гуляют с дамами
Испытанные остряки.
Над озером скрипят уключины
И раздаётся женский визг,
А в небе, ко всему приученный
Бессмысленно кривится диск.
И каждый вечер друг единственный
В моём стакане отражён
И влагой терпкой и таинственной
Как я, смирён и оглушён.
А рядом у соседних столиков
Лакеи сонные торчат,
И пьяницы с глазами кроликов
«In vino veritas!» кричат.
И каждый вечер, в час назначенный
(Иль это только снится мне?),
Девичий стан, шелками схваченный,
В туманном движется окне.
И медленно, пройдя меж пьяными,
Всегда без спутников, одна,
Дыша духами и туманами,
Она садится у окна.
И веют древними поверьями
Её упругие шелка,
И шляпа с траурными перьями,
И в кольцах узкая рука.
И странной близостью закованный,
Смотрю за темную вуаль,
И вижу берег очарованный
И очарованную даль.
Глухие тайны мне поручены,
Мне чьё-то солнце вручено,
И все души моей излучины
Пронзило терпкое вино.
И перья страуса склонённые
В моём качаются мозгу,
И очи синие бездонные
Цветут на дальнем берегу.
В моей душе лежит сокровище,
И ключ поручен только мне!
Ты право, пьяное чудовище!
Я знаю: истина в вине.
1906
12. ღამე, ქუჩა, აფთიაქი, ფარანი
მთარგმნელისაგან :
ბლოკის ამ ლექსის უამრავი კარგი ქართული თარგმანი არსებობს. რაც უფრო მცირე მოცულობისაა ლექსი და გამომსახველობითი საშუალებებიც მცირედაა გამოყენებული, მით ძნელად სათარგმნელია. აქ ვერც ვერაფერს დაამატებმ ვერც ვერაფერს მოაკლებ, ვერც შეცვლი. და მაინც რა საოცრებაა, რომ არათუ ეს ქართული თარგმანები განსხვავდებიან ერთმანეთისგან, ჩემივე ვერსიებიც კი, შესრულებული სხვადასხვა დროს, სხვადასხვაგვარი გამოდის. თან ყველა ჯერზე ვთვლი, რომ ამაზე ზედმიწევნითი სიზუსტე ორიგინალთან მიმართებაში, წარმოუდგენელია. ეს- ვერსიათაგან ყველაზე უკეთესად მიმაჩნია.
***
ღამე, ქუჩა, აფთიაქი, ფარანი
და ნათება უაზრო და მკრთალი.
საუკუნის მეოთხედიც დაფარო,
ვერას შეცვლი, ხსნა არსაით არის.
მოკვდები და - უბრუნდები გავლილს.
დასასრული კვლავ არაფერს უჩანს:
ღამე, არხის მოყინული ჭავლი,
აფთიაქი, ფარანი და ქუჩა.
1912
Александр Блок
* * *
Ночь, улица, фонарь, аптека,
Бессмысленный и тусклый свет.
Живи еще хоть четверть века -
Все будет так. Исхода нет.
Умрешь - начнешь опять сначала
И повторится все, как встарь:
Ночь, ледяная рябь канала,
Аптека, улица, фонарь.
1912
13 .ღვთისმშობლის მიძინება
მთარგმნელისაგან: ესეც ბლოკის უმნიშვნელოვანეს ლექსთა რიგს მიეკუთვნება. ესეც ღვთისმშობელ მარიამზეა, კერძოდ, მის მიძინებაზე.
ვიდრე ვიტყოდე, ალბათ უკვე მიხვდებოდით, რომ ქართველი სიმბოლისტებისთვის, მეტადრე გალაკტიონისათვის ესეც ერთ-ერთი პირველწყაროა.
ჩემი მკითხველებისთვის ცნობილია, რომ ბოლო პერიოდში დაინტერესებული ვარ ეკფრასისის მაგალითებით ქართულ და ზოგადად, პოეზიაში.
ეს ლექსი ბლოკისეული ეკფრასისის კიდევ ერთ ნიმუშად უნდა ჩაითვალოს. ( ერთი - “ლოცვა” - “სიცოცხლე მისი “, რომელიც პეტერბურგის ღვთისმშობლის მიძინების ტაძრის შიდა - ინტერიერის აღწერას გადმოგვცემს - ორიოდე დღის წინ უკვე გვედო).
გასული საუკუნის დასაწყისში (1908-1909 წ.წ.) იტალიაში მოგზაურობამ ალ. ბლოკზე წარუშლელი კვალი დატოვა. ამ კვალის გამოხატულებაა წინამდებარე ლექსიც, რომელიც სწორედ იტალიაში დაიწერა.
ღვთისმშობლის მიძინების თემა - ერთ-ერთი მთავარია ქრისტიანულ ფრესკულსა თუ ხატწერულ მემკვიდრეობაში,
საბედნიეროდ, უმბრიაში, კერძოდ სპოლეტოში შექმნილი ამ ლექსის ფრესკული პირველწყარო ბლოკისავე მინაწერის წყალობით, ჩვენთვის ზუსტადაა ცნობილი.
ფრესკა მიეკუთვნება ფრა ფილიპო ლიპის და სპოლეტოს ტაძარში დღემდეა დაცული. (იხ. ილუსტრაცია)
ცხადია, ბლოკისეული პოეტური ინტერპრეტაცია ზედმიწევნითი სიზუსტით არ გაჰყოლია ამ ფრესკას.
თავისი მხრით, არც რენესანსული და ზოგადად იტალიური ფრესკები გვევლინებოდნენ ბიბლიის უბრალო ილუსტრაციებად. ისინი ქრისტიანული ტრადიციის მეტნაკლებად თავისუფალ ინტერპრეტაციებს წარმოადგენდნენ, თუმცა ეს ინტერპრეტაციები სამუშაოს შემკვეთ სასულიერო წარმომადგენელთან წინასწარ თანხმდებოდა…
(გადახვევა - მიქელანჯელომ სიქსტეს კაპელაში მუშაობისას ჯერ ხომ მოწაფეები გაყარა, ხელს მიშლიანო, მერე შიგაც არავის უშვებდა და არავინ იცოდა, რას აკეთებდა. შემკვეთები - ფაქტის წინაშე დააყენა…)
ერთი დაზუსტება: ქრისტიანული რწმენის თანახმად, სიკვდილთან ორი მთავარანგელოზია დაკავშირებული. გაბრიელი და მიქაელი.
ქართულმა ზეპირსიტყვიერმა ტრადიციამ ეს ორი მთავარანგელოზი სიკვდილის ანგელოზ მიქელ-გაბრიელად ,,გააერთიანა”.
ღვთისმშობლის გარდაცვალებაზე ბიბლიის კანონიკური ტექსტი არაფერს გვამცნობს. ბიბლიისგარეთა ტრადიციით, გაბრიელ მთავარანგელოზმა თეთრი ყვავილები - შროშანები მიუტანა მარიამს, ოღონდ როცა ახარა, უფლის რჩეული ხარო.
ხარება - ესეც ცნობილი თემაა ქრისტიანულ მხატვრობაში და უმეტესად გაბრიელი ან მარიამი - თეთრი შროშანებით ხელში გამოისახება.
ხოლო ტრადიციით, ღვთისმშობლის გარდაცვალებისას გაბრიელმა სიმბოლურად პალმის რტო მიიტანა, ხოლო მიქაელ მთავარანგელოსმა - ღვთისმშობლის ამაღლებისას მიიტანა თეთრი ყვავილები, ანუ აქ არა გაბრიელი, არამედ მიქაელია სავარაუდებელი.
ღვთისმშობლის მიძინება
დაასვენეს მისი შესუდრული გვამი
ტყეში, სადაც ნორჩთა ხეთა არის რიგი.
გაახალგაზრდავდა მწუხარების გამო,
დაიბრუნა ისევ სილამაზე იგი.
უკვე არ - მჭახე და უკვე არ - უხეში
მოდის ვინმე ტყეში თითებმომუჭული,
საბოლოო თეთრი ყვავილებით ხელში
მთავარანგელოზი, უკვე ხანდაზმული.
ოქროსფერდებიან შორი მწვერვალები,
გამოსათხოვარი დგება განთიადი
და ნისლების ზემოთ, შორი იმ ველების,
გაცოცხლდება სამი მეფე კვლავ დიადი.
და ვარსკვლავმა ისევ რაღაც მიახარა,
მაგრამ სხვაა იგი, ვარსკვლავი გვიანი.
მწყემსებს მორევიათ სრულიად ჭაღარა,
თუმცა ფარა მთიდან მოდენეს ხმიანი.
და სიმშვიდის მათის მარად დამფარავი
ველებს ეფინება ნისლი წარუვალი.
განთიადს და ვარსკვლავს შუა ჩანს არავინ,
ოქროს შარავანდი ირევა მრავალი.
ზემოთ, სადაც ბევრი მკვეთრი მოსჩანს თხრილი,
რუ მღერის და ნუში ყვავილობს მდელოზე,
სარკოფაგი ერთი დგას თავგადახდილი
და სიშორეს უცქერს მთავარანგელოზი.
1909
Ал. Блок
Успение
Ее спеленутое тело
Сложили в молодом лесу.
Оно от мук помолодело,
Вернув бывалую красу.
Уже не шумный и не ярый,
С волненьем, в сжатые персты
В последний раз архангел старый
Влагает белые цветы.
Златит далекие вершины
Прощальным отблеском заря,
И над туманами долины
Встают усопших три царя.
Их привела, как в дни былые,
Другая, поздняя звезда.
И пастухи, уже седые,
Как встарь, сгоняют с гор стада.
И стражей вечному покою
Долины заступила мгла.
Лишь меж звездою и зарею
Златятся нимбы без числа.
А выше, по крутым оврагам
Поет ручей, цветет миндаль,
И над открытым саркофагом
Могильный ангел смотрит вдаль.
1909
14. სული ჩემი
მთარგმნელისაგან: გთხოვთ ყურადღება მიაქციოთ ამ არცთუ ისე დიდი ხნის წინ აღმოჩენილი ლექსის თარიღს. ეს ბლოკის (1880-1921)ერთ-ერთი ადრე ყმაწვილობისდროინდელი ლექსია.
სიმბოლისტ ბლოკამდე წინ ჯერ დიდი გზაა, მაგრამ ცხრა წლის ბავშვი წერს ამას.
***
სული ჩემი - მხარეა ჯადოსნური ფიქრების.
ჩაქრა ცეცხლი - გაფრინდნენ ფიქრები ჩემეული.
ცეცხლი თუკი ანთია - გამჭრიახი ვიქნები.
გონი მიძღვის, სად მელის მიზანი შორეული.
1889
Александр Блок
* * *
Моя душа – страна волшебных дум,
Потух огонь – и думы отлетели,
Огонь горит – и с новой силой ум
Меня ведет к моей далекой цели...
15 . ო, მინდა
მთარგმნელისაგან, ეს თარგმანი იმათთაგან ერთ-ერთია, წლების მანძილზე არაერთგზის რომ შძემიქმნია სხვადასხვა ვერსია. ამჟამად ვერსიათა შორის ეს ორი მივიჩნიე უპირატესად. მეჩვენება, რომ ორივე ერთი დონისაა
ო, მინდა
***
ო, მინდა ამქვეყნად უგონოდ ვიცხოვრო,
რაც ღირებულია, მინდა - ვამარადო,
რაც უპიროვნოა - ვაადამიანო,
რაც კი არ ამხდარა - მინდა ავახდინო!
დე, მძიმე მხუთავდეს ცხოვრების სიზმარი,
დე, ამა სიზმარში მე ვიგუდებოდე,
იქნებ მომავალში ჭაბუკი მღიმარი
გამოჩნდეს და ჩემზე ამრიგად ამბობდეს:
შევუნდოთ, ნურასდროს ნურავინ ნუ ჩათვლის,
სავსეს პირქუშობით ამქვეყნად უვლია,
ის მართლაც, პირმშოა სიკეთის და ნათლის,
ის - თავისუფლების დღესასწაულია!
5 თებერვალი 1914
ო, მინდა
***
ო, მინდა ვიცხოვრო ამქვეყნად უგონოდ,
მინდა ვადიადო - არსება ყოველი,
მინდა განვაკაცო - იგი უპიროვნო,
მინდა ავახდინო მე - აუხდენელი.
დე, მძიმე სიზმარი მახრჩობდეს ცხოვრების,
დე, ვიხუთებოდე ამ სიზმრად, მძინარე, -
ვინ იცის, მხიარულ ბიჭს ვემახსოვრები,
იტყვის მომავალში იგი პირმცინარე:
- ჭმუნვა ვაპატიოთ - ეს განა ისეთი
ფარული ძრავაა, რომ მართავს ნებისად?
მთლიანად - პირმშოა ნათლის და სიკეთის
მთლიანად - ზეიმი თავისუფლებისა!
5 თებერვალი 1914
Ал. Блок
***
О, я хочу безумно жить:
Всё сущее — увековечить,
Безличное — вочеловечить,
Несбывшееся — воплотить!
Пусть душит жизни сон тяжелый,
Пусть задыхаюсь в этом сне, —
Быть может, юноша веселый
В грядущем скажет обо мне:
Простим угрюмство — разве это
Сокрытый двигатель его?
Он весь — дитя добра и света,
Он весь — свободы торжество!
5 февраля 1914
16. საყდარში, გუნდში გოგო გალობდა
საყდარში, გუნდში გოგო გალობდა
ყველაზე, შორეთს ვინც დაიღალა,
ყველაზე, გემით ვინც ზღვად გავიდა
და შვება ვისაც შერჩა აღარა.
ხმა მისი გუმბათს ეშურებოდა,
კრთოდა თეთრ მხარზე ნათლის ღერო და
წყვდიადში ჩანდა, ყველას ესმოდა,
თეთრი სამოსი როგორ მღეროდა
და ყველა გრძნობდა, იქნება შვება,
ექნება გემებს ნავთსაყუდელი,
რომ უცხო ქვეყნად ვინც დაიღლება,
მოელის მარად ყოფა ნათელი.
ხმა - ტკბილი, სხივი - შეუდარები,
აღსავლის კართან ტირილი ნელი
ყრმის, იდუმალთან ნაზიარების,
რომ დაბრუნება არავის ელის.
1905
Девушка пела в церковном хоре…
Девушка пела в церковном хоре
О всех усталых в чужом краю,
О всех кораблях, ушедших в море,
О всех, забывших радость свою.
Так пел ее голос, летящий в купол,
И луч сиял на белом плече,
И каждый из мрака смотрел и слушал,
Как белое платье пело в луче.
И всем казалось, что радость будет,
Что в тихой заводи все корабли,
Что на чужбине усталые люди
Светлую жизнь себе обрели.
И голос был сладок, и луч был тонок,
И только высоко, у царских врат,
Причастный тайнам, — плакал ребенок
О том, что никто не придет назад.
1905
17. შენ - გერგო ცხოვრება, მე - უფრო, სიმღერა
***
შენ - გერგო ცხოვრება, მე - უფრო, სიმღერა...
ხარ ყოფის მნახველი, სიმწარენაგემი.
ჩემთან - უხილავი სულია, იმხელა
ზღვა გადამიშალა ხმების და ჰანგების…
შენ - სული გაწამებს, ჯაჭვებში გაგება,
ებმოდა ქარიშხალს, ებმოდა ქარბუქებს,
ჩემი კი - ტყვეობით არ დაიდაგება.
ლაჟვარდში ფერფლივით თავს აიმსუბუქებს.
ჩემო მეგობარო, ვგრძნობ, კარგახანია,
ყოფა არ დამინდობს და მეც შემეხება,
მაგრამ გულს მიფარავს მიწა თუ ქანია,
არავის შეხებით არ დამემეხება.
როცა დავიღლებით, ორი მომთაბარე,
დაგვფარავს ორივეს ბურუსის სიმძაღე,
მოდი, დაისვენე ჩემთან, მეგობარო,
მოვალ,, სასურველ , შენთან. დამიძახე!
1898
Александр Блок –
Ты много жил, я больше пел
Ты много жил, я больше пел...
Ты испытал и жизнь и горе,
Ко мне незримый дух слетел,
Открывший полных звуков море…
Твоя душа уже в цепях;
Ее коснулись вихрь и бури,
Моя - вольна: так тонкий прах
По ветру носится в лазури.
Мой друг, я чувствую давно,
Что скоро жизнь меня коснется...
Но сердце в землю снесено
И никогда не встрепенется!
Когда устанем на пути,
И нас покроет смрад туманный,
Ты отдохнуть ко мне приди,
А я - к тебе, мой друг желанный!
18. შებინდებისას ვხვდებოდით წყალთან
***
შებინდებისას ვხვდებოდით წყალთან,
ნიჩბით დინება ბევრჯერ გახაზე.
მიყვარდა შენი კაბა ქათქათა,
გადამაყვარა ოცნება ნაზი.
მეუცნაურა შეყრა უსიტყვო.
ჩვენ წინ კი ღამეს ქვიშის ბექობთან
ლამპიონების ნათელი ეტყო.
მკრთალ მშვენებაზე ვიღაც ფიქრობდა.
წვა და ალერსი, ვნება შეყრილთა
ქრება ლაჟვარდის მდუმარებაში.
ვხვდებოდით ღამის ნისლში, ნაპირთან,
სადაც ჭავლია, არის ლელქაში.
არც სიყვარული, არც წყენა, დარდი,
რამ გამილია, მაშორა, მიქრო…
ხმა პანაშვიდის, ეგ თეთრი მკერდი
უძრავი და ზედ - ნიჩაბი-ოქრო.
1902
Александр Блок –
Мы встречались с тобой на закате
Мы встречались с тобой на закате.
Ты веслом рассекала залив.
Я любил твое белое платье,
Утонченность мечты разлюбив.
Были странны безмолвные встречи.
Впереди - на песчаной косе
Загорались вечерние свечи.
Кто-то думал о бледной красе.
Приближений, лижений, cгораний-
Не приемлет лазурная тишь...
Мы встречались в вечернем тумане,
Где у берега рябь и камыш.
Ни тоски, ни любви, ни обиды,
Всё померкло, прошло, отошло..
Белый стан, голоса панихиды
И твое золотое весло.
13 мая, 1902 г.
19. ანათოს მთოვარემ ღამე - დაზაფრული
***
ანათოს მთოვარემ ღამე - დაზაფრული,
ახაროს სიცოცხლემ ადამიანები, -
არის ვერმომრევი ტრფობის გაზაფხული
სულში ქარბუქიან ავდრის ხმიანების.
დამაწვა სიმძიმე წყვდიადისეული,
მკვდარ მზერას ახვედრებს, როდესაც ვნებული,
მიმცხრალი თვალებით ახედავს სნეული
ეს სული, ტკბილ-ცხარე შხამ გადავლებული.
და ასე, ამაოდ ვნებათა მფარავი,
ჯერაც აისამდელ, ცივ ნისლში შევერთე
ბრბოს. მოხეტიალეს არ მიცნობს არავინ,
სავსეს სანუკვარი ფიქრით ერთადერთით:
ანათოს მთოვარემ ღამე - დაზაფრული,
ახაროს სიცოცხლემ ადამიანები,-
არის ვერმომრევი ტრფობის გაზაფხული
სულში ქარბუქიან ავდრის ხმიანების.
1898
Александр Блок - Пусть светит месяц — ночь темна
Пусть светит месяц — ночь темна.
Пусть жизнь приносит людям счастье, —
В моей душе любви весна
Не сменит бурного ненастья.
Ночь распростерлась надо мной
И отвечает мертвым взглядом
На тусклый взор души больной,
Облитой острым, сладким ядом.
И тщетно, страсти затая,
В холодной мгле передрассветной
Среди толпы блуждаю я
С одной лишь думою заветной:
Пусть светит месяц — ночь темна.
Пусть жизнь приносит людям счастье, —
В моей душе любви весна
Не сменит бурного ненастья.
Январь 1898. С.-Петербург
20. მესმის რეკა ზარების
- - - - -
მესმის რეკა ზარების, გაზაფხულდა მთა-ველად,
შენ კი გამოგიღია მხიარული დარაბა.
დღე ენთო და ილევა. უცქერდი გასართველად
ღრუბლის ნართებს, დიოდნენ ფერად ვარდისდარები.
ღიმმა გადაგირბინა, მიჩუმდა და გამქრალა.
ნეტა რამ ჩაგიარა და ამრიგად შეშინდი?
მივალ ტყისკენ. ტყეს დაჰკრავს ფერი ვარდის რამ მკრთალი...
დამივიწყებ ადვილად, ისე როგორც შემინდე!
აპრილი 1902
Александр Блок
Слышу колокол. В поле весна…
***
Слышу колокол. В поле весна.
Ты открыла веселые окна.
День смеялся и гас. Ты следила одна
Облаков розоватых волокна.
Смех прошел по лицу, но замолк и исчез...
Что же мимо прошло и смутило?
Ухожу в розовеющий лес...
Ты забудешь меня, как простила.
Апрель 1902
21. შენთან შეხვედრისა
***
შენთან შეხვედრისა მეშინია,
უფრო საშიშია - არშეხვედრა.
ყველა საკვირველად მიმაჩნია,
მუდამ მეჩვენება რამე ხვედრად.
ქუჩაში ლანდები მიმოდიან,
ნეტა - მღვიძარი თუ მძინარეა!
თავი ტაძრისათვის მიმინდია,
უკან - საშინელი რამ არეა.
მხრებზე მეხებიან ნაცნობები,
სახელს ვერ ვიგონებ, ვეკრძალები.
ყურში ხმიანება ჩამესმება
არცთუ შორეული დაკრძალვების.
ცა კი დაბალი და ავსახაა -
თავად ტაძარიც კი დაიფარა.
ვიცი: აქა ხარ და ახლოსა ხარ,
არა, შენ - იქა ხარ და აქ - არა!
1902
Мне страшно с Тобой встречаться
Мне страшно с Тобой встречаться.
Страшнее Тебя не встречать.
Я стал всему удивляться,
На всем уловил печать.
По улице ходят тени,
Не пойму — живут, или спят.
Прильнув к церковной ступени,
Боюсь оглянуться назад.
Кладут мне на плечи руки,
Но я не помню имен.
В ушах раздаются звуки
Недавних больших похорон.
А хмурое небо низко —
Покрыло и самый храм.
Я знаю: Ты здесь. Ты близко.
Тебя здесь нет. Ты — там.
5 ноября 1902
22. ბინდბუნდია
***
ბინდბუნდია, ბინდბუნდია გაზაფხულის,
ყინულივით ტალღებია ფეხებთან,
გულში - უცხო იმედები არნახულის,
ტალღა - ქვიშას მისდევს, აღარ მეხება.
ხმიანება, სიმღერაა შორეული,
ვერას ვარჩევ - თუმცა კი დავაპირე.
ტირის იგი სული შორი და ეული,
ტირის იგი - იქ, გადაღმა ნაპირზე.
საიდუმლოს ნუთუ ელის აღსრულება,
ნუთუ ასე შენ მომიხმობ შორიდან?
ნავი ჩემი მოქანავე იძირება.
მდინარეზე ფეხად ვინ გადმოვიდა.
გულში - არა აქაური მომდებია
იმედები, ვეგებები - გამხელილს.
ანარეკლი, გაზაფხულის ბინდბუნდია,
შორ ნაპირზე - ისმის გადაძახილი.
1901
Сумерки, сумерки вешние…
***
Сумерки, сумерки вешние,
Хладные волны у ног,
В сердце – надежды нездешние,
Волны бегут на песок.
Отзвуки, песня далекая,
Но различить – не могу.
Плачет душа одинокая
Там, на другом берегу.
Тайна ль моя совершается,
Ты ли зовешь вдалеке?
Лодка ныряет, качается,
Что-то бежит по реке.
В сердце – надежды нездешние,
Кто-то навстречу – бегу...
Отблески, сумерки вешние,
Клики на том берегу.
1901
შეგიძლიათ გააზიაროთ მასალა, თუ მიუთითებთ ავტორს.
0 კომენტარი